PİYASALAR COŞKUYU ABARTTI MI?

Sadece Çin'den değil nihayet ABD ekonomisinden de beklenenden iyi makro veriler gelmeye başladı. Pazartesi günü açıklanan ABD üretim ve inşaat harcama rakamları temmuz ayında beklenmedik bir artış gösterdi. Dün açıklanan son verilere göre ise ABD'de ekonomik faaliyetlerin yüzde 70'ini oluşturan ve mayısta yüzde 0,1 artan kişisel tüketim harcamaları haziranda yüzde 0,4 ile beklentilerin üzerinde yükseldi. Küresel piyasalar ise pazartesi günü şeytanın ikinci bacağını da kırdı. 2 hafta önce 9 bin seviyesini geçen küresel piyasaların barometre endeksi Dow Jones'un ardından S&P 500 endeksi de "kilit" 1000 seviyesini geçti. Bu krizin mihenk taşı olan Lehman Brothers bankasının kasım 2008 tarihinde yaşadığı çöküşünden bu yanaki en yüksek seviye. Küresel yatırımcı ise devlet tahvili ve dolar gibi güvenli limanlardan da çıkıyor, devlet tahvillerinin faizi yükselişte. ABD'nin 10 yıllık hazine tahvillerinin faizi yüzde 3,63'e çıktı. Bakır fiyatları emtia piyasalarına yaşanan saldırı ile son 10 ayın zirvesinde, Petrol ise 1 temmuzdan sonra pazartesi günü ilk kez varil başına 70 doları geçti. Öte yandan Dow Jones ve S&P 500 gibi gösterge endekslerin dışında, marttan bu yana S&P'nin en çok takip edilen endekslerinden Asya 50 endeksi yüzde 45, Dow Jones'un Asya endeksi ise yüzde 57 yükseldi. Bu en son ayı piyasasının dip yaptığı 2003 baharından sonra görülen yükselişten bile hızlı bir artış. Cuma günkü istihdam raporu yönü belirler Hal böyle olunca da Çin'deki ekonomik büyüme ve Şanghay Borsası'ndaki ilk 6 ayda yaşanan yüzde 85'lik yükselişlerden umutlanmış olan küresel yatırımcı artık krizde tünelin sonuna gelindiğini fiyatlamaya başladı. Uzmanlar da makro ekonomik verilerde iyileşme başladığını kabul etmiyor değil. Ancak genel kanı umut edildiği gibi Lehman öncesi bir seviyeye dönmenin zor olduğu, en iyi ihtimalle küresel ekonomide daha düşük bir seviyede daha yatay bir iyileşme sürecine girileceği yönünde. "İyileşiyoruz" diyenler de var, "ABD'nin yüksek açıkları kayıp 10 yıl doğurur" diyenler de mevcut. En kötü ihtimaller arasında ise S&P 500'ün 18 ay içinde yeniden 500 puanın altına kadar düşmesi gösteriliyor. Piyasalar ise ABD'de aylık istihdam raporunun açıklanacağı cuma gününe kilitlendi. Rapor beklentiler yönünde şirketlerin daha az işçi kıyımına gittiğini kanıtlarsa yatırımcının iştahı biraz daha kabaracak. Yüksek açıklar Japonya tipi 10 kayıp yıl doğurabilir Bazı uzmanlar Dow Jones'un 2009 sonunda 11 bin puana yani Lehman öncesi seviyesine çıkacağını düşünüyor. Ekonomi dergisi Forbes'a göre bunun için en olası tarih 2010 ortası olabilir. Kimi analistler ise mart 2009'daki piyasa çöküşlerini "krizin dibi" olarak yorumlamıyor, hatta S&P 500'ün 18 ay içinde 500 puanın bile altına ineceğini iddia ediyor. Ekonomi dergisi Barrons da piyasalardaki ralliyi "şüphe"yle karşılayanlardan ve gerçek bir ralli için en az 3 ila 4 yıl gerektiğini savunuyor. Çünkü tek tük iyi makro veriler gelse de piyasalarda yaşanan coşku kimilerine göre "fazla iyimser". Dresdner bankası temmuzdaki raporunda "ABD hisseleri aşırı değerlenmiş görünüyor, ekonomi yatırımcılarında zannettiğinden daha zayıf" demişti. Ünlü ekonomist Roubini ise daha geçen hafta şirketlerin 2009 ve 2010 için açıkladıkları iyimser beklentileri gerçekçi olmadığını iddia etmişti. Bazı uzmanlar ise ABD'nin yüksek açıklara sahip olduğunu ve bunları finanse etmek için vergi artırımlarına yükleneceğini, bunun ise ekonomiye daha fazla zarar verip tıpkı Japonya'nın 2000i'lerin başına kadar yaşadığına benzer bir "kayıp 10 yıl"a neden olacağını savunuyor. Ekonomiye düze çıkarmak için yapılan harcamalrla bütçe açığının 2009'da 1,85 trilyon dolara çıkması işten bile değil. Hazine ise sürekli borçlanıyor. 30 haziranda sona eren çeyrek dönemde 343 milyar dolar borçlanan ABD Hazinesi bu çeyrek dönemde 446 milyar dolarlık daha ihraçta bulunması bekleniyor. BU önceki çeyrek döneme kıyasla yüzde 30'luk bir artış anlamına geliyor. UZMANLAR NE DİYOR? * Commerzbank Gelişmekte olan Piyasalar Başkanı Michael Ganske: Büyüme cephesinde dip göründü, GOP'lar avantajlı Büyüme cephesinde "en kötü"yü gördük gibi görünüyor. Bir çok ülkede uygulanan aktif harcama politikaları etkisini göstermeye başladı. Özellikle Çin'deki uygulamalar oldukça verimli oldu. Genel olarak gelişmekte olan piyasaların (GOP) "ayrışmadığı" ancak kredi krizinin kötü sonuçlarını bir çok gelişmiş piyasadan daha iyi emdiği söylenebilir. Bu bağlamda, gelişmekte olan piyasalar önümüzdeki dönemde hem büyüme tarafında hem de varlık piyasası performansları açısından bir kez daha en iyi performansı gösteren isimler olacak. Gelişmekte olan piyasaların toptan Lehman öncesi seviyelerine yükselmiş olduğunu görüyoruz. G7 ekonomileri ise potansiyeli yakaladı. Ancak küresel varlık dağılımı konusunda henüz gelişmiş piyasalara değil, hala GOP varlıklarına ağırlık verilmesi gerektiğini düşünüyorun. * Finansbank ekonomisti İnan Demir Üretimde dip göründü ama büyüme 'karekök' tipi olacak Piyasalardaki yukarı yönlü çıkışın bir kısmı artık makro ekonomik temelli diyebiliriz. ABD'de en kötü dönemin 2009'un birinci çeyreğinde yaşandığı ortaya çıktı, ekonomi adeta serbest düşüş yaptı. 2'inci çeyrekten itibaren ise bazı ülkelerden büyüme, ABD ekonomisinden ise daha az daralma işaretleri gelmesi piyasalardaki çıkışın temel sebebi. Ancak bu yükselişlerin ABD'nin dipten dönmesinin fiyatlanması mı yoksa büyümenin fiyatlanması olduğu önemli. Ancak bu büyüme rakamlarının sürdürülebilirliği konusunda kaygılarım var. Yine de piyasaların 9 martta gördüğü dip seviyesine ineceğini artık düşünmüyorum. Bundan sonra ise W tipinden ziyade bir "karekök" tipi küresel büyüme bekliyorum. Yani ekonomik büyüme W'deki gibi hızlı bir çıkış şeklinde değil daha yatay ve düşük düzeydi bir çıkış yaşayacak. Çünkü bu hızlı büyüme rakamları aslında şirketlerin stoklarını eritmesiyle üretimin talepten daha az küçülmesi ile sağlandı. Şimdi ise stoklaırn yerine konması lazım. Yani üretimin artmasıyla beraber ortaya çıkacak talep, büyüme hızının sürdürülebilirliğini belirleyecek. Ancak nihai talep konusunda iyimser değilim. Dolayısıyla da Lehman'ın çöküşü öncesinden daha düşük düzeyde yatay seyir izleyen bir büyüme eğilimi bekliyorum. MAKRO EKONOMİDEN İYİ SİNYALLER VAR ABD: Fabrika üretimi endeksi temmuz ayında 48,9'a yükseldi. Haziran ayında bu rakam 44,8'di. İnşaat harcamaları ise haziran ayında bir önceki aya kıyasla yüzde 0,3 artış kaydetti. Mayıs ayında inşaat harcamaları yüzde 0,8 gerilemişti. Harcamaların ise temmuzda yüzde 0,5 düşmesi bekleniyor. Cuma günü açıklanacak olan istihdam rakamlarındaki gerilemenin de yavaşlaması beklentiler dahilinde. ÇİN: Üretim temmuz ayında bankaların rekor borçlanmaları ve devletin 585 milyar dolarlık harcama teşvik planının etkisini göstermesiyle bir yıl içindeki en yüksek seviyesine çıktı. Üretime işaret eden PMI endeksi haziran ayındaki 51,8 seviyesinden 52,8 seviyesine yükseldi. AVUSTRALYA: Gelişmekte olan piyasalar arasında yakından takip edilen Avustralya'da dün açıklanan ve ekonominin neredeyse yüzde 25'ini oluşturan ikinci çeyrek rakamları 2007'den bu yanaki en yüksek artışını kaydetti. Ev fiyatları da aralık ayı gibi merkez bankasının faiz artırımına başlayacağı beklentileri ile yükselmeye başladı. Sıla Özçelik / Referans