Japon ekonomisini ancak göçmenler kurtarabilir

FİNANSİNGUNDEMİ.COM/DIŞ HABERLER SERVİSİ

Japonya'nın en saygın üniversitelerinden birini bitiren makine mühendisi Nguyen Dinh Viet, 18 yıl önce Toyota Motor’un bir fabrikasında geçici işçi olarak çalışmak üzere Vietnam’dan Japonya’ya geldi. Sonrasında ana tedarikçilerden birinde tam zamanlı pozisyon elde etti, ailesiyle refah seviyesine ulaştı.

Uzun yıllardır hızla yaşlanan ve işgücü sıkıntısı çeken Japonya, göçmenlere kapı aralamak zorunda kalmıştı. Ancak bu yaz Sanseito adlı yeni aşırı sağcı bir parti milliyetçi çıkışları ve "yabancı sorunu" vurgusuyla dikkat çekti. "Önce Japonlar" pankartlarıyla sokaklara çıkıp kamuoyunu mobilize eden parti, Temmuz seçimlerinde şaşırtıcı biçimde büyük destek buldu; sadece beş yıl içinde parlamento üst kanadında 15 sandalye aldılar. Nguyen gibi pek çok göçmen bunun yarattığı endişeyi açıkça dile getiriyor: "Vergimi, emeklilik katkımı ödüyorum, Japonya’dan bir yen bile almadım. Neden bana karşılar anlamıyorum."

DEMOGRAFİK GERÇEKLİK: YAŞLANAN JAPONYA VE YABANCILARIN ROLÜ

Ekonomik verilerse, Japonya'nın göçmensiz yapamayacağını ortaya koyuyor. 2024’te vatandaş nüfusu 900 binlik rekor kayıpla azaldı; yalnızca göçmenlerdeki 350 binlik artış bu düşüşü bir nebze dengeleyebildi. Uzmanlara göre, 2070’te Japonya üçte bir oranında küçülmüş ve dünyanın en yaşlı toplumu olacak. Ancak yabancı oranı halen sadece %3 civarında ve vatandaşlık almak oldukça zor.

OTOMOTİVİN GÖÇMENE BAĞIMLILIĞI: TOYOTA ŞEHRİNDEN BİR KESİT

Japonya’nın göbeğindeki Toyota şehri, 400 binlik nüfusuyla göçün ve çalışma hayatının en iyi gözlemlendiği yerlerden biri. Şehirde nüfusun %5’i, Brezilya, Vietnam, Filipinler, Çin ve Endonezya’da dâhil 76 ülkeden geliyor. Otomotiv fabrikalarında zor bulunan işgücünün merkezi burası oldu. Ibis adlı şirketin yöneticisi Morihiro Masada, "Her üretim planını büyütmek istediğimizde bir noktada yeterli insan bulamayacağımızı hissettik; bu Japonya’nın yeni gerçekliği." diyor.

TEKNİK STAJYER PROGRAMI: UMUT MU, TUZAK MI?

Pek çok işçi için Japonya’ya gelişin yolu "teknik stajyer" programı. Bu sistem ucuz işgücü ve kısıtlı haklar anlamına geliyor; aile getirmek yasak, iş değiştirmek imkânsız, üç yıl sonra ülkeyi terk şartı var. ABD Dışişleri Bakanlığı bu sistemin bazen "zorunlu çalışma"ya evrildiğini söylüyor. Yine de, Ho Hoang Hiep ve onun gibi gençler, Vietnam’daki zorlu hayatlarına göre Japonya’da "daha iyi" koşullarla borç ödeyip ailelerine yurtdışından para gönderebiliyorlar. 2027’de hükümetin bu sistemi değiştirmesi bekleniyor.

UYUMUN SIFIR NOKTASI: DANCHİ KOMPLEKSLERİ VE BREZİLYALILAR

Şehirde göçmenlerin çoğunluğunu oluşturan Brezilyalılar, 1990 sonrası artan göçle geldiler. Çoğu hâlâ "danchi" denilen Sovyet tipi apartman komplekslerinde, toplumdan izole şekilde yaşıyor. Ayrımcılık, zorbalık, kültürel çatışmalar onların gündemlerinden hiç çıkmadı. Paulo Fujita gibi göçmenler, çocukları Japonca’yı öğrenmekte zorlanırken, kendi kültürlerine de tutunmak için Homi Danchi’de Brezilya marketlerinden kiliselere ayrı bir evren kurdu. Artan ayrımcılık, barbekü partileriyle Japon komşularla çıkan sürtüşmeler, hatta 1999’da şiddete kadar vardı. Ama yine de yaşlı göçmenler ve onların aileleri, Japonya’da kalmaya devam etti.

NESİLLER BOYU GÖÇMENLİK: "HER YERDE YABANCIYIM"

Bir başka Brezilyalı aile, Kondo’lar, yıllardır Japonya’da ama tam yerleşebilmiş değiller. Çocuklarından biri ilk kez Japonca yazmayı başardığında babası "Çok gururluyum" diyor. Uzun çalışma saatleri, hem Japon toplumunda kabul görmemek hem de geldikleri yerde "Japon" olmak, bir göçmen için kimlik arayışını bitmeyen bir mücadeleye çeviriyor.

YEREL SİYASET VE DİRENÇLİ TOPLUMLAR

Şehrin Belediye Başkanı Toshihiko Ota’nın bakışı farklı: "Çeşitliliğin şehri çekici kıldığını düşünüyorum." Kültürel çeşitlilik gönüllüleri de, artan milliyetçiliğe rağmen, yeni gelen göçmen çocuklara rehberlik ediyor. Lise öğrencisi Thais Ayumi Wadaue, göçmen çocukların Japonca ve günlük hayatla baş etmesine yardım ediyor. "Önce Japonca" paylaşımlarının üzücü olduğunu saklamayan Wadaue, "Hepimiz insanız" diyerek toplumsal bütünleşmenin mümkün olduğuna inanıyor.

SANSEİTO'NUN SESİ VE POLİTİK GERGİNLİK

Sanseito’nun lideri Sohei Kamiya, göçmenlerin yalnızca geçici olmasını ve suç oranları üzerinden korku üretmeyi ön planda tutuyor. Adalet Bakanlığı ise yabancılarla ilgili suç oranlarının azaldığını belirtiyor. Buna karşın iktidardaki LDP'nin yeni lideri Sanae Takaichi de göç politikasında gözden geçirme sözü veriyor.

YAŞLANAN NÜFUSUN SESSİZ YARDIMCILARI: BAKIM SEKTÖRÜNDE YABANCI İŞÇİLER

Toyota Motor’un genel merkezinin yakınında bulunan ve yaşlı bakımında kalifiye personel sıkıntısı çeken bir merkezde, 20’li ve 30’lu yaşlarda Endonezyalı birçok kadın çalışıyor. Covid-19 pandemisinde dahi vazgeçmeyip Japonya’da kalanlar, yaşlanan bir toplumu ayakta tutan görünmez kahramanlar.

Göçmenler olmadan Japonya’nın sağlıklı bir iş gücü ve toplumsal dengeyle geleceğe ilerlemesi zor. Ancak siyasetin ve toplumun bu konuda ne kadar hızlı değişeceği, göçmenlerin hayatına doğrudan etki etmeye devam edecek.

Japonya piyasalarını bir asırlık belirsizlik bekliyor

ABD’li yatırım devi Japonya sigorta sektörüne girdi