Piyasalarda yeni dip endişesi

Neredeyse 6 aydır süren rallide son 2 haftadır yaşanan dur-kalkların ardından piyasalar merkez bankası başkanlarının yumuşayan tonları ve ABD'den gelen iyi verilerle haftaya yeni bir yükseliş trendi ile girdi. Haftasonu ABD'nin Kansas eyaletinde toplanan merkez bankaları zirvesinde "resesyonda sona geldik ama dizginleri hemen bırakmayacağız" yönünde verilen mesajın ve cuma günü gelen ikinci el ev satışlarındaki sürpriz artışın etkisiyle dünya borsaları son 10 ayın en yüksek seviyesine fırladı. MSCI Dünya endeksi yüzde 10 yükseldi. Asya borsaları ise yüzde 2'nin üzerinde kapandı. Avrupa yüzde 1'e yakın yükselirken, ABD borsaları da güne yüzde 0,5'in üzerinde çıkışla başladı. Risk iştahının ne kadar kapandığını gösteren VIX endeksi ise 25,01 seviyesine kadar geriledi, böylece riskli görülen gelişmekte olan piyasalar ile emtia ürünlerine de alım geldi. Küresel rallinin gerçekçiliğinin fiyatlanıp kar satışlarının yaşandığı önceki hafta kan kaybeden MSCI Gelişmekte olan piyasalar endeksi yüzde 1,8 yükseldi. ABD Batı Teksas tipi ham petrolün varil fiyatı ise küresel ekonominin iyileşeceği umudu ile 74 doların üzerine çıktı. Risk alan yatırımcının güvenli limanlarından ise yeniden çıkış yaşandı, altının ons başına fiyatı Asya piyasalarında 953,38 dolara kadar geriledi. Tablo yeniden pembeye dönmüş gibi görünse de kar satışları ile bir gün dipte bir gün zirvede olan piyasaları "ikinci bir dip"in beklediği tartışmaları büyüyor. Dev ekonomiler cansız bir büyüme yaşayacak Harf teorileri üzerinden giden ekonomistler resesyonun grafiksel şekli itibariyle "U" dan "V"ye, "W"dan "Karekök" tipine kadar bir çok olasılık üzerinde duruyor. Yaklaşık iki hafta önce finans piyasalarının yakından tanıdığı Deutsche Bank Başekonomisti Norbert Walter da, küresel ekonomiyi 3U şeklinde bir toparlanmanın beklediğini yazmıştı. Son olarak "kriz kahini" ABD'li ekonomist Nouriel Roubini de dün Financial Times gazetesine yazdığı makalede "çift dipli" bir resesyondan bahsetti ve uyardı: "Dünya ekonomisi 2009'un ikinci yarısında yeniden dibe vuracak". Bir süredir çift dipli resesyon üzerinde duran Roubini yankı bulan makalesinde ABD ve diğer batılı ekonomilerin en az bir kaç yıl trendin altında büyüyeceğini, krizden çıkmak amacıyla yapılan harcamalar yüzünden büyüyen bütçe açıklarını finanse etmek için vergi artırılması yoluna gidilmesinin ise iyileşmeyi zayıflatacağıni vurguladı. "Büyük bir çift dipli durgunluk riski var" diyen Roubini'ye göre Avrupa ülkelerinde de bundan sonraki birkaç yılda cansız, alışılanın dışında yavaşlıkta bir büyüme gerçekleşecek. Roubini ayrıca enerji, gıda ve petrol fiyatlarının olması gerekenden çok daha hızlı şekilde yükseldiğini, bunun spekülasyon ya da yapay talepten kaynaklandığını belirtti. Roubini, Almanya, Fransa ve Japonya gibi diğer yazı gelişmiş ülkeler ve Çin, Hindistan ve Brezilya gibi yükselen piyasalarda ise toparlamanın şimdiden başladığını yazdı. Roubini, stokların yeniden oluşturulmasının ve adeta depresyon düzeyindeki üretim topanlamasının etkisiyle iki çeyrekli hızlı büyümenin ardından en az iki yıl sürecek anemik "U" şekilli bir toparlamanın olacağını iddia ediyor. Buna sebep olarak istihdamdaki keskin düşüşü gösteren Roubini'ye göre işsizlik oranı 2010'da yüzde 10'u geçecek. Çift dipli durgunluk "W" harfi ile ifade ediliyor. Yani ekonomi iki kez dip yapıp yeniden yükselişe geçiyor. Son dönemde en fazla tartışılan tiplerden biri olan "karekök" de geniş çaplı kabul gören olasılıklardan biri. Kare kök tipi ise dibin görülmesinin ardından yaşanan yükselişin sınırlı olup yeni bir seviyenin belirleneceğini, ancak hiç bir zaman kriz öncesi seviyelere çıkılamayacağını öngörüyor. Avrupa'da üretim ve sanayi umutlu,gözler ABD verisinde Geçen cuma ABD'de açıklanan ve 5,2 milyon ile son 2 yılın en yüksek seviyesine çıkan temmuz ayı ikinci el ev satışlarının ardından bu hafta da umutlar üretim verilerine bağlandı. Çarşamba günü gelecek dayanıklı mal siparişleri ABD'de üretimin nabzını tutacak. Beklenti siparişlerin yüzde 4 artarak 2007 Aralık'tan bu yanaki en büyük aylık çıkışını kaydedeceği yönünde. O zamandan bu yana siparişlerde yüzde 29'luk çakılma görüldü. Buna karşılık tüketici harcamalarının yine "kayıp halka" olması bekleniyor. Küresel krizden gerçek anlamda çıkış için reel ekonomide yani üretimde gelişme olması gerektiği savunuluyordu. Avrupa'da ise üretimde canlanmaya başladı bile. Geçen hafta açıklanan rakamlara göre Euro Bölgesi'nde üretim faaliyeti ağustos ayında son 15 ay içindeki en düşük gerilemesini kaydetti. Dahası bölgenin en büyük ekonomisi olan Almanya'da Markitt'in üretim endeksi kilit önemde olan 50 baz puanı geçti. Dün açıklanan son rakamlara göre ise bölgede sanayi siparişleri haziran ayında yüzde 3,1 ila yüzde 1,6'lık beklentileri ikiye katlayarak yükseldi. Eurostat'ın verilerine göre ikinci çeyrekte resesyondan çıktıklarını ilan eden Fransa ve Almanya ile sanayide en büyük darbeyi yiyenlerden biri olan İrlanda'da da sanayi siparişleri fırladı. ABD'de üretim verisinin beklenenden iyi çıkması ise yeni bir alım dalgasını beraberinde getirebilir. ABD'de bugün açıklanacak ağustos ayı tüketici güveni, yarınki dayanıklı mal siparişleri ve cuma günü gelecek ABD kişisel tüketim verileri önemli. Emlak sektörüne ilişkin veriler de açıklanacak ancak uzmanlar en olumlu verinin üretimden gelmesini bekliyor. Emlak verilerinin ise bir ay önceye kıyasla iyileşme göstereceği öngörülüyor.