Gelişmiş ülkelerin borçları küresel finans sistemini zorluyor

Küresel ekonomi, Kovid-19 salgını ve Rusya-Ukrayna Savaşı'ndan ABD'nin gümrük vergileri konusundaki politika değişikliklerine kadar birçok ekonomik şokla karşı karşıya kalırken, bununla gelen belirsizlik ve yükselen faizlerle gelişmiş ülkelerin borçlarının artması dikkati çekiyor.

Borç, altyapıyı finanse etmek ve insanların hayatını iyileştirmek için güçlü bir araç olurken, çok maliyetli hale geldiğinde ekonomileri baskılıyor. Bazı gelişmiş ülkelerin milli gelirlerine göre yüksek borç seviyeleri ciddi borç krizine işaret ederken, yüksek faiz oranları, artan borçlanma maliyetleri ve negatif net kaynak akışı, gelişmekte olan ülkelerin borçlarını geri ödeme konusunda ciddi sıkıntılarla karşı karşıya kalmasına yol açıyor.

Birçok gelişmiş ekonomide borçlanma ihtiyacı salgın öncesi seviyelerin oldukça üzerinde seyretmeye devam ederken, artan popülizm, sık kabine değişiklikleri ve hükümet değişimleriyle birleşince, politika yapıcıların son yıllarda artan kamu borcunun seyrini düzeltmek için gereken kararları alması giderek zorlaşıyor.

Geçen yıl gelişmekte olan ülkelerin kamu borcunun net faiz ödemelerine 1 trilyon dolar giderken, 61 ülke devlet gelirlerinin yüzde 10'undan fazlasını bu ödemelere ayırdı.

Gelişmiş ekonomilerin toplam borcu 230 trilyon doların üzerinde

Uluslararası Finans Enstitüsünün (IIF) "Küresel Borç Monitörü" raporuna göre, küresel toplam borç bu yılın üçüncü çeyreğinde yaklaşık 346 trilyon dolara yükseldi.

Bu yılın üç çeyreğinde toplam küresel borç 26,4 trilyon dolardan fazla arttı. Toplam borcun küresel Gayri Safi Yurt İçi Hasıla'ya (GSYH) oranı bu dönemde yüzde 310'u buldu.

Büyük ölçüde kamu borçlanmasının etkisiyle hem gelişmiş hem de gelişmekte olan piyasalardaki borçlar yeni rekorlara ulaştı.

Borç artışı ABD ve Çin'de yoğunlaşmaya devam ederken, genel artışın çoğu, önemli merkez bankalarının politika gevşetmesiyle bu yıl borç birikiminin hızla arttığı gelişmiş pazarlardan geldi.

Gelişmiş ekonomilerin toplam borcu yılın üçüncü çeyreğinde 230,6 trilyon dolar olarak hesaplanırken, gelişmekte olan ülkelerde toplam borç 115,1 trilyon dolara ulaştı.

ABD'nin yanı sıra Fransa, Almanya ve İngiltere'de de büyük borç artışları kaydedildi. Gelişmekte olan ülkelerde de Çin'den sonra en büyük borç artışları Brezilya, Rusya, Kore, Polonya ve Meksika'da görüldü.

IIF'ye göre, birçok gelişmiş ekonomide borçlanma ihtiyacı salgın öncesi seviyelerin oldukça üzerinde seyretmeye devam ediyor ve anlamlı bir tersine dönüş işareti görülmüyor.

Mali baskılar, artan faiz giderleri, demografik değişimlerden kaynaklanan sağlık hizmetleri maliyetlerindeki artış, savunma harcamalarındaki yükseliş ve doğal afetler ile iklim değişikliğinden kaynaklanan ekonomik kayıpların artmasıyla daha da şiddetleniyor. Tüm bunlar gelişmiş piyasalarda uzun vadeli borçlanma maliyetinin artmasına katkıda bulunuyor.

ABD en fazla borçlu ülke

Uluslararası Finans Enstitüsünün verilerinden derlenilen bilgilere göre, ABD en fazla borçlu ülke konumunda bulunuyor.

ABD'nin yıllık 30 trilyon dolarlık milli gelirine karşın hane halkı, finansal olmayan şirketler, finansal şirketler ve kamunun yaklaşık 101 trilyon dolar borcu bulunuyor. ABD'nin borcu toplam küresel borcun yüzde 29,11'ine karşılık geliyor. Ülkenin yaklaşık 27 trilyon dolar dış borcu bulunuyor.

ABD Hazine Bakanlığı verilerine göre, Kasım 2025'te dünyanın en büyük ekonomisinde kişi başına düşen borç 111 bin dolardan fazla bir miktara denk geliyor.

ABD tahvil ve bonosu tutan yabancı ülkelere olan borçları ise 10 trilyon dolar üzerinde bulunuyor.

ABD'den sonra en fazla borca sahip ülke ise yaklaşık 64,2 trilyon dolarla Çin iken, dünyanın ikinci en büyük ekonomisine sahip bu ülkenin borcu toplam küresel borcun yüzde 19,13'üne denk geliyor.

Dünyanın dördüncü en büyük ekonomisine sahip Japonya 24,5 trilyon dolar borçla en borçlu ülkeler içinde üçüncü sırada yer alıyor. Ülkenin borcu toplam küresel borcun yüzde 7,09'unu oluşturuyor. İngiltere ve Fransa 14,86 trilyon dolarlık borç ve yüzde 4,30 pay ile dördüncü ve beşinci sırada yer alıyor.

Avrupa'nın en büyük ekonomisine sahip Almanya ise 13,89 trilyon dolar borç ve yüzde 3,96 pay ile altıncı sırada yer alıyor.

Kanada ise yaklaşık 10,80 trilyon dolar borç ve yüzde 3,12 payla yedinci sırada bulunuyor.

İtalya, 7,25 trilyon dolar borç ve yüzde 2,10 payla sekizinci sırada, Hindistan 6,87 trilyon dolar ve yüzde 1,99 payla dokuzuncu sırada yer alıyor. Güney Kore de 6,23 trilyon dolar ve yüzde 1,80 payla küresel borç sıralamasında onuncu sırada yer buluyor.

Düşük ve orta gelirli ülkelerin dış borcu 8,9 trilyon dolar

Dünya Bankası Uluslararası Borç Raporu'na göre, düşük ve orta gelirli ülkelerin toplam dış borcu 2024'te 8,9 trilyon dolarla tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştı.

Ayrıca gelişmekte olan ülkelerde dış borçların anapara ve faiz ödemeleri ile alınan yeni finansman arasındaki fark, 2022-2024 döneminde 741 milyar dolara çıkarak 50 yılın en yüksek seviyesine çıktı.

Euro, doların küresel gücüne göz dikti

Commerzbank: Faiz politikası doları tehlikeye atabilir