Mehmet Bingöl [email protected]

Primli sermaye artışı ve vergi istisnaları

Bir şirkete dışarıdan ortak alınırken veya halka açılma sırasında mevcut ortaklar sermaye artışında haklarını kullanmazlar ve bu paylar şirkete yeni ortak olan kişilerce iktisap edilir. Hisse fiyatı şirketin gerçek değeri üzerinden hesaplanır. Böylece yeni hissedarlar şirkete piyasa değeri üzerinden hesaplanan fiyat üzerinden sermaye koymuş olurlar. İşte şirketin piyasa değeri ile nominal sermayedeki farka emisyon primi denilir.

Mevcut ortaklardan sermaye arttırımı yapılırken de primli ihraç söz konusu olabilir. Bu durumda nominal sermaye, konulan para tutarında artmaz ve nominal artırım miktarını aşan kısım emisyon primi olarak muhasebeleştirilir. Böylece şirket esas sermayesi çok fazla arttırılmamış olur. Bu durumda I. Tertip Yedek Akçe ayrılma zorunluluğu tutarı da artmamış olur. Böylece şirket yasal sınıra ulaşınca (sermayenin %20’si) I. Tertip Yedek Akçe ayırmadan daha fazla kar dağıtma imkanına kavuşur.

Emisyon priminin mevzuattaki yeri Türk Ticaret Kanunu içindedir. Türk Ticaret Kanunu’na göre anonim şirketlerin hisse senetleri, kuruluş veya sermaye artırımı aşamasında en az itibari değerleri üzerinden satılmak zorunda olup, itibari değerin üzerinde bir bedelle de satılması halinde primli ihraç söz konusu olmaktadır([1]). Hissedarlarca ödenmiş olan emisyon primi, esasen şirket öz sermayesinin bir unsuru olup, mevzuata göre genel kanuni yedek akçe hükmündedir([2]).

Emisyon primi, kanuni yedek akçe olduğuna göre ilerleyen yıllarda sermaye azaltımı işlemi yapılmaksızın hissedarlara dağıtılabilir (=geri iade edilebilir). Çünkü kanuni yedek akçeler esas sermayenin yarısını geçmedikçe, “münhasıran zararların kapatılmasına yahut işlerin iyi gitmediği zamanlarda işletmeyi idameye, işsizliğin önüne geçmeye veya sonuçlarını hafifletmeye elverişli tedbirlerin alınması” için sarf olunabilir; esas sermayenin yarısını aştığı takdirde ise şirket yetkili organının kararına göre işleme tabi tutulabilir ve bu çerçevede ortaklara dağıtılabilir[3].

Emisyon primi bu yönüyle sermaye arttırımı sırasında ortaklarca işletmeye konulan sermaye özelliği niteliğini haizdir ve bu tutarın kanunun izin verdiği ölçüde ortaklara dağıtılması işleminin kar dağıtımı yerine sermaye geri ödemesi olarak değerlendirilmesi hukuka uygunluk gösterir([4]). Dolayısıyla yapılan dağıtımın Gelir Vergisi stopajına tabi olmaması gerekir. Çünkü bir kazanç/kar dağıtımı değildir.

Kurumlar Vergisi Kanunu’na göre anonim şirketlerin gerek kuruluşlarında gerekse sermayelerini artırdıkları sırada çıkardıkları payların, itibari değerin üzerinde bir bedelle elden çıkarılması halinde ortaya çıkan emisyon primleri Kurumlar Vergisi’ne de tabi değildir. Bu açıdan Kanun Koyucu bu tutarları vergilenmesi gereken bir kazanç olarak görmemiştir (Kurumlar Vergisi Kanunu, Madde: 5/(1)-ç).

Son olarak banka ve sigorta şirketlerinde ortaya çıkan emisyon primlerinin Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi’ne de tabi olmadığını belirtebiliriz (Gider Vergileri Kanunu, Madde: 29-u).

[1] Türk Ticaret Kanunu, Primli Paylar, Madde 347
[2] Türk Ticaret Kanunu, Madde 519/2-a
[3] Türk Ticaret Kanunu, Madde: 519/(3)
[4] Zeki Kurtçu; Emisyon Primi ve Vergi ile İlgili Hususlar, 22/04/2014, İstanbul