Yeşil finansın karanlık yüzü bilimle mi aklanıyor?

FINANSINGUNDEMI.COM – DIŞ HABERLER SERVİSİ

2008 Küresel Finansal Krizi’nin ardından, çevresel sorunlarla mücadelede bir araç olarak “yeşil finansman” tabiri giderek daha fazla öne çıkarıldı. Bankalar, yatırım fonları ve sigorta şirketleri yeşil tahvillerden sürdürülebilirlik bağlantılı kredilere kadar geniş bir yelpazede yeşil ürünler sunmaya başladı. Paris İklim Anlaşması gibi uluslararası çevre girişimleri de bu akımın destekleyicisiydi.

Vitrindeki temel hedef finansal akışların sürdürülebilirlik hedefleriyle uyumlu hale getirilmesi ve bu yolla dünyanın finans sayesinde sürdürülebilir bir geleceğe ulaşabileceği düşüncesiydi. Ancak dünyaca ünlü teknoloji ve bilim platformu phsy’de yer alan habere göre, bu “yeşil” tablo, gerçekte çok daha karmaşık olan bir durumu gizliyor.

Yeşil finansman; kamu ve özel sektör kaynaklarını, ürünlerini ve uygulamalarını kapsayan geniş bir alanı ifade ediyor. Örneğin, bir tahvili “yeşil” yapan kriterler konusunda genel bir uzlaşma bulunmuyor.

Ayrıca, işletmelerin ve kamu otoritelerinin çevresel ve sosyal performanslarını açıklamasını ve takip etmesini teşvik eden mevcut çevresel, sosyal ve yönetişim (ESG) çerçevelerinin gerçekte ne ölçüde etkili olduğu da belirsiz.

2015 yılında, eski İngiltere Merkez Bankası Başkanı ve mevcut Kanada Başbakanı Mark Carney, finans sektörünün iklim risklerini acilen hesaba katması gerektiğini vurgulamıştı. Buna karşılık, büyük bir İngiliz bankası olan HSBC’nin eski küresel sorumlu yatırım başkanı olan Stuart Kirk, bu risklerin abartıldığını ve etkilerinin çok uzak bir geleceğe dair olduğunu savundu.

Finans çevreleri çevre sorunlarını dikkate alıyor, ancak bu genellikle gezegen sağlığına duyulan bağlılıktan değil; raporlama maliyetleri, geçiş riskleri ve itibar baskısından kaynaklanıyor. Sumatra’daki ormansızlaşma ile ilişkilendirilen “yeşil tahviller” gibi yüksek profilli ‘greenwashing’ skandalları da bu kavrama olan güveni daha da zedeledi. Yeşil finansmanın gerçek bir dönüşümden çok bir pazarlama stratejisi olup olmadığı sorusu gündeme geldi.

Bu belirsizliklerin ortasında, çevre bilimi yeşil finansmanın yaygınlaşmasında giderek daha fazla rol oynuyor. Sosyal bilimciler de bu gelişmeleri izliyor ve yeşil finansmanın sağlam temeller üzerine oturtulup oturtulamayacağını sorguluyor.

Bazı şirketler artık bilim temelli hedefler (iklim bilimiyle uyumlu emisyon azaltım hedefleri), net sıfır karbona geçiş yol haritaları ve yüksek bütünlüğe sahip karbon kredileri (sera gazı emisyonlarını dengelemek için karbon yakalama tesisleri) kullanıyor.

Bu tür girişimlerin çoğunun titiz hesaplamalara dayandığını iddia ediyor. Bilim dili, bu çalışmalara nesnellik ve meşruiyet kazandırıyor. Ancak phsy’ın haberine göre bu dil de en temel düzeyde bilimi kullanarak şirketlerin aktivitelerini aklamaya çalışmasından (sciencewashing) ibaret. Zira şirketler sürdürülebilirlik iddialarını meşrulaştırmak için bilimin otoritesini ve terminolojisini kullanıyor.

Yeşil finansman ayrıca çevre bilimciler için yeni istihdam alanları da yaratıyor. Bu kişiler danışman, denetçi veya bilir kişi olarak çalışarak ‘yeşil’ iddiaların kalitesini değerlendirebiliyor. Birçok yeni girişim de şirketlere çevresel veri sağlamak için uzaktan algılama yoluyla ormansızlaşmayı izleme veya ses analiziyle yaban hayatı aktivitelerini ölçme gibi yüksek teknoloji hizmetleri sunuyor.

Yeşil finansla ilgili sektörler hızla büyürken, giderek daha fazla çevre bilimi mezunu; emisyonları hesaplamak, risk metrikleri oluşturmak, biyoçeşitlilikteki değişiklikleri izlemek ve kredileri doğrulamak için istihdam ediliyor.

Bilimle aklamak ne anlama geliyor?

Phsy’ın haberinde bilim insanlarının konuyla ilgili 5 yıllık bir araştırmada bulunduğu ve bu araştırma sürecinde yeşil finans konferanslarına ve toplantılarına katılım sağlandığı, belge analizleri yapıldığı belirtildi. Bilim insanları araştırma sonucunda öne çıkan farklı türdeki bilimle aklama vakalarına karşı uyarıyor.

Artan kanıtlar, yeşil finansmanın vaat ettiği potansiyel ile gerçekleşen sonuçlar arasında ciddi bir fark bulunduğunu gösteriyor. Birçok yeşil finans ürünü, doğadan veya kırılgan topluluklardan çok finans piyasalarına ve en zengin yatırımcılara hizmet ediyor.

Daha da endişe verici olansa bu süreçlerin beklenmedik sonuçlar doğurması. Yeşil finansman, eşitlik sağlamaktan ziyade, mevcut eşitsizlikleri derinleştirebiliyor. Örneğin, yenilenebilir enerji projelerine veya karbon dengeleme planlarına yer açmak için bazı kültürel topluluklar yerlerinden ediliyor.

Bu durum, çevresel zararların veya sosyal maliyetlerin “yeşil” hedefler uğruna tolere edildiği bölgelerin oluşmasına yol açıyor.

Daha yoksul ülkeler, iklim riski gerekçesiyle daha yüksek borçlanma maliyetleriyle karşı karşıya kalıyor. Zengin ekonomiler ucuz sermayeye erişmeye devam ediyor. İklim açısından savunmasız bölgelerde sigorta primleri artıyor ve bu durum en savunmasız nüfusların sistem dışında kalmasına neden oluyor. Yani yeşil finansman, en kırılgan gruplar için durumu daha da kötüleştirebiliyor.

Phsy’de yer alan habere göre mevcut haliyle yeşil finansman, çevresel krizin kökenine dokunmadan, mevcut düzeni sürdürme eğiliminde. Yeşil finansman, savunucularının vaat ettiği dönüştürücü etkiyi gerçekten yaratacaksa; finansın düzenlenmesinde kamu otoritelerinin rolü ve yeşil yatırımlar ile küresel eşitsizlik arasındaki ilişki gibi daha derin siyasi ve toplumsal meseleleri ele almak zorunda.

Haberde yeşil finansmanın ayrıcalıklı bir azınlığın çıkarlarına değil, toplumsal refaha hizmet etmesi gerektiği vurgulanıyor. Dolayısıyla daha katı kamu düzenlemelerine ve “yeşil finansmanın neyi kapsaması gerektiği” üzerine daha kapsamlı tartışmaların açılmasına ihtiyaç olduğu belirtiliyor.

Bankaların iklim hedeflerine yönelik adımları sınırlı kaldı

Ticaret savaşı AB'nin iklim hedeflerini tehdit mi ediyor?

Bill Gates'ten şaşırtıcı iklim değişikliği yorumu