Türkiye tarımda yaşanan don krizini nasıl aşar? İşte Demir Şarman’dan çıkış yolu

VOLKAN KARSAN – FINANSINGUNDEMI.COM / ÖZEL HABER

Geçmiş yıllarda yaz aylarına girilirken özellikle tarım ürünleri katkısıyla enflasyonun düşük seyretmesi beklentisi ortaya çıkardı. Ama bu yıl bir çok mevsim meyvesi el yakıyor. Erik, kiraz, şeftali, nektarin adeta meyve ithalatçı AB ülkerinin pazarlarından pahalıya satılıyor.

Geçtiğimiz ay, Dünya Çiftçiler Günü nedeniyle yapılan açıklamalarda bu yıl yaşanan don olaylarının ülkemiz tarımına verdiği zararlar gündemi doldurdu. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “Belli ürün gruplarında bu sene sıkıntı yaşayacağımız anlaşılıyor. Tespitlerimiz kayısı, üzüm, elma, şeftali, nektarin gibi bazı meyve gruplarında farklı derecelerde hasar meydana geldiğini gösteriyor” dedi ve şunları açıkladı:

TARIM SİGORTASIYLA ÇİFTÇİ KAYIT SİSTEMİNİN ÖNEMİ

“Nisan’da sıcaklık son 30 yılın en düşük seviyelerini görmesi nedeniyle zirai don, kar yağışı ve dolu olaylarıyla karşılaşıldı. Stratejik ürünlerle ilgili gıda arz güvenliğimiz açısından hamdolsun bir tehlike söz konusu değil. Bu süreçte tarım sigortasıyla çiftçi kayıt sisteminin önemini bir kez daha gördük. Prim bedelinin yüzde 70’e kadarı devletimiz tarafından ödenen TARSİM konusunda maalesef arzu edilen seviyenin çok uzağındayız. Don, kuraklık, tüm bunlara karşı çalışmalarımızı yapıp, elimizden gelen her türlü desteği vererek bu badireyi süratle ve inşallah en az zayiatla atlatacağız.”

BULGARİSTAN AB’YE GİRER GİRMEZ ÖNLEM ALDI

Bu ve benzeri açıklamalar sorunu teşhis ve afet sayılabilecek koşullara dikkat çekmek dışında benzeri iklim olaylarında çiftçinin alacağı tedbirler konusunda pek umut vadetmiyor. Aslına bakarsanız Batı sınır komşumuz Bulgaristan Avrupa Birliği’ne girer girmez dolu ve dona karşı ciddi önlemler aldı. Hatta sınırı geçer geçmez çıplak gözle bu önlemleri görmek mümkün…

Konunun gelecek açısından nasıl şekillenmesi gerektiğini öğrenmek maksadıyla, Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu (TGDF) Yönetim Kurulu Başkanı, Dünya Meyve Suyu Birliği (IFU) Başkan Yardımcısı ve Anadolu Grubu Tarım, Enerji ve Sanayi Grubu Başkanı Demir Şarman’a sorular yönelttik…

“2014 YILINDAN BU YANA YAŞANAN EN BÜYÜK DON FELAKETİ”

- Sayın Şarman kurumsal tarım açısından çok ciddi deneyiminiz var. Bu çerçevede Nisan ayında neler yaşandı, sizin grubunuz Türkiye geneline oranla nasıl bir zarar gördü?

- 2025 yılının Şubat, Mart ve Nisan aylarında Türkiye genelinde yaşanan olağanüstü zirai don olayları, tarımsal üretimi ciddi ölçüde etkiledi. Tarım ve Orman Bakanlığının da açıklamalarına göre, son 30 yılın en düşük sıcaklıklarının kaydedildiği bu dönem, 2014 yılından bu yana yaşanan en büyük don felaketi olarak kayıtlara geçti. Özellikle 10-13 Nisan tarihleri arasında ülke genelinde etkili olan don dalgası, 36 ilde birçok tarım ürününe zarar verdi. Anadolu Etap Tarım olarak, sürdürülebilir tarımı temel prensibimiz haline getiriyor, tüm bahçelerimizde modern tarım teknikleri ve iklim değişikliğiyle mücadele yöntemlerimizi aktif biçimde uyguluyoruz. Ancak bu yıl üst üste gelen üç şiddetli don dalgası, aldığımız tüm önlemlere rağmen ciddi kayıplara neden oldu.

“DON PERVANESİ VE YAĞMURLAMA SİSTEMLERİ YÖNTEMLERİYLE KAYIPLARI SINIRLAMAYA ÇALIŞTIK”

- Dolu ve dona karşı alınması gereken tedbirler nelerdir, çiftçilerimiz bu konuda nasıl bilgilenmeli ve geliştirilmelidir?

- Bu konu için kendi uygulamamızdan örnek verebilirim. Gece sıcaklıklarının uzun saatler boyunca -4 ila -6°C seviyelerinde seyrettiği dönemlerde, don pervanesi ve yağmurlama sistemleri (sprinkler) gibi don ile mücadele yöntemlerimiz sayesinde birçok bölgede kayıpları sınırlamaya çalıştık. Fakat özellikle 20 km/saat hızını geçen rüzgarlı koşullarda ve uzun süren düşük sıcaklıklarda koruma yöntemlerimizin etkinliği sınırlı kaldı. Özellikle Adana Ceyhan ve Çanakkale gibi önemli üretim bölgelerimizde ciddi kayıplarla karşılaşıldı.

Bu zorlu koşullara karşın, kurum olarak sürdürülebilir üretim yaklaşımımızdan ödün vermeden, hassas tarım uygulamaları ve üretimden paketlemeye kadar olan süreçlerde aldığımız önlemlerle, ürün kalitemizi ve ihracat standartlarımızı koruma kararlılığımızı sürdürüyoruz. Modern tarım uygulamaları, akıllı sulama sistemleri, yapay zeka destekli analizler ve makineli hasat yöntemleri ile hem verimliliği hem de doğaya saygılı üretim modelini benimsiyoruz. Bu sayede, ihracat standartlarında yüksek kalite ürünler yetiştirmeye kararlılıkla devam ediyoruz.

“HASAR TESPİT ÇALIŞMALARI SÜRÜYOR”

- Bu yılki don olayları nedeniyle tüketici ve ihracat ne oranda etkilenecek, en çok hangi ürünler zarar gördü?

-Türkiye genelinde zirai donun etkisi henüz tam olarak netleşmese de şeftali, nektarin, kayısı, elma, üzüm, incir, kiraz, vişne, fındık, ceviz, badem ve Trabzon hurması gibi birçok üründe önemli oranda kayıplar yaşandı. Tarım Bakanlığı ve sigorta eksperleri hasar tespit çalışmalarını sürdürüyor.

“TARSİM KAPSAMININ GENİŞLETİLMESİ VE FARKLI SİGORTA MODELLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ ÜRETİCİLERİN RİSKLERE KARŞI KORUNMASINDA ETKİLİ OLACAKTIR”

- Siz tarımda en yetkili kişi olsanız verim ve kaliteyi artırmak için hangi önlemleri alırsınız ve nasıl bir strateji izlenmesini önerirsiniz?

- İklim krizinin etkilerini artık daha net hissettiğimiz bu dönemde, hassas tarım uygulamalarına geçmek, çiftçileri desteklemek ve uzun vadeli sürdürülebilirlik yatırımlarını önceliklendirmek, sektörün ortak sorumluluğu haline geldi. Bu bağlamda, kamu ve özel sektör iş birliğinde atılacak adımlar büyük önem taşıyor.

Özellikle, Tarım Sigortaları Havuzu (TARSİM) kapsamının genişletilmesi ve farklı sigorta modellerinin geliştirilmesi üreticilerin risklere karşı korunmasında etkili olacaktır. İklim değişikliğinin etkileriyle baş edebilmek için erken uyarı sistemlerinden modern koruma tekniklerine ve iklim adaptasyonu stratejilerine kadar çok yönlü bir yaklaşım gerekiyor. Bu sürece uyum sağlamak yalnızca üreticilerin değil, hepimizin ortak sorumluluğu. Biz, Anadolu Etap olarak, bu sorumluluğu taşımaya ve bu konudaki yatırımlarımıza devam etmeye kararlıyız.

İş Bankası’ndan zirai don olayından etkilenen çiftçilere destek

Don vurdu, ürün kaybı 0! Çiftçi nakit desteği bekliyor

Don zararı gören çiftçiye ağaç başına destek ödemesi yapılacak

DenizBank’tan zirai don afetinden etkilenen üreticilere destek

Yumaklı’dan zirai don açıklaması: Gıda arzı tehlikede mi?