Gıda fiyatlarının yüksek olmasının 5 nedeni

FINANSINGUNDEMI.COM - DIŞ HABERLER SERVİSİ

ABD’de bir zamanlar rutin ev alışverişi gibi görünen şey, artık dikkatli bir bütçeleme ve temel ihtiyaçlar arasında zorlu seçimler yapmayı gerektiriyor.

Finansingundemi.com’un derlediği bilgilere göre, söz konusu fiyat artışlarını tetikleyen karmaşık etkenleri anlamak, ailelerin bu zorlu ekonomik ortamda yol almalarına ve gıda harcamaları hakkında daha bilinçli kararlar almalarına yardımcı olabilir.

5 neden

ABD’li yatırımcı ve yazar Steve Burns, New Trader U’da yer alan makalesinde, 2025'te orta sınıf için market fiyatlarının bu kadar yüksek olmasının beş nedenine daha yakından bakıyor.

Artan girdi ve işletme maliyetleri gıda zincirinin her halkasını sıkıştırıyor

Daha yüksek market fiyatlarının temeli, tüm gıda üretim sistemindeki önemli ölçüde artan maliyetlerde yatıyor. Çiftlikten market raflarına kadar gıda tedarik zincirinin her aşaması, nihayetinde tüketicilere yansıyan artan masraflarla karşı karşıya kalıyor.

Yakıt maliyetleri, bu artışların en önemli etkenlerinden birini temsil ediyor. Çiftçiler traktörlerini ve sulama sistemlerini çalıştırmak için dizel yakıta güvenirken, işleme tesisleri soğutma ve üretim için önemli miktarda enerjiye ihtiyaç duyuyor. Çiftliklerden marketlere gıda taşıyan ulaşım ağı büyük ölçüde yakıt fiyatlarına bağlı ve enerji maliyetleri arttığında, bu artışlar her aşamada birleşiyor. Petrol fiyatları yüksek olduğunda, taşıma maliyetleri de yükseldiğinden market fiyatları yükseliyor ve elektrik fiyatları yükseldiğinde marketlerin işletme maliyetleri artıyor.

İş gücü kıtlığı, ABD gıda sistemi genelinde ek baskı yaratmış durumda. Tarım işçileri, işleme tesisi çalışanları, depo personeli ve kamyon şoförlerinin işe alınması ve elde tutulması daha pahalı hale geldi. Bu gibi iş gücü piyasası zorlukları, şirketleri ücretleri ve yan hakları artırmaya zorluyor ve bu maliyetler kaçınılmaz olarak tüketici fiyatlarına yansıyor.

Tarım sektörü ayrıca gübre, tohum ve ekipman bakımı gibi temel girdilerin fiyatlarındaki artışlarla da karşı karşıya kalıyor. Bu artan üretim maliyetleri, çiftçileri ürünleri için daha fazla ücret almaya zorluyor ve bu da gıda işleme ve dağıtımının sonraki her aşamasını etkileyen bir dalgalanma etkisi yaratıyor.

Tedarik zinciri aksaklıkları kıtlıklara ve fiyat artışlarına yol açmaya devam ediyor

Modern gıda sisteminin verimliliği, aksaklıklara karşı savunmasız olduğu kanıtlanmış karmaşık küresel tedarik zincirlerine bağlı. Bu aksaklıklar, belirli ürünlerin fiyatlarını genellikle önemli ölçüde ve tüketicilere çok az uyarıda bulunarak artıran kıtlıklara yol açıyor.

Pandemi, gıda tedarik zincirlerinin ne kadar hızlı aksayabileceğini ortaya koydu. İşleme tesislerinin kapanması, ulaşım darboğazları ve iş gücü kıtlığı yaygın kıtlıklara yol açtı. Akut dönem geçse bile, bu tedarik zinciri zorluklarının çoğu devam ediyor veya yeni sorunlara dönüşüyor.

Hayvancılıkta görülen hastalık salgınları, önemli fiyat oynaklıkları yaratmaya devam ediyor. Kuş gribi salgınları, kümes hayvanlarını ve yumurta üretimini defalarca mahvederek yumurta maliyetlerini haftalar içinde ikiye veya üçe katlayabilen çarpıcı fiyat artışlarına yol açtı. Bu biyolojik aksaklıklar genellikle öngörülemez oluyor ve büyük bölgeleri aynı anda etkileyebiliyor.

Hava koşullarına bağlı aksaklıklar, gıda üretimi için giderek daha sorunlu hale geliyor. Kuraklık, sel, kasırga ve diğer aşırı hava olayları mahsulleri yok edebiliyor, ulaşım ağlarını aksatabiliyor ve işleme tesislerine zarar verebiliyor. İklimle ilgili zorluklar yalnızca yetiştirme mevsimlerini etkilemekle kalmıyor, üretim kapasitesi ve maliyetleri üzerinde uzun yıllar süren etkilere de yol açabiliyor.

Ukrayna'da devam eden çatışma, jeopolitik olayların küresel gıda tedarikini nasıl bozabileceğini gösterdi. Bu bölge, uluslararası pazarlar için önemli miktarda buğday, mısır ve ayçiçek yağı üretiyor. Bu ihracatlardaki aksamalar, dünya çapında ekmek fiyatlarını, yemeklik yağ maliyetlerini ve hayvan yemi giderlerini etkiledi.

Küresel olaylar ve enflasyon gıda emtia fiyatlarını artırıyor

Amerikan marketlerindeki gıda fiyatları, uluslararası olayların ailelerin gıda bütçelerini doğrudan etkileyen fiyat oynaklığına yol açabildiği küresel emtia piyasalarıyla giderek daha fazla bağlantılı hale geliyor. Modern gıda sistemlerinin birbirine bağlı yapısı, dünya çapındaki aksaklıkların diğer her yerdeki fiyatları etkileyebileceği anlamına geliyor.

Buğday, mısır, soya fasulyesi ve diğer tarım ürünlerinin emtia piyasaları küresel olarak faaliyet gösteriyor. Büyük üretim bölgeleri sorun yaşadığında fiyatlar dünya çapında artıyor. Rusya-Ukrayna çatışması, bu ülkelerin çok miktarda buğday ve diğer tahılları ihraç etmesi nedeniyle özellikle önemli. Üretim ve ihracat kapasitelerindeki aksaklıklar, tahıl fiyatlarını küresel olarak artırarak ekmek ve makarnadan tahıl bazlı hayvan yemine dayalı et ürünlerine kadar her şeyi etkiliyor.

Genel enflasyon eğilimleri, gıda fiyatlarında arz ve talep faktörlerinin tek başına işaret edebileceğinin ötesinde bir artışa yol açtı. Enflasyon aynı anda yakıt, ambalaj malzemeleri, ulaşım ve işçilik maliyetlerini etkilediğinde, gıda fiyatları üzerindeki kümülatif etki daha da belirgin hale geliyor.

Orta sınıf aileler için bu küresel etkiler, market fiyatlarının tamamen yerel kontrol dışındaki olaylar nedeniyle artabileceği anlamına geliyor. Uluslararası çatışmalar, uzak ülkelerdeki hava koşulları ve küresel ekonomik eğilimler, mahalle bakkallarındaki fiyatların dahi yükselmesine neden oluyor.

Marketler daha yüksek kâr marjlı premium ürünlere yöneliyor

ABD’de perakende market sektörü, orta sınıf tüketiciler için ürün bulunabilirliğini ve fiyatlandırmayı etkileyen önemli değişiklikler geçirdi. Birçok market zinciri, ürün yelpazesini daha yüksek kâr marjlı premium ve özel ürünlere ve ürün başına daha yüksek fiyatlar için daha büyük ambalajlara kaydırarak bütçe dostu alternatifler için raf alanını daralttı.

Bu ‘premiumlaştırma' eğilimi, perakendecilerin daha yüksek fiyat ve kâr marjlı organik, el yapımı ve özel ürünlere odaklanmasını yansıtıyor. Bu premium seçenekler bazı tüketicilere hitap etse de, genellikle birçok orta sınıf ailenin daha önce güvendiği daha düşük fiyatlı alternatiflerin yerini alıyor. Geleneksel olarak bütçe bilincine sahip alışveriş için önemli olan mağaza markaları ve jenerik ürünler, birçok perakende ortamında artık daha az vurgulanıyor.

Lüks mağaza formatlarına geçiş, alışveriş deneyimini ortalama harcamayı artırabilecek şekilde değiştirmiş durumda. Marketler, genişletilmiş hazır gıda reyonları, geniş organik ürün reyonları ve butik tarzı özel reyonlarıyla giderek daha fazla özel gıda marketlerine benziyor.

Ürün yerleştirme ve pazarlama stratejileri, yüksek fiyatlı ürünleri vurgulayacak şekilde gelişiyor. Premium ürünler öne çıkarken uygun fiyatlı alternatifler daha az elverişli yerlere yerleştirilebiliyor veya birim başına maliyetleri artıran daha küçük paket boyutlarında sunulabiliyor.

Ticaret politikaları ve pazar konsolidasyonu rekabeti azaltıyor

Market sektörünün yapısı ve daha geniş ticaret ortamı, fiyat rekabetini sınırlayabilen ve tüketici maliyetlerini artırabilen koşullar yaratmış durumda. Bu politika ve pazar faktörleri, görünmez bir şekilde işliyor ancak bu görünmezlik, ailelerin fiyatlardan etkilenmesini engellemiyor.

İthal gıda ürünlerine uygulanan gümrük vergileri, tüketicilerin maliyetlerini doğrudan artırıyor. Tarımsal ithalatlara gümrük vergileri uygulandığında, bu ürünlerin yerel fiyatları genellikle gümrük vergisinden arındırılmış ithalat fiyatlarıyla eşleşecek şekilde artıyor. Ticaret politikası belirsizlikleri, piyasalar değişen düzenlemelere uyum sağladıkça fiyat oynaklığına da yol açabiliyor.

Market sektöründeki konsolidasyon, ABD’de birçok pazarda rekabeti azaltmış durumda. Büyük market zincirleri arasındaki birleşmeler, bölgesel pazarlardaki rakip sayısını sınırlayarak potansiyel olarak fiyat rekabetini azaltabiliyor. Daha az sayıda şirket daha büyük pazar paylarını kontrol ettiğinde, fiyat konusunda agresif bir şekilde rekabet etme baskısı daha az olabiliyor.

Tedarikçi ve dağıtıcıların yoğunlaşması da fiyatlandırma dinamiklerini etkiliyor. Birkaç şirket, gıda işleme veya dağıtımının büyük bir bölümünü kontrol ettiğinde, fiyatları belirleme konusunda daha fazla güce sahip olabiliyor ve bu da marketlerin daha düşük toptan fiyatlar için pazarlık yapma kabiliyetini sınırlayabiliyor.

Küresel gıda fiyatları et ve bitkisel yağların etkisiyle yükseldi

TEPAV: Temmuz'da gıda fiyatları %0,73 arttı

Gıda fiyatlarında hareketlilik: Zam şampiyonu kiraz, en ucuz ürün karpuz

TCMB: Haziranda gıda fiyatları sınırlı oranda geriledi