Ne demek ekonominin ısınması?

Her yerde ekonominin aşırı ısınmasından söz ediliyor. Son olarak Başbakan Yardımcısı Ali Babacan da bu ısınmadan rahatsız olduğunu ve önlem alınması gerekebileceğini dile getirince dikkatler bu konuya yöneldi. Başkaları nasıl tanımlar bilemem ama ben ekonomik ısınmayı büyüme bazlı olarak tanımlıyorum. Bana sorarsanız ekonominin ısınması en basit biçimiyle GSYH büyümesinin, sağlam kaynaklara dayanmaksızın, potansiyel büyümenin ötesine geçmesi anlamına geliyor. Potansiyel büyüme oranı da çeşitli biçimlerde tanımlanabilir. Ben Türkiye’nin uzun yıllar büyüme ortalaması olan yüzde 5’lik büyüme oranını Türkiye için potansiyel büyüme oranı olarak kabul ediyorum. Buna göre ekonomi yüzde 5’ten yavaş büyüyorsa potansiyelini kullanamıyor, yüzde 5’ten hızlı büyüyorsa potansiyelini zorluyor demektir.
Açıkla finansman ısınmaya yol açar
Eğer ekonominin büyüme potansiyelini zorlaması örneğin cari açığın büyümesi ve bu açığın sıcak parayla finansmanı yoluyla oluyorsa o zaman ekonomi ısınıyor demektir. Ya da ekonomideki potansiyel üstü büyüme örneğin bütçe açığının hızlı artmasıyla sağlanıyorsa ekonomi yine ısınıyor demektir. Bu gibi hallerde ekonomi soğutulamazsa sorunlar ortaya çıkabilir.
Türkiye’nin potansiyelini peş peşe zorladığı en uzun dönemlerden birisi 2002 ile 2006 arasındaki 5 yıllık süredir. Bu dönemde ekonomi yıllık ortalama yüzde 7,2 oranında büyüdü. Bu büyüme yüksek cari açıkla sağlanmış, yani ekonomi bu dönemde aşırı ısınmıştı.
2007 ile 2009 arasındaki büyüme ortalaması ise yüzde 0,2’de kaldı. Yani bu dönemde ekonomi, potansiyelinin çok altında büyüdü. Bu dönemde cari açık da azalan bir eğilim çizdi. Geçmişte cari açığın değilse de bütçe açığının büyütülmesi yoluyla potansiyelin zorlanması ve ekonominin ısınması olgusuyla sıkça karşılaşılırdı.
Yeni önlemler gelebilir
Ekonominin ne kadar ısındığını ölçmek göreli olarak kolay olsa da hangi dozda soğutulması gerektiği meselesi öyle kolay bir konu değildir. Merkez Bankası, ekonomideki bu ısınmayı frenleyebilmek için şimdiye kadar iki önlem aldı:
1- Kredi genişlemesini denetlemeye yönelik karşılık oranlarının arttırılması.
2- Faizler aracılığıyla piyasadaki likiditenin denetlenmesi.
Bu önlemlerin sonuçlarını sanırım mart ayında ancak görebileceğiz. Para politikasının yanında maliye politikası önlemi olarak başvurulan tek önlem kumaş ve hazırgiyim ürünleri ithaline karşı korunma önlemleri oldu. Mart ayı sonuçları ekonominin soğuma yoluna girmediğini ortaya koyarsa yeni para ve maliye poltikası önlemleri gelecek demektir.
Orta vadeli programda 80 dolar olarak öngörülen ham petrol varil fiyatı baz alınarak tahminler yapılmıştı. Yılın daha ilk üç ayında fiyat ortalaması 100 doların üzerinde gerçekleşecek görünüyor. Petrol fiyatlarındaki her 10 dolarlık artışın ödemeler dengemize 4 milyar dolarlık ek yük getireceğini Başbakan Yardımcısı Ali Babacan açıkladı. Eğer 100 dolar/varil fiyatı yıllık ortalama olacaksa ödemeler dengemize 8 milyar dolarlık ek yük gelecek demektir.
Öte yandan yine Babacan’ın açıklamasına göre petrol fiyatındaki her 10 dolarlık artış enflasyonu yarım puan arttırıyor. Bu da bizim enflasyonla mücadelemizi sorunlu hale getirecek olan bir gelişmeyi işaret ediyor.
Japonya’nın yaşadığı tsunami felaketi yabancı sermaye akışında daha da daralmaya neden olabilir. Aşırı ısınmış bir ekonomide giderek büyüyen cari açığın sıcak parayla finansmanı sorunu önemli bir tehlikeye işaret ediyor.

MAHFİ EĞİLMEZ - RADİKAL