Ekonominin aşiltopuğu

Türkiye ekonomisinin aşiltopuğunun cari açık olduğu konusunda içeride ve dışarıda çok geniş bir görüş birliği var. Yabancı ülkelere sattığımızdan çok daha fazlasını onlardan satın alıyoruz. Aradaki farkı da büyük ölçüde bankaların ve firmaların uluslararası piyasalardan aldıkları borçlarla kapatıyoruz. Bankalar içeride artan borçlanma iştahını görüyorlar sonra dönüp yabancı bankalardan borç alıp içeride dağıtıyorlar. Firmalar da dışarıdan borçlanıyorlar ama alınan kredilerin bir bölümünün kendi paraları olduğu rivayeti de yaygın.
Betam tahminleri
Ne olursa olsun, son tahlilde giderek bozulan bir dış denge ile karşı karşıyayız. Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM) ocak ayında ekonomik konjonktür raporu yayımlamaya başladı. Amacı ekonomik gidişatı tahmin etmek. Tahminde çeşitli üretim göstergeleri, sektörel kapasite kullanım oranları kullanılıyor. Bu göstergeler, büyüme ve cari açığı öngörme gücüne sahip göstergeler.
Cuma günü yayımlanan şubat raporunda betam, ekonominin 4. çeyrekte hızlandığını tahmin ediyor. 2010 büyümesi yüzde 8.9, cari açık/GSYH oranı da yüzde 6.5 olarak tahmin ediliyor. Ancak çeyrekler itibariyle hesaplandığında cari açık oranının giderek yükseldiği ve son çeyrekte yüzde 8’i geçtiği görülüyor. Ekonomiyi siyasetin dışından profesyonel gözlüklerle izleyen iktisatçılar bunun sürdürülemez olduğunu söylüyorlar.
Başlıca sorumlular
Neden böyle oluyor? Başlıca sorumluları şöyle sıralayabiliriz: Uluslararası ticarete konu olan malları yeterince ucuza üretemiyoruz. Ayrıca, fiyatın ikincil, niteliğin birincil olduğu yüksek teknoloji içeren mallardan yeterince üretmiyoruz. İşgücü ve enerjinin firmaya maliyeti rekabet ettiğimiz ülkelere göre daha yüksek, firmaların yenilik kapasitesi ise düşük. Kısacası, sanayimiz yeterince rekabetçi değil. Bu eksiklik etkisini, ihracatı kösteklediğinden daha fazla ithalatı teşvik ederek gösteriyor.
Peki rekabet eksikliğini TL’nin değerini düşürerek telafi edemez miyiz? En sevilen tartışmaya, yani kur tartışmasına geliyoruz. Örneğin Çin gibi biz de paramızın değerini düşük tutamaz mıyız? Mevcut dalgalı kur rejiminde bunun nasıl yapılacağını bilmiyoruz. Zorluğun temel kaynağı, günahkâr geçmişimizden miras kalan enflasyon. Halen rekabet ettiğimiz ülkelere kıyasla enflasyonumuz 4-5 puan daha yüksek. Enflasyonla mücadeleyi bırakamayız. Yerli paranın değerinin düşürüldüğü koşullarda enflasyonla nasıl mücadele edileceği ise belli: Çok sıkı bir maliye politikası ve ücret deflasyonu. Böyle bir politikanın koşullarının bugün için olmadığı konusunda bana katılırsınız sanırım.
Üçüncü olarak içeride tüketim ve yatırım iştahını dizginleyerek iç talep artışını yavaşlatabiliriz. Bu bir miktar ithalat artışını düşürür ama bence yukarıdaki iki temel nedende ciddi bir iyileşme sağlanamadıkça cari açığın göreli büyüklüğü (GSMH’ye oranı) artmasa bile yüksek kalmaya devam eder. Ama en azından zincirleme kur-enflasyon-faiz şoku geciktirilebilir. Bu arada iç ve dış siyasal sorunlar aşılıp AB yolu açılabilirse doğrudan yatırımlar ve AB çıpası sayesinde gecikme süresi daha da uzayabilir.
Bence şimdilik tek yapılabilir politika budur. Rekabet sorununu aşacak reformların toplum olarak ne gereğine yeterince inanıyoruz ne de zahmetine katlanmaya razıyız.

SEYFETTİN GÜRSEL - RADİKAL