Piyasada banka ve açığa satış paniği

ABD'de iki yıl önce finans sektöründe başlayan kriz, Avrupa'da yüzünü kamu borcu krizi olarak gösterdi. Şimdi Avrupa'da da bir bankacılık krizine dönüştüğü endişesi yatırımcıları diken üstünde tutuyor. Bankalar birbirine borç verme faizini yükseltti, euro/dolar yüzde 1.5 düştü’ 

MELİS ŞENERDEM / Milliyet

Dünya piyasalarına son iki yıldır soluk aldırmayan küresel kriz yeni bir aşamanın eşiğinde. ABD'de batık konut kredilerinin tetiklediği ve tipik bir finans krizi olarak başlayan sıkıntılar, Atlantik Okyanusu'nun diğer kıyısına ulaştığında kamu borcu krizi görünümündeydi. Euro Bölgesi'nin ev ödevini iyi yapmamış, bütçe açığı ve kamu borcu yüksek ülkelerini vurdu. Ancak hafta başında İspanya'da bir tasarruf bankasının kamulaştırılmasından itibaren başka bir boyuta taşınmaya başladı.
Avrupa bankacılık sektörünün borç krizine daha ne kadar direnebileceğine ilişkin endişelerin artması dün dünya piyasalarında yeni ve güçlü bir satış dalgası yaşanmasına neden oldu. Piyasa oyuncularını tedirgin eden, Güney Avrupa'daki ülkelerin borçlarını ödeyememesi durumunda bu ülkelerde yüklü pozisyon almış Avrupa bankalarının büyük zarar görme ve hatta batma riskiyle karşı karşıya olması.
ING Başekonomisti Sengül Dağdeviren Milliyet'e yaptığı açıklamada "Son dalganın temelinde bankacılık endişeleri var gibi gözüküyor" dedi. Dağdeviren, bankacılık krizinin ciddi boyutta olduğuna dair güçlü işaret olmadığına, ancak güven ilişkisine dayanan sektörde karşı taraf riskinin yarattığı tedirginliğin hissedilmeye başladığına dikkat çekti. Dağdeviren, "Ortada güveni destekleyecek bir gelişme olması lazım. Bankaların birbiriyle işlemlerinde güven eksikliği olduğunu görüyoruz" dedi. Dağdeviren, Haziran ayında G-20 liderlerinin gerçekleştireceği zirve toplantısının finans sektörüne yönelik yeni düzenlemeler konusunda bir yön verebilirse bu işlevi yerine getirebileceğini de ekledi.
İspanya Merkez Bankası hafta sonunda Katolik Kilisesi'ne ait CajaSur bankasını devraldığını duyurmuştu. Kurtarma operasyonu yatırımcıların dikkatini devletlerin borç krizinden bankaların durumuna yöneltti. Dün yine İspanya'da dört ayrı tasarruf bankasının sermaye piyasası kuruluna başvurarak birleşme konusunda anlaştıklarını bildirmesi ise büyük bir satış dalgasını tetikledi.’ 

LIBOR temmuz seviyesine döndü
Dün Avrupa'da bankalararası piyasada borçlanma maliyeti geçen yıl temmuz ayında görülen seviyeleri yakaladı. İngiltere Bankacılık Birliği'nin verilerine göre üç aylık LIBOR faizleri üç puan artarak yüzde 0.536'ya çıktı. Bu 7 Temmuz'dan bu yana görülen en yüksek seviye. New York merkezli finans kuruluşu Jefferies Group baş analisti Art Hogan, Bloomberg haber ajansına yaptığı değerlendirmede, "Yeniden bilinmez sulara döndük. Avrupa bankacılık sektörüne yönelik endişeler var. LIBOR faizleri tırmandı ki bu bankalar arasında borçlanmanın yavaşladığının işareti. Piyasalar şu anda en kötü senaryoyu fiyatlamaya çalışıyor. Bu sadece borçlanmanın donması değil, bir bankanın borcunu çevirememesi riski" dedi.
Yatırımcıların endişesi dün euro'nun dolar karşısında yüzde 1.5 değer kaybederek 1.2189'a gerilemesine neden oldu. Avrupa borsalarındaki genel eğilimi gösteren FTSEurofirst 300 endeksi yüzde 2.51 düştü. ABD'de ise S&P 500 endeksi güne yüzde 2.2 kayıpla başladı ve 10 bin puanın altına çekilerek son 7 ayın en düşük seviyesini gördü. Endeks yüzde 0.04 düşüşle kapandı.
ABD'de PBS televizyonuna konuşan ünlü tahvil fonu Pimco'nun yöneticisi Muhammed El-Erian, "Bankalar, arabanızdaki benzin gibi. Birbirinden çok farklı parçaları bağlıyorlar. Bankacılık sistemini zorladığınızda devletlerin her zaman müdahalede geç kalacağı korkusu ve bulaşma riski vardır" dedi. Dün yatırımcıların güvenli liman arayışı, Euro Bölgesi'nde tahvil piyasasını da etkiledi. 10 yıllık Alman tahvillerinin faizi tüm zamanların en düşük seviyesi olan 2.586'ya düştü.

İMKB yüzde 4.22 düştü
Avrupa'da sorunlu ülke sayısı artarken, euro bölgesindeki borç sorunlarının bankacılık sektörüne bulaşabileceği endişesi yurtiçi piyasada da ciddi tansiyona yol açıyor. Bir süredir Avrupa'nın sorunlarıyla boğuşan piyasalarda, Güney Kore ile Kuzey Kore arasında baş gösteren gerginlik de eklenince panik satışları yaşandı.
İMKB-100 endeksi dün en çok kayıp yaşayan borsalar arasındaydı. Endeks, yüzde 4.22 düşüşle 52 bin 257 seviyesinden günü tamamladı. Bankacılık endeksi ise günü yüzde 5.26 ekside tamamladı. Analistler, Credit Suisse'in Türkiye bankacılık sektörüne ilişkin raporunun da borsadaki düşüşte bir miktar etkili olduğunu söyledi. Bir süre önce yatırımcılara Türkiye borsasında ağırlıklarını azaltma tavsiyesi yapan Credit Suisse dün de Garanti ve İş Bankası için tavsiyesini "nötr"e, Akbank, Yapı Kredi ve Halkbank için "endeks altında getiri"ye indirdi. Kredi derecelendirme kuruluşu Fitch'in aynı gün Türk bankalarının aktif kalitesini övmesi, piyasada Türk bankalarının güçlü yapısına karşın global krizdeki satış baskısına kurban edildiği yorumlarına neden oldu.
Dün Türkiye CDS'leri yaklaşık 25 baz puan yükselişle 210 baz puana yükselirken, dolar yeniden 1.60 seviyesini gördü, gösterge tahvil faizi hafif yükseldi ancak dar bantta hareket etti.

Yunan kamu şirketleri satışa çıkıyor
Yunanistan hükümetinden üst düzey bir yetkili, ülkenin Avrupa Birliği (AB) ve Uluslararası Para Fonu (IMF) ile kararlaştırılan 2011-2013 arasında yılda 1 milyar euro özelleştirme geliri elde etme hedefini yakalayacağını söyledi.
Reuters haber ajansına konuşan ve isminin açıklanmasını istemeyen yetkili, devlet demiryolları şirketi OSE, nikel üreticisi Larco ve kamuya ait gayrimenkullerin özelleştirme sürecini yakında başlatacakları bilgisini verdi. Ancak aynı yetkili 2010‘da bahis şirketi OPAP’  ve telekom şirketi OTE’deki kamu payının satışa çıkarılmasını düşünmediğini de belirtti.

Maliye personeline soruşturma
Yunanistan Maliye Bakanlığı, yüzlerce çalışanı hakkında vergi kaçırma konusunda soruşturma başlattığını açıkladı. Bakanlıktan yapılan açıklamada vergi daireleri ve gümrüklere ilişkin 50 şikayetin değerlendirmeye alındığı belirtilirken bu soruşturmaların rüşvet, kaçakçılık ve yolsuzluk ile ilişkili olduğu belirtildi. Ayrıca 2007-2008 döneminde vergi beyanında bulunmayan 234 çalışan hakkında da işlem başlatılacak. Bakanlık, 70 çalışanın sahip olduğu gayrimenkullerin de araştırılacağını belirtirken, “Söz konusu çalışanların sahip olduğu gayrimenkullerin ortalama değeri 1.2 milyon euro. Çalışanların deklare ettikleri ortalama gelirleri ise 50 bin 834 euro” denildi.
Maliye Bakanlığı, kemer sıkma önlemleri yüzünden hükümeti eleştiren halkın güvenini yeniden kazanmak için bakanlıktaki yapılanmayı da gözden geçiriyor. Bu kapsamda 20 müdürün görevi değiştirildi.

Bankacılık işlemlerine yeni vergi yolda
Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkelerdeki bankaların borç krizinden ne kadar etkileneceklerine ilişkin endişeler sürerken, finans sektörüne yeni bir vergi getirilmesi gündemde. Financial Times gazetesinin haberine göre söz konusu vergi uygulaması 2011'de yürürlüğe girecek ve ulusal fonlara aktarılarak gelecekte finans sisteminde yaşanacak krizlerin etkisini hafifletmek için kullanılacak. Planın bugün Avrupa Komisyonu'nun iç piyasalardan sorumlu üyesi Michel Barnier tarafından açıklanması bekleniyor.
Haberde vergi tasarısının erken aşamada olduğu belirtilirken tasarıya tüm Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkelerin ve Avrupa Parlamentosu'nun onay vermesi gerektiğine dikkat çekildi. Fonlarda toplanacak kaynağın ileride köprü finansman, batık yatırım enstrümanlarının satın alınması gibi alanlarda kullanılabileceği belirtildi. Böyle bir düzenleme yapılması halinde zaten ekonomik durgunluk ve kemer sıkma önlemleri nedeniyle sıkıntıda olan finans sektöründe likiditenin iyice azalabileceği endişesi var. Çünkü Avrupa Komisyonu'nun bankalara getirilecek yeni verginin müşterilere yansıtılmaması şartı koşacağı belirtiliyor. AB bünyesinde bazı ülkeler bu yönde adımlar atmıştı. İsveç, "Banka İstikrar Fonu" adını verdiği fonda gelecek 15 yıl içinde gayri safi yurtiçi hasılasının yüzde 2.5'i kadar kaynak biriktirmeyi planlıyor.

Avrupa’da abonmanlı bakan dönemi
Avrupa Birliği (AB) genelinde kemer sıkma önlemleri bulaşıcı hastalık gibi yayılıyor. İngiltere bakanlarını makam arabasına bindirmek yerine yürütmeyi, artık birinci sınıf uçurmamayı tartışıyor.
Çiçeği burnunda Başbakan David Cameron, kendi makam arabasından vazgeçmeyeceğini açıkladı. Şimdi kabinede hangi bakanların işe artık kendi araçlarıyla ya da toplu taşımayla gidecekleri merak ediliyor. İngiltere, alacağı tasarruf tedbirleriyle bu yıl 6.25 milyar sterlin tasarruf etme peşinde.
Bütçe açığını kısarak yatırımcıları borç krizinde Yunanistan'ın kaderini paylaşmamaya ikna etmeye çalışan ülkelere dün İtalya da katıldı. Silvio Berlusconi'nin liderliğindeki hükümet, bütçe açığının gayri safi yurtiçi hasılaya (GSYH) oranını 2012'ye kadar geçen seneki yüzde 5.3 seviyesinden AB'nin kabul ettiği seviye olan yüzde 3'ün altına indirmek için dün bir dizi önlem açıkladı. Buna göre iki yılı kapsayan kemer sıkma önlemleriyle 2011'de bütçe açığında 13 milyar euro'luk bir azaltma hedefleniyor. 2012 sonuna kadar ise toplam 24 milyar euro'luk tasarruf planlanıyor. İtalya bunu kamuya eleman alımlarını dondurarak, gelecek yıl emekliliği gelen memurların çalışma süresini uzatarak sağlamayı hedefliyor. Hükümet sözcüsü Paolo Bonaiuti, bu önlemler sayesinde devletin vergi artırmak zorunda kalmayacağını söyledi ve şöyle devam etti: "Ellerimizi İtalyan halkının cebine sokmayacağız".’ 

İTALYA
- ’ Kamuya eleman alımları bu yıl durdurulacak
- ’ 2011-2013 döneminde işten ayrılan devlet memurlarının sadece yüzde 20'sinin yerine yeni eleman alınacak
- ’ 2011'de emekliliği gelen kamu çalışanlarının çalışma süresi 6 ay uzatılacak
- ’ Yerel yönetimlere aktarılan kaynak 2011'de 2 milyar euro, 2012'de 3.8 milyar euro azaltılacak
- ’ Sağlık harcamaları 2011'de 400 milyon euro, 2012'de 1.1 milyar euro azaltılacak, jenerik ilaç kullanımı teşvik edilecek
- ’ 5 bin euro'dan yüksek para aktarım işlemlerinde nakit kullanılmayacak (eski sınır 12 bin 500 euro)

İSPANYA
- ’ Kamu yatırımlarında 6 milyar euroluk kesinti yapılacak
- ’ Kamu çalışanlarının maaşı bu yıl yüzde 5 oranında indirilecek, 2011'de dondurulacak
- ’ Emekli maaşlarına enflasyon oranında zam uygulaması kalkacak
- ’ 1.2 milyar euro bölgesel yardımdan vazgeçilecek
- ’ 13 bin memurun işine son verilecek
- ’ Çocuk yardımı ödemesi duracak
- ’ 2011'de kamu çalışanlarının maaşına zam yapılmayacak
- ’ Yerel yönetimlerden bu yılki bütçelerinde 1.2 milyar euro tasarrufa gitmesi istenecek

YUNANİSTAN
- ’ Kamu çalışanlarının maaşları 2014'e kadar donduruldu
- ’ KDV'nin yüzde 21'e yükseltilmesi
- ’ Ödeneklerde yüzde 12 kesinti
- ’ Emekli maaşları 2012'ye kadar dondurulacak
- ’ Emeklilik yaşı kadınlarda 60'tan 65'e çıkacak ve erkeklerinkiyle eşitlenecek
- ’ Alkol, sigara ve benzine uygulanan vergi yüzde 10 artırıldı
- ’ Lüks harcamalara özel ek vergi
-’ ’ Noel ve Paskalya maaşı ile yarım maaş olarak görülen ikramiyelerde yüzde 30 oranında kesinti yapılacak.


İNGİLTERE
- ’ Kamu sektöründe işe alımlar dondurulacak
- ’ Bakanlara özel şoför ve araba tahsis edilmeyecek, bakanlar işe toplu taşıma araçlarıyla gidecek
- ’ Çocuk Yardımı Fonu'na aktarılan bütçeden bu yıl 320, 2011'de 520 milyon sterlin kesinti yapılacak

PORTEKİZ
- ’ KDV yüzde 20'den 21'e yükseltildi, diğer vergilerde yüzde 1'den yüzde 2.5'e kadar değişen artırıma gidildi
- ’ Tüm parlementerler, bakanlar, devlet şirketlerinde çalışanların maaşları yüzde 5 indirildi
- ’ Büyük şirket ve banka karlarından ek vergi alınması gündemde.

Almanya’dan ikinci açığa satış şoku’ 
Geçen hafta çıplak açığa satışı bazı hisselerde yasaklayan ve büyük tepki çeken Almanya'nın bu uygulamayı tüm hisseler için genişletmeye hazırlandığı ortaya çıktı. Reuters haber ajansının ele geçirdiği Maliye Bakanlığı'na ait belgede finans piyasalarını istikrara kavuşturmak için tüm hisse senetlerinde ve bunlara bağlı türev işlemlerde açığa satışın yasaklanması öneriliyor.
Almanya Maliye Bakanlığı geçen hafta hisse fiyatlarının düşeceği öngörüsüyle yatırım yapmak anlamına gelen çıplak açığa satışı kısmen yasakladığında piyasaları hazırlıksız yakalamış, diğer AB üyesi ülkelerin de büyük tepkisini çekmişti.
Almanya Başbakanı Angela Merkel, kendisini tek başına hareket ettiği için eleştiren Avrupalı liderlere ve piyasalara taviz vermemişti. Merkel'in çıkışı "AB şimdi bölünmenin eşiğine geldi" yorumlarına neden olmuştu.