Medyanın yeni patronları!

Basılı gazetenin sonuna yaklaştığı, tirajların her geçen gün azaldığı bir dönemde yeni bir yatırıma anlayışı milyonlarca dolar karşılığı gazete satın alıyor. Dışarıdan bakıldığında çok riskli hatta biraz da delice gelen bu yatırımların ardında ne var?

The Washington Post'un, Washington ve ulusumuz için ne anlama geldiğini biliyorum, onun değerleri asla değişme­yecek. Okuyuculara yönelik ödevimiz Post'un kalbi olmaya devam edecek, gelecek için oldukça iyimserim." Dünya'nın en büyük e-ticaret sitelerinden Amazon.com'un kurucusu ve sahibi Jeff Bezos, The Was­hington Post gazetesi 250 milyon dolar karşılığında aldık­tan sonra yaptığı konuşmada bunlara vurgu yapıyordu. 2014'te gerçekleşen bu satın alma, ekonomi dünyasında küçük bir şok etkisi yaratmıştı. Dijital dünyanın devrimci üç-beş kişisi arasında gösterilen Jeff Bezos, basılı gazetelerin sayılı günlerinin kaldığının ileri sürülen bir dönemde, iddia sahiplerini böylesi bir satın alım, ile ters köşeye yatırmıştı. Peki nasıl oldu da Bezos son nefesini vermekte olan, hasta bir adama, yaşayacak diye 250 milyon dolar yatındı? Biraz daha geriye gidilirse, çünkü bu hikayenin sadece başlangıcı ve başka örnekleri­ de var...

Jack Ma, Alibaba.com adlı dev e-ticaret sitesinin kuru­cusu ve sahibi. Ma, geçtiğimiz aylarda dikkat çekici bir satın alma gerçekleştirdi. Hong Kong'ta tam 113 yıldır İngiliz­ce yayın yapan South China Morning Post gazetesini satın aldı. ABD'nin ve Las Vegas'ın ünlü zenginlerinden Sheldon Adelson, 140 milyon dolar karşılığında Nevada eyaletinin en büyük gazetesi Las Vegas Review-Journal'in yeni sahibi oldu. Yine ABD'de önemli spor yatırımları bulunan ve beyzbol takımı Boston Red Sox'in da sahibi olan işadamı John Henry 141 yıllık Boston Globe'un patronluğunu 70 milyon karşılığında alarak gazetenin tarihindeki üçüncü sahibi oldu. Minneopolis Star Tribune ga­zetesini ise NBA takımlarından Minnesota Timberwolves'un sahibi Glen Taylor 100 milyon dolar karşılığında satın almıştı. Tüm bu satın alımlar bize ne anlatıyor? Ömrünü tamamla­dığına inanılan ve her geçen gün yeni bir veri ile durumun ne kadar kötüye gittiğinin anlatıldığı sektöre geçmişleri başarılı yatırım hikayeleri ile dolu bu işadamları niye yatı­rım yapıyorlar?

Bu yılın başında İngiltere'de yayın hayatına başlayan ve sadece basılı olarak yayımla­nan The New Day adlı gazete açıldıktan yalnızca iki ay sonra kapanmak zorunda kaldı. Medya dünyasındaki herkes, İngiltere'nin köklü gazetelerin­den Independent's bile basılı yayına son vererek internete geçiş kararı aldığı sırada ortaya çıkan bu cesur adımı alkışlamıştı. Ama okuyucunun tepkisi aynı yönde olmadı. Gazetenin sahibi Trinity Mirror şirketinin yöneticileri de internete kaçan okuyucuyu geri döndürmenin zorlu bir iş olduğunu ve bunu başa­ramadıklarını açıklamaktan kaçınmadılar. Gazetenin kapanmasını değerlendiren uzmanlar da The New Day'in bir internet sitesi ve sosyal medya varlığının bulunmamasının, ömrünün bu kadar kısa olmasında en önemli etken olduğu değerlendir­mesini yaptı.

DOĞU'DA ARTIŞ BATIDA DÜŞÜŞ

Araştırma şirketi Nielsen'in 2015'te yaptığı araştırma­ya göre, televizyon yüzde 53 pay ile haber kaynakları arasında küresel ölçekte ilk sırada bulunuyor. Onu sırasıyla yüzde 38 ile arama motorları yüzde 33 ile sosyal medya ve yüzde 18 İle basılı gazeteler izliyor, internet üzerinden yayın yapan gazetelerin payı ise yüzde 17 oranında. Bu dağılımın bundan 10-15 yıl önce dijital yayıncılık aleyhinde olduğunu bugün söylemeye bile gerek yok. İnternet tabanlı yayınla­rın payı gittikçe artıyor.

Yine de ortada başka bir paradoks var. Dijital yayıncılığın payı giderek artsa da 2010 - 2014 döneminde dünyada gazetelerin günlük baskı sayısı da artmış durumda. 2010'da dünyada günde 589 milyon gaze­te basılırken 2014'te bu rakam 686 milyona yükseldi. Dijital dünya ile rekabete karşın baskı sayısını artıran gazetelerin zayıf tarafı İse doğal olarak gelirleri. Gazetelerin 2010'da toplam geliri 89.99 milyar dolar iken 2014'te baskı sayısındaki artışa rağmen gelirleri 89.91 milyar dolara gerilemiş. Kısacası daha çok gazete çok basılsa gelirlerde düşüş sürüyor ve konvansiyonel yayın­cılığın karşı karşıya kaldığı asıl sorun da tam olarak bu. 2010-2014 yılları arasında kıtalara göre gazete satış miktarlarına bakıldığında da ilginç bir veri ile karşılaşılıyor. Buna göre, Asya, Ortadoğu ve Afrika ile Latin Amerika'da gazete satışları artarken, Kuzey Ame­rika, Avrupa ve Avustralya/Okyanusya bölgelerinde gazete satışları çarpıcı bir oranda geriliyor. Küresel alandaki diğer siyasi, ekonomik ve kültürel gelişmeler gibi basılı medya alanında da aynı veri karşımıza çıkıyor. Doğu yükselirken Batı geriliyor. Bu verilerde en çarpıcı değişim ise kesinlikle Asya'da yaşanan yüzde 32.7'lik artış. Acaba Jack Ma, bu artışa güvenerek mi, South China Morning Post'u satın aldı?

Aynı dönemdeki dikkat çarpıcı başka bir gelişme ise dijital gazete gelirlerin­deki müthiş artış. 2010'da 165 milyon dolar düzeyinde olan dijital gazete­lerin gelirleri, 2014'te neredeyse 20 kat artarak 2 milyar 486 milyon dolar seviyesine yükseliyor. Bu müthiş artış, paranın kokusunu alan birilerini cezbedecek nitelikte.

Başka bir araştırmaya göre, 2014'te ABD'de gazetelerin toplam gelirlerinin sadece yüzde 7'si dijital platform abo­neliklerinden elde edilirken, 2017'de bu oranın yüzde 22'ye yükselmesi bekleniyor.

ABD'nin önde gelen gazetelerinden New York Times'ın, elde ettiği gelir ve dijital aboneliklerin değişimi İle ilgili ve­riler de önceki satırlarda beliren trendi doğrular nitelikte. Gazetenin gelirleri azalırken, dijital aboneliklerde önem­li artış sağlanıyor. Buna göre 2006 yılında New York Times Company 3.26 milyar dolarlık gelir elde ederken, 2015'te bu oran yarı yarıya azalarak 1.58 milyar dolar düzeyine iniyor. Buna karşın, şirketin 2014 yılının ilk çeyre­ğinde 799 bin olan dijital abone sayısı 2016'nın İlk çeyreğinde 1 milyon 161 bin seviyesine yükselmiş. 2 yıl İçinde, belki yavaş ama yükselen bir trend söz konusu.

Yukarıdaki veriler bize basılı gaze­tenin geleceği konusunda iyimser ko­nuşmaya İmkan vermeyecek nitelikte. Buna karşın dijitalin de, basılı alandaki hızlı erimeyi karşılayacak derecede tatminkar bir yükselişi vaat etmediği ortada. 0 halde milyarder işadamla­rının, basılı medyaya yaptığı yatırımın amacı nedir? Jeff Bezos ve Jack Ma gibi internet dünyasını fırsata çeviren, dijitalin gücüne ve araçlarına hakim işadamlarının, kendi ülkelerindeki güçlü medya markalarına yatırım yapmaları bir noktada anlamlı gelebilir. Hem diji­tal hem de pazarlama alanında sahip oldukları ve geliştirdikleri know-how'i gazetelerinin kurumsal bünyesine kazandırarak, kan kaybına dur diyebile­ceklerini düşünmüş olabilirler.

Ama aynı durum Adelson, Henry ve Taylor gibi eski ekonominin zen­ginleri için ne kadar geçerli. Örneğin Las Vegas Review Journal'ı satın alan Andelson kazancını sahip olduğu casinolara borçlu. Bir casino patronunun bir gazeteye sahip olma İsteği, medyanın güç ve iktidar ilişkisi ile daha irtibatlı olsa gerek.

GERÇEK HEDEF VERİNİN GÜCÜNÜ MÜ?

Jack Ma, verdiği röportajda, gazeteyi almasının temel sebebi olarak, Çin'i dünyaya daha doğru biçimde anlatmak olduğunu İfade ediyor. Batılı medya kuruluşlarının, Çin'i negatif özel­likleri ile haberleştirdiğinin altını çizen Ma, "birçok Batılı Çin'i ziyaret imkanı bulmuyor, hakeza birçok Çinli de Batılı ülkeleri ziyaret etmiyor. Biz, arada do­ğan boşluğu dolduracak sorumlu bir medya kuruluşu olma şansına sahibiz" diyor. Ma, "doğru Çin"i anlatmak için bu satın alımı yapmış gözüküyor. Bir nevi gönüllü kamu diplomasisi elçiliği mi? Ma, gazeteye katkısı olarak yukarıda belirttiğimiz noktaları öne çıkartıyor: "Alibaba'nın yapmak istediği kaynak­larımız ve teknolojimiz ile küresel bir medya şirketi oluşturmak. Asya ve Çin değişiyor, Post'un büyük fırsatları ola­cak. Alibaba'nın kaynaklarının, datalarının ve ilişkilerinin İçerdiği ekosisteme erişim imkanı sağlayarak Asya'yı ve Çini daha tutarlı anlatabilir." Sonu Post ile biten bir başka gazetenin sahipliğini edinen Bezos'un düşüncesi de Ma'dan farklı değil. Bezos, gazeteyi devraldığı gün, yönetimini mevcut ekibe bıra­kırken, İşletme ve teknoloji birimlerini kendi uhdesine aldı. Bu devralış-tan sonra ise kurumu bir medya ve teknoloji şirketi haline dönüştürdü. Bezos ile gazetenin internet alt yapısı ve uygulamaları tamamen değiştirildi, Arc adı verilen bir yazılım üretilerek, yayın İçin daha iyi analitik veriler ve pazarlama araçları oluşturuldu. Bezos İle gazetenin çalışan sayısı 700'e ulaşırken, mühendis sayısı üç katı arttı. Öyle ki Bezos, gazetenin sahip olduğu mühendislerin, Silikon Vadisindeki herhangi bir şirketin kadrosundan daha iyi olduğunu İddia etti. Bezos'un hamleleri İşe yaramış da görünüyor. Kasım 2014'ten itibaren Washington Post'un web sitesini ziyaret eden oku­yucu sayısı dramatik bir artış göstermiş durumda. Öyle ki Kasım 2015'te New York Times’ı geçerek, 70 milyonu aşan tekil kullanıcı gazetenin web sitesini ziyaret etmiş. Bezos'un mühendisleri, gazete için benzersiz bir değişime imza atmışlar!

Ma ve Bezos gibi yatırımcılar bir şeklide amaçlarını hissettiriyorlar ama Andelson gibi işadamları için aynı şeyi söylemek çok da mümkün değil. Öyle ki Adelson'un gazeteyi satın aldığı gözden kaçırmaya çalışmış, ne var ki gazetenin kendi personeli, iyi bir gazetecilik ile yeni sahiplerinin kimliğini öğrenmişlerdi! Bir insan neden gazete satın aldığının bilinmesini istemez ki? Hem de Las Vegas gibi bir şehirde...

Şeytanın avukatlığını yapacak olur­sak, aylık 70 milyon tekli giriş alan bir web sitesine sahip Bezos, buradan elde ettiği verileri Amazon'un ticari çıkarları için kullanmayacak diyebilir miyiz? Ya da Jack Ma, Alibaba'nın datasını yeni aldığı gazeteye kullan­dırdığı gibi o gazetenin eriştiği verileri e-ticaret şirketinin pazarlama ve reklam yöntemleri için kullanmaması düşünülebilir mi? Elbette hayır. Zaten Bezos'un ilk işlerinden biri, Amazon'un e-okuyucusu Kindie'a Washington Post uygulamasını yüklemek oldu. Dolayısıyla mevcut satın alımlar bir noktada e-ticaretin tıkanan kanalları­nı açmak için bir manivela anlamına da geliyor. Bezos ve Ma için sahip oldukları gazetelerin yayın içeriğinden ziyade, ne kadar çok veriye ulaşabil­dikleri önemli.

Sonuç olarak, zengin işadamları, eski veya yeni nesil, medyaya dikkat çeken yatırımlar yapıyor. Jack Ma için öncelik gerçekten ülkesinin doğru şekilde ta­nınmasını sağlamak mı? Bezos İçin The Washington Post, e-ticarette elde ettiği deneyimleri medya alanında bir başka başarı ile taçlandırmaktan mı İbaret? Andelson, Henry ve Taylor gibiler İçinse sahip oldukları ekonomik güçlerini ve nüfuzlarını korumak için birer zırh mı? Belki hepsinin amacı birbirinden farklı ama tek ortak noktalarının, gazetele­rin kitlelere ulaşma ve onları etkileme gücünden maksimum oranda fayda­lanma isteği olduğu açık. (Sernur Yassıkaya/Derin Ekonomi Dergisi)