Borsada davranış modelleri

.Borsa yatırımlarında genel kabul görmüş bir çok uygulama ve davranış şekillerini siz değerli FİNANSGÜNDEM VE BORSAGÜNDEM OKURLARINA 30 yıllık banka/borsa finans iş tecrübelerimle aşağıda sundum. a)Orta ve uzun vadeli düşünenlerin,nakit ve vade sorunları olmamak kaydıyla,spekülasyonu az,mali yapısı güçlü hisselerin alım/satım zamanlaması önem taşır. b)Fiyatların aşırı düştüğü,herkesin sattığı,borsaya ilginin zayıfladığı dönemler(2009 ilk çeyreğindeki 22.500 civarı endeks örnektir)sağlam ,ucuz hisselerin portföylere alımı için uygun zamanlardır.(SÜRMEKTE OLAN AB ÜLKELERİ BORÇ KRİZİNDE ENDEKSİN 50.000 altındaki seviyeleri de düşüşlerde kademeli alım için beklentisi olan hisselerde alım fırsatı yaratabilir) c)Yükselmiş piyasalarda oyun oynayanlar riski de almış olurlar.Şöyle ki pasiften bekleyen alımlar ,piyasanın dönmesiyle fiyatların çok aşağı gitmesiyle yüksek maliyetle mal taşıma tehlikesini de içerir.Eğer yükselmiş endekslerde profesyonel işlem yapılacak ise aktiften alınıp,gün içinde kar veya düşerse zarar realize edilmelidir(uzun vadeli düşünülmüyor ise). ç)Borsa tecrübeniz az hiç bir şekilde tiyö,tavsiye ile hisse senedi alınmamalıdır.Bilmeli ki eğer borsa ve fiyatlar yakından bire bir takip edilmiyor ise tiyö ve tavsiyeler, o hisse toplandıktan sonra piyasaya verilip satış yapmak isteyenlerce fiyatlar regüle edilmek istenebilir.(aracı kurum raporlarını ise iyi okumalısınız) d)Çok uzun sürede elde tutulup artık karınızı realize etmeye karar vermişseniz,o hisseyi sattıktan sonra hemen başka bir hiseye girmeyip bir süre beklenmelidir.Çünkü muhtemelen alınacak yeni hissenin seviyesi sattığınız senedin seviyesine yakın ivmelenmiş olabilir ki sonuçta eldeki karlı pozisyonu başkalarının karlı olabilen pozisyonu ile değiştirmiş de olabilirsiniz(eğer yeni hissede başkaca bir beklenti yok ise). e)Yeni girdiğiniz bir pozisyon aniden kar etmişse ve bunun bir nedeni de yok ise hemen satıp karı cebe koyup beklemek doğru olabilir. f)Kredili işlemlerden uzak durmak ihtiyaten doğrudur.Zirve endekslerde kredili yapılan portföyler büyük risk taşıyabilir.(kredi kullanacak iseniz en yüksek endeksten en az %20 düşmüş endeks seviyeleri bence daha az risklidir eğer piyasa düşüş eğilimine girmemiş ve sadece bir düzeltme eğiliminde ise) g)Paçal yapmak düşen piyasalarda olmalıdır(eğer satamamışsanız),yükselen piyasalarda paçal tehlikelidir. h)Borsa kapanışına doğru (alım kararı vermişşeniz)alım ertesi gün piyasa gidişatını daha iyi görmeye yarayabilir.Seans başı alımlar gün içinde olası olumsuz haber akışından, alım yapıldığında yüksek maliyetle mallanmak zorunluluğu gerektirebilir.Satışlarda ise genelde seans başlarında eğer bir gün önceden olumlu haber akışı var ise satış niyetinde iseniz(fiyatlar da yükselmiş ise) uygun olabilir ,çünkü genelde olumlu haber akışı uzun gün boyu seanslarında etkisini yitirebildiğinden ,gün sonunda daha uygun satış için fiyat bulunamayabilir.(ancak bu durum genellikle durağan,yatay piyasalarda geçerli olabilir) i)Ucuzken al,pahalı iken sat kuralı her zaman geçerlidir ancak bunu yapabilen profesyoneller dahi çok azdır emin olun. ı)Hergün alım satım maliyeti arttırır.Piyasa veya hissenin düşeceğini hissediyorsanız üstten satıp alttan alma denenebilirse de bunu beceren profesyonel sayısı da çok azdır. j)Teknik analizler daima geçmiş fiyat hareketlerine bakılarak ileri görmeyi sağlamaya çalışırsa da her teknik analiz sonucu aynı şeyi göstereceğinden herkes aynı anda alıp aynı anda satttığında kimse kar edemeyecektir.Önceden görmek ancak temel analiz ve diğer sistematik olan veya olmayan risk unsurlarıyla değerlendirildiğinde yani herkesin görmediği önceden satın alınırsa karlılık artabilir.(örneğin bir şirket borçluluk nedeniyle uzun süre düşük fiyatla seyredebilir.Ancak yeni projelere başlanmış,borçlarını azaltmış ,var ise emlak ve iştirakleri değerlenmiş ve kısa sürede kara geçme durumu görülmekte ise uzun süren hareketsizlik o hissede terse dönebilecek ve fiyatında yükselmeler başlayacak demektir ki ,bu durum önceden algılanıp o hissenin portföye alınmasıyla, beklenerek iyi para kazanılabilir de, kısacası bir şirketin faaliyetleri kötü durumdan iyi duruma geçmekteyse bunun tespiti çok iyi para kazandıracaktır.) k)İlk pozisyon alımı tüm borsaya ayrılan para ile yapılmamalı,daha sonra oluşabilecek verilerle hisse senedinin (elde olmayan ,beklenmeyen nedenlerle)düşme ihtimaline karşı elde paçal fon bulunmalıdır.Yani bence ilk alım portföyün %30 'u ile yapılmalı % 60 fon düşüşler için tutulmalıdır. l)Aracı kurumların bir hisse için araştırma raporları aynı sonucu vermeyebilir.Bunun nedeni araştırma raporlarının subjektif içerik taşıması olup,her analist rakkamları,gelecek beklentilerini kendi bilgi ve tecrübesiyle yorumladığından bir hisse senedini önerisini diğeri onaylamayabilir.Sonuçta yatırımcı kararını kendi subjektif görüşüyle verme durumundadır. m)Piyasa genel çıkışta ise herkes girip kazanmak isteyecek ve olmaz fiyatlara girebilecektir.Bence gemiyi önce terkedenler canını kurtaracaktır.Kar cepte güzeldir.Sürekli çıkan piyasa olmayacağı gibi,sürekli düşen piyasa da olmayacaktır.Yukardan satan aşağıdan yine bir yerlede yakalayabilir hem de adetler artmış olarak.(bu her zaman yakalanamayabilir de yani kesin değildir) n)Borsacının tek dostu sabırdır.Sabır yok ise sabit getirilerde olmak en iyisidir. o)Görsel ve yazılı basında yorum yapan veya yazanların çoğu brokerlik,yatırım uzmanlığı veya finans piyasalarında çalışmamış kişilerce yapılmakta ise onların subjektif yorumlarından etkilenmemek için çok sayıda kitap okumanız,kendinizi geliştirmeniz yani gaza gelmemeniz çok önemlidir. ö)Çok yükselmiş piyasalardan yatay piyasaya geçiş başladığında,zarar ihtimali başlar,önce işlem hacimleri azalır sonra da en küçük olumsuz veri akışlarıyla piyasalar realize olmaya başlar ki yatay piyasalarda at koşturmak çok dikkatli olmayı gerektirir. p)Keriz silkelemelere dikkat edilmelidir.Eğer bir hissede beklentiler var iken aniden satışlar gelip fiyat aşağı düşüyorsa ihtimalen keriz silkeleme yoluyla mal toplanıyor olabilir.(ancak piyasa geneli düşüyorsa konu ayrı değerlendirilmelidir) r)Yine beklentisi olmayan bir hisse aşırı yükseliyorsa bu kez de yine keriz avlama operasyonu yapılmakta olup buna da dikkat edilmelidir.Zaten SPK ve İMKB bu ani fiyat hareketlenmelerini yakından izlediğinden yatırımcıların zarar etmemesi için bu güzide kurumlarımızın açıklamalarına dikkat etmelidir. s)"Ben çıktım kağıt yükseldi"bu kelimeleri çok sayıda yatırımcıdan dinleyebilirsiniz,anlamı,bunu söyleyenler ya sabırsızdır ya da aldığı hissenin değerini veya hedef fiyatını bilmiyor olabilir. ş)Yeni açıklanan bir haberle bir hisse hızla yükselişe geçmişse o haberi önceden satın alanların kurbanı olmayın. t)Her zaman trend'e oynanmaz.Dönüş ani olabilir.Hele endeks çok ucudan %30 üzeri primlenmişse dikkatli olunmalıdır.(örneğin 55.000 üzerinde endeks aşırı kısa vadeli pahalıyı göstermekte idi bu seviyelerde alanlar şimdi 50-51000 civarı seviyelerde en az %10-15 daha ucuz mal alma şansını yitirdiler gözükmekte.) Sonuçta ,yukarıda saydığım davranış modelleri eğer kabul ederseniz borsanın ilk açılışındaki ilk brokerlerinden biri olan ve 30 yıldır finans piyasasında bulunan bir kardeşinizin şahsi subjektif görüşleri olup danışmanlık v.b amacı taşımaz ,sadece tecrübe aktarımı ile fikir paylaşımından başka bir amaç da taşımaz.Borsa yatırımlarında ,yasal aracı kurum raporları ile,SPK,İMKB veri ve analizleriyle hareket etmek , kendi tercih ve kararlarınızla işlem yapmak en doğru metoddur. NEHİR ER MALİ ANALİST.BROKER