Türkiye'de gelir dağılımı ne durumda? TÜİK'ten kritik rapor

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2025 yılına ilişkin "Gelir Dağılımı İstatistikleri" bültenini yayımladı.

Türkiye'de en yüksek gelire sahip yüzde 20'lik grubun toplam gelirden aldığı pay, bu yıl geçen yıla göre 0,1 puan azalarak yüzde 48'e düşerken, en düşük gelire sahip yüzde 20'lik grubun aldığı pay 0,1 puan artışla yüzde 6,4 olarak kayıtlara geçti.

Söz konusu gösterge, hane halkı kullanılabilir gelirinin, hane halkı büyüklüğü ve kompozisyonu dikkate alınarak hesaplanan eş değer hane halkı büyüklüğüne bölünmesiyle elde ediliyor.

Gini katsayısı azaldı

Gini katsayısı, gelir dağılımı eşitsizliği ölçütlerinden biri olarak kabul ediliyor. Söz konusu katsayı sıfıra yaklaştıkça gelir dağılımında eşitliği, 1'e yaklaştıkça bozulmayı ifade ediyor.

Eş değer hane halkı kullanılabilir fert geliri üzerinden hesaplanan Gini katsayısı, iki farklı yöntemle de hesaplanıyor.

Bu kapsamda, yapılan sosyal transferlerin gelir dağılımı üzerindeki etkisini görmek amacıyla tüm sosyal transferler hariç tutularak yapılan çalışmanın yanı sıra emekli, dul ve yetim maaşı dahil diğer tüm sosyal transferler hariç tutularak da hesaplama gerçekleştiriliyor.

Buna göre, Gini katsayısı, bu yıl geçen yıla göre 0,003 puan azalışla 0,410 olarak tahmin edildi.

Tüm sosyal transferler hariç tutulduğunda Gini katsayısı 0,473, emekli, dul ve yetim maaşı dahil diğer tüm sosyal transfer gelirleri hariç tutulduğunda ise 0,420 olarak hesaplandı. Brüt gelir üzerinden hesaplanan Gini katsayısı ise 0,422 oldu.

Toplumun en yüksek gelir elde eden yüzde 20'sinin elde ettiği payın en düşük gelir elde eden yüzde 20'sinin elde ettiği paya oranı şeklinde hesaplanan P80/P20 oranı bir önceki yıla göre 0,2 puan azalarak 7,5, gelirden en fazla pay alan yüzde 10'unun elde ettiği gelirin en az pay alan yüzde 10'unun elde ettiği gelire oranı şeklinde hesaplanan P90/P10 oranı ise 0,4 puan azalarak 12,9 olarak kayıtlara geçti.

Yıllık ortalama hane halkı kullanılabilir geliri yüzde 76,7 arttı

Ekonomim'in haberine göre, Türkiye'de yıllık ortalama hane halkı kullanılabilir geliri, bu yıl geçen yıla göre yüzde 76,7 artışla 662 bin 414 liraya ulaştı.

Türkiye'de yıllık ortalama eş değer hane halkı kullanılabilir fert geliri, geçen yıla kıyasla yüzde 77,3 artarak 187 bin 728 liradan 332 bin 882 liraya yükseldi.

Yıllık ortalama eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert gelirlerinde en yüksek gelir, 2024'e göre bu yıl 194 bin 166 lira yükselerek 418 bin 25 lirayla tek kişilik hane halklarının oldu.

Çekirdek aile bulunmayan birden fazla kişiden oluşan hane halklarının yıllık ortalama eş değer hane halkı kullanılabilir fert geliri 386 bin 713 lira iken tek çekirdek aileden oluşan hane halklarında bu değerin 338 bin 164 lira olduğu görüldü.

En düşük yıllık ortalama eşdeğer kullanılabilir hane halkı fert gelirine sahip hane halkı tipi, 264 bin 413 lirayla en az bir çekirdek aile ve diğer kişilerden oluşan hane halkları olarak belirlendi.

Toplam gelirde en yüksek pay yüzde 49,7 ile maaş ve ücret gelirinde

Toplam gelir içinde en yüksek payı, yüzde 49,7 ile geçen yıla göre 0,9 puan artan maaş ve ücret geliri aldı. İkinci sırada yüzde 18,3 ile geçen yıla göre 2,5 puan azalan müteşebbis geliri, üçüncü sırada yüzde 18,2 ile 0,4 puanlık artış gösteren sosyal transfer geliri dikkati çekti.

Tarım gelirinin müteşebbis geliri içindeki payı yüzde 15,6 olurken emekli ve dul-yetim aylıklarının sosyal transferler içindeki payı yüzde 89,3 olarak hesaplandı.

En yüksek yıllık ortalama gelir yükseköğretim mezunlarında

Yıllık ortalama esas iş gelirleri sırasıyla yükseköğretim mezunlarında 566 bin 839 lira, lise ve dengi okul mezunlarında 376 bin 932, lise altı eğitimlilerde 290 bin 323 lira, bir okul bitirmeyenlerde 183 bin 900 lira olarak hesaplandı.

Yıllık ortalama esas iş gelirinde en yüksek artış yüzde 83 ile yükseköğretim düzeyli eğitimlilerde, en düşük artış ise yüzde 56,7 ile lise ve dengi okul mezunlarında görüldü.

Esas iş gelirleri sektörel olarak incelendiğinde, en yüksek yıllık ortalama gelirin 426 bin 45 lirayla hizmet sektöründe, en düşük yıllık ortalama gelirin 237 bin 461 lirayla tarım sektöründe elde edildiği belirlendi. Geçen yıla göre yıllık ortalama esas iş gelirinde en yüksek artış yüzde 79 ile inşaat sektöründe gözlenirken, bunu yüzde 75,8 ile hizmet sektörü izledi. Sanayi sektöründe yüzde 70,1, tarım sektöründe yüzde 54,4 artış kaydedildi.

Yıllık ortalama esas iş gelirleri, sırasıyla işverenlerde 1 milyon 204 bin 791 lira, ücretli maaşlılarda 379 bin 47 lira, kendi hesabına çalışanlarda 348 bin 45 lira ve yevmiyelilerde 186 bin 682 lira olarak hesaplandı. Geçen yıla göre en yüksek artış yüzde 80,7 ile ücretli ve maaşlılarda, en düşük artış ise yüzde 49,7 ile işverenlerde görüldü.

En yüksek gelir Ankara'da

Türkiye'de yıllık ortalama eş değer hane halkı kullanılabilir fert geliri 2025'te 332 bin 882 lira iken İBBS 2. Düzey bölgeleri itibarıyla en yüksek olduğu bölge 449 bin 618 lirayla Ankara oldu. Burayı, 434 bin 929 lirayla İstanbul, 405 bin 896 lirayla İzmir bölgeleri izledi. En düşük yıllık ortalama eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert geliri ise 172 bin 552 lirayla Van, Muş, Bitlis, Hakkari bölgesinde kayıtlara geçti.

Son yapılan araştırma sonuçlarına göre, "toplumun en yüksek gelir alan yüzde 20'sinin elde ettiği payın en düşük gelire sahip yüzde 20'sinin elde ettiği paya bölünmesiyle" hesaplanan P80/P20 oranı geçen yıla kıyasla bu yıl 0,2 puan azalarak 7,5'e geriledi. Bu değerin en düşük olduğu İBBS 2. Düzey bölgeleri, 4,6'şar ile Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli ile Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova bölgeleri oldu. Bu bölgeleri 4,9'ar ile Zonguldak, Karabük, Bartın ile Van, Muş, Bitlis, Hakkari bölgeleri izledi.

Söz konusu oranın en yüksek olduğu İBBS 2. Düzey bölgeleri ise 8,5 ile Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir, 8,3 ile Antalya, Isparta, Burdur ve 8,1 ile Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan oldu.

"Gelirden en fazla pay alan yüzde 10'luk grubun elde ettiği gelirin en az pay alan yüzde 10'un aldığı gelire oranı" olarak hesaplanan P90/P10 ise 0,4 puan azalarak 12,9 olarak belirlendi.

İşsizlerin ne kadarı çalışmaya başladı?

Eş değer hane halkı kullanılabilir fert gelirine göre sıralı yüzde 10'luk gelir grupları itibarıyla fertlerin geçen yıla göre yüzdelik geçişleri incelendiğinde, aynı dönemde ilk yüzde 10'luk grupta olan fertlerin 2025'te yüzde 58,9'unun, son yüzde 10'luk grupta olan fertlerin ise yüzde 68,1'inin gelir grubu değişmedi. Ayrıca 2024'te ilk yüzde 10'luk grupta olan fertlerin yüzde 19,8'i 2025'te bir gelir grubundan fazla yükseldi. Son yüzde 10'luk grupta olan fertlerin yüzde 11,4'ü ise bir gelir grubundan fazla düştü.

Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması'ndan elde edilen sonuçlara göre, 2024'te işsiz olan fertlerin yüzde 38,7'si bu yıl çalışmaya başladı. Faaliyet durumu 2024'te "çalışan" olarak belirlenen fertlerin 2025'te yüzde 90,3'ü çalışma hayatına devam etti. Geçen yıl iş gücüne dahil olmayan fertlerin ise yüzde 10,1'i iş gücüne katıldı.

Bakan Şimşek: Gelir dağılımının iyileştirilmesi için önemli adımlar atıldı

Yılmaz: Tüm göstergeler gelir dağılımındaki eşitsizliğin azaldığına işaret etmekte

Maaşlar asgari ücrete yaklaşıyor: Gelir dağılımı bozuluyor

Türkiye'de gelir dağılımı rakamları açıklandı