Tunus'un notu bizden fazla

Tunus deyip geçmeyin. Kredi derecelendirme kuruluşlarının gözünde, borcunu ödeme kabiliyeti bizden daha yüksek olan bir ekonomi. Mesela Moody’s, Tunus’a Baa2 notu vermiş. Bizim notumuz Ba2. Onlar bizden üç kademe yukarıda. Onların kategorisi yatırım yapılabilir ülkeler, bizimkisi ise spekülatif, yani yatırım-altı. Standard and Poor’s ise Tunus’a BBB notu vermiş. Orada da Tunus yatırım kategorisinde, BB notu olan Türkiye ise yatırım dışı. Fitch’te ise aradaki fark bir kademe ama Tunus hâlâ bizden iyi konumda, yatırım sınıfında. Nasıl oluyor demeyin. Bizden çok daha küçük bir ekonomi Tunus’unki. Nüfusu da bizim yedide birimiz kadar. Biz yılda 10 milyar doların üzerinde dış borç öderken Tunus’unki 1 milyarı bile bulmuyor. Kamu borcunun milli gelire oranı yüzde 39 ile bizim birkaç puan altımızda. Bütçe açığının milli gelire oranı ise yüzde 2.5. Yani bizden 1.5 puan daha düşük. Bu notlara bakıp Türk kâğıdını almayıp portföyüne Tunus kâğıdı koyanları birkaç gündür uyku tutmuyor. Demek ki her şey reyting değilmiş ya da daha doğrusu reytingler politik riskleri ölçmekte yetersiz kalıyorlarmış.
Tunus krizi Türkiye’yi etkiler mi?
Bazı uluslararası şirketler ve yatırım bankaları, Tunus ile Türkiye’yi aynı sepete koyarlar. MENA dedikleri bir bölgedir bu. Middle East ve North Africa’nın baş harflerinden oluşur, yani Ortadoğu ve Kuzey Afrika bölgesi. Bu kuruluşlarda, her iki ülkeyi de adı MENA olan departmanın çalışanları takip eder. Tunus’taki isyan bu sepetin tamamına bakışı etkileyecektir. Önceki krizler de göstermiştir ki, yatırımcılar “Tunus’ta gerginlik var” diye oradan çıkıp, aynı sepetteki bir başka ülkeye, mesela Mısır’a yönelmeyeceklerdir. Hepsindeki riski aynı anda azaltmaları
çok büyük olasılıktır. Bu nedenle yabancı banka raporlarında ‘bulaşıcı etki’ öne çıkarılmaya başlandı. Ama şu ana kadar, Türkiye bu hikâyenin dışında tutuldu. Bizi MENA’da gösteren kuruluşlar dahi Türkiye’yi ayrı bir yere koyup değerlendirmelerini öyle yaptılar.
Tunus’u kim bozdu?
Tunus yakın zamana kadar uluslararası bankaların raporlarında örnek gösterilen ekonomilerden biriydi. İstikrarlı bir büyümesi vardı. Borsasının çapı komşu Mısır ve Fas’a göre daha küçüktü ama yine de yabancıların ilgilendiği bir piyasaydı. Ülkede çok sayıda Fransız, İtalyan ve Amerikan şirketi faaliyet gösteriyor. Ben Ali’nin ailesi
20 yıldır bu ekonominin haracını yiyordu, ama yabancılar bu durumu ‘yatırım ortamı’nın bir özelliği olarak algılıyorlardı. Ona göre ‘fiyatlandırıyorlardı’. Ben Ali, karısı Leyla ve karısının ailesinin ahlakını, biraz da yabancıların kestirmeden işi tamamlama eğilimleri bozmuştu. Yabancıların ‘cömert komisyonları’ bir süre sonra alışılmış ticari kural haline geldi. Peki hırsızın hiç mi suçu yok? Elbette var ama hırsız her ülkede var. Ticari ahlaksızlıklara rağmen bu ülkeye yabancı sermaye aktı durdu. Yatırım yapacaklar Treblisi ailesinden ya da bu aileye yakın yerli ortaklar buldular. Ülkeye girmek için yanına, iktidardakilerden ya da onlara yakın olanlardan ortak almak bölgede bir iş yapma kültürü oldu. Bu sorun sadece Tunus’un sorunu değil, bölgenin ciddi bir sorunudur. Kendini yakarak intihar eden Tunuslu sokak satıcısı herkesin kanıksadığı bu ahlaki sorunu ortaya döktü.

SERVET YILDIRIM-RADİKAL