PPK mı Banka Meclisi mi?

TCMB dün zorunlu karşılık oranlarına ilişkin kararını açıkladı. Önceden belirttiği gibi, bankaların yükümlülüklerinin kısa vadeli olanları için bu oranı yükseltti, uzun vadeliler için değiştirmedi.
TCMB, içinde bulunduğumuz koşulların 2003-2007 döneminden çok farklı olduğunu düşünüyor. Bu koşulların, özellikle de yüksek kısa vadeli sermaye akımlarının finansal istikrarı tehdit ettiği kanısında. Bu nedenle, eskiden farklı olarak iki amaca dikkat çekiyor. Yasasındaki hem ‘fiyat istikrarı’ hem de ‘finansal istikrar’ amaçlarını spot ışıklarının altına koyuyor.
İçinde bulunulan koşullar geçmiştekinden farklı olduğu için, bundan sonra uygulayacağı politikanın da eskisinden farklı olacağını söylüyor. Yaptığı ve yapacağı şu: Enflasyon hedef ile uyumlu olduğu sürece faiz haddini düşürecek. Öte yandan faiz dışı araçları kullanarak kredi genişlemesini yavaşlatacak. Kısacası, ortada artık yeni bir para politikası çerçevesi var. 
Aracı Merkez seçer
Bu yeni durum, hiç de hesapta olmayan bir soruna yol açıyor. TCMB Yasası’nda 25 Nisan 2001 tarihinde önemli değişiklikler yapıldı. TCMB bu yasa çerçevesinde hükümet ile birlikte saptadığı hedef doğrultusunda istediği para politikası araçlarını kullanmakta özgür kılındı.
Bu karar, TCMB bağımsızlığının önemli bir unsuru. Yasada uluslararası uygulamalara paralel olarak bağımsızlığı pekiştirici başka değişiklikler de yapıldı. Başkan ve başkan yardımcılarının göreve atanma biçimleri değiştirildi. Başkan yardımcılarının görev süreleri üç yıldan beş yıla çıkarıldı. Para politikası kararlarını almak üzere Para Politikası Kurulu (PPK) kuruldu. TCMB bir anonim şirket olduğu için bir de Banka Meclisi (BM) var. İdari kararların çoğu BM tarafından alınıyor. Bu organın, idari kararlar dışında para politikasına yönelik yetkileri de var. Mesela zorunlu karşılık oranlarını değiştirme yetkisi PPK da değil, BM’de. Muhtemelen yasa değiştirilirken, zorunlu karşılık oranlarının aktif olarak kullanılacak bir para politikası aracı olmadığı düşünülmüştü; bu nedenle de bu yetki PPK’ye verilmemişti. PPK, başkan, dört başkan yardımcısı, bir BM üyesi, bir de hükümetçe atanan üyeden oluşuyor (7 kişi). BM üyesi dışında kalanların görev süreleri beş yıl. Buna karşılık BM başkan ve altı üyeden oluşuyor. Başkan dışındaki üyelerin görev süreleri üç yıl. Her yıl ikisi değişiyor.
Yeni yasa çerçevesinde TCMB Başkanı bakanlar kurulunca atanıyor. Başkan yardımcıları ve PPK’nın dışarıdan gelen üyesi ise Başkan’ın önerisi üzerine üçlü kararnameyle atanıyorlar. Buna karşılık BM üyeleri TCMB anonim şirketinin en büyük hissedarı olan Hazine tarafından belirleniyorlar (yasal olarak şirketin genel kurulunda seçiliyorlar).
Bu organlarda şu anda çalışan kişileri bir tarafa bırakarak (ve onları tenzih ederek), salt kurumsal yapı olarak bakalım: PPK uluslararası çağdaş merkez bankacılığı kıstaslarına uygun bağımsız bir yapı. Buna karşılık, BM bir anonim şirket kıstaslarına uygun olarak hissedarların temsilcilerinden oluşuyor. Tanım gereği bağımsız değil. Zaten görev süreleri ve göreve atanma biçimleri bu nedenle farklı; ben de bu nedenle köşeme taşıdım.
TCMB’nin yeni politikası bu açıdan bir sorun yaratıyor. Para politikası artık iki ayağa dayanıyor. Bunlardan faiz ayağına ilişkin kararları yasal olarak bağımsız olan PPK alıyor. Öbür ayağı olan zorunlu karşılıklar gibi kararları ise yasal olarak bağımlı olan Banka Meclisi alıyor. Başka bir zaman diliminde bu organlar arasında çıkabilecek uyumsuzluğu bir tarafa bıraksanız bile, salt bu nedenle TCMB Yasası’nda değişiklik gerekiyor.

FATİH ÖZATALAY RADİKAL