Nobel ödüllü ekonomist uyardı: Gelişmekte olan ülkeler borç tuzağında

FINANSINGUNDEMI.COM – DIŞ HABERLER SERVİSİ

Küresel çaptaki borç krizi Nobel Ödüllü Ekonomist Joseph Stiglitz’e göre insanlık onuru ve küresel adaletle bağlantılı bir sorun haline geldi. Stiglitz Financial Times’taki yazısında yayınlanan yeni rapora dikkat çekti. Ekonomist borçların sürdürülebilirliği pahasına insanlığın gelişiminin feda edilmemesi gerektiğini savunuyor.

Gelişmekte olan ülkelerdeki borç krizi giderek derinleşiyor. Stiglitz’e göre bazı çevreler bu sorunun azaldığını öne sürse de, düşük ve alt-orta gelirli ülkelerde (LLMIC'ler) kamu kaynakları eğitim, sağlık, altyapı ve iklim değişikliğine uyum sağlama yerine eski borçların ödenmesine yönlendiriliyor.

Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (Unctad) verilerine göre, 54 ülke vergi gelirlerinin en az %10’unu yalnızca faiz ödemelerine harcıyor. Gelişmekte olan ülkelerde faiz yükü, vergi gelirlerine oranla 2011’den bu yana neredeyse iki katına çıktı. Bugün 3,3 milyar insan, sağlık harcamalarından daha fazla borç ödemesi yapan ülkelerde yaşıyor. 2,1 milyar kişi ise eğitim harcamalarından fazla borç servisi yapan ülkelerde hayatını idame ettiriyor.

Söz konusu borçların çoğu, 2008 Kürese Finans Krizi’nden sonra düşük faizle alınmış. Ancak bu borçların şimdilerde çok daha yüksek faizlerle yeniden finanse edilmesi zorunlu hale geliyor. Pandemi ve Ukrayna-Rusya Savaşı sonrası risk primi düşse de sermaye piyasalarında borç çevirmek hâlâ birçok ülke için erişilemez düzeyde maliyetli.

Nobel ödüllü ekonomiste göre söz konusu tablo küresel sermaye akışlarındaki yapısal eşitsizlikten kaynaklanıyor. Sermaye, ekonomik durgunluk dönemlerinde gelişmiş ülkelere destek olurken; gelişmekte olan ülkelere kriz dönemlerinde uzaklaşıyor. Dolayısıyla da dış borç net akışları negatife dönüyor. 2023 yılında Çin hariç gelişmekte olan ülkelerden özel sektöre net 30 milyar dolarlık bir çıkış yaşandı.

Uluslararası Para Fonu (IMF) da beklentileri karşılayamıyor. Pandemi döneminde LLMIC’lere sağlanan 22 milyar dolarlık net fonlama, 2023’te -5 milyar dolara geriledi. Bu hem azalan fon dağıtımından hem de artan faiz ödemelerinden kaynaklanıyor.

Durumu kısmen hafifleten ise çok taraflı kalkınma bankaları (MDB'ler) oldu. Ancak Stiglitz bu fonlar da kalkınma hedeflerine değil ağırlıklı olarak özel sektöre olan borçların ödenmesine harcandığını belirtiyor.

Nobel ödüllü ekonomiste göre uzmanların giderek şu konuda daha fazla hemfikir olmaya başladı: Mevcut borç politikaları finansal piyasaları korurken, halkı geri plana itiyor. Bu durum, bazı ülkeleri kayıp on yıla hatta belki de daha fazlasına sürükleyebilir.

Bu nedenle, sadece finansal temerrütten kaçınılmasına odaklanan dar başarı tanımlarından uzaklaşmak gerekiyor. Milyarlarca insanın geleceği, sürdürülemez borç koşulları nedeniyle ipotek altına alınıyor. Küresel sistemdeki yapısal sorunlar çözülmedikçe bu krizler tekrar etmeye devam edecek. Stiglitz FT’deki yazısının sonunda şu cümleye yer veriyor: “Şimdi sorumluluk alma zamanı.”

Finansal kriz fırsatçısı piyasalara geri döndü

Bessent: ABD asla temerrüde düşmeyecek

En yüksek maaşı alan CEO’lar

Yatırım tavsiyesi veren influencer'lara lisans şartı