Lehman kurtarılsaydı...

02.09.2009 | Servet Yıldırım | Yorum / Referans Eğer küresel krizin tepe noktasını Lehman Brothers'ın batışı olarak alırsak, krizin üzerinden neredeseyse bir yıl geçti. O zamandan bu zamana sıklıkla soruldu: Acaba Lehman'ın batmasına izin verilmesiydi kriz bu kadar derinden yaşanır mıydı? Söz konusu olan 165 yıllık dev kuruluştu. Yakın zamana kadar karlılığı konusunda en ufak şüphe dahi duyulmuyordu, çünkü 2007 yılında rekor düzeyde kar açıklamıştı, 2004-2007 arasında Londra Borsası'nda en yüksek işlem hacmini gerçekleştirmişti. Bundan neredeyse tam bir yıl önce, Lehman'ın batışından birkaç gün önce yazdığım "Lehman'ı kurtarmak" isimli yazıda şu değerlendirmeyi yapmışım: "İş geldi dayandı, klasik kurtulma noktasına. Klasik diyoruz çünkü tarihin her döneminde bu yönteme başvurulmuş ve bu yöntem de çalışmıştır. Dışarından biri gelip, diplere düşmüş olan şirketin kontrolünü alır ve şirket biraz da otorite zoruyla kurtarılır. Şimdi de Bank of America'dan Nomura'ya, Kore Kalkınma Bankası'ndan Barclays'e kadar birçok bankanın sadecec yılın ikinci çeyreğinde 3.9 milyar dolar zarar eden Lehman'ın kurtarıcı adayı olarak adı geçiyor. Fakat tahminler pazartesi gününe kadar bu arayışın sonuçlanarak Asya piyasalarının açıldığı pazartesi sabahı bir kurtarıcı bulunması yönünde. Bank of America'nın adının biraz daha öne çıktığını da belirteyim. New York Borsası'nda hisseleri 33 dolar dolayındaki fiyattan işlem gören Bank of America'nın, hissesi 4 dolara kadar düşen Lehman'ı alması sadece sorunlu bankayı değil, sorunlu Amerikan finans sistemini de kurtaracak. Sistem Bear Sterns, Freddie Mac ve Fannie Mae gibi şokları bu yöntemle aştı. Lehman'ı da aynı şekilde aşmak zorunda. Batmasına kolay kolay izin veremez, çünkü sistemik bir risk haline dönüşmesini Amerikan otoriteleri koay kolay göze alamaz." Kontrollü kriz olurdu Amerikan otoritelerinin Lehman'ın batmasını kolay kolay göze alamayacağını, çünkü bunun sistemik bir soruna dönüştüreceğini düşünmüşüm, ama yanılmışım. "Lehman'da Rus oligarklarının parası vardı, bu nedenle Amerika batmasına göz yumdu" gibisinden teoriler üretildi ama bunlar bir yana Amerikan otoriteleri "yapılmaz"ı yaptı ve Lehman'ın batmasına izin verdi. O zamanlar Bank of America'nın Lehman'ı alarak kurtarma işinde kilit rol oynayacağını düşünmüştüm, ama olmadı. Lehman'dan çıkarılan dersle Bank of America'ya daha sonra Merrill Lynch'i kurtarma görevi verildi. Eğer Lehman Brothers'in batmasına izin verilmesiydi, Merril Lynch gibi o da kurtarılsaydı, kriz yine yaşanacaktı ama şiddeti bu kadar derin olmayabilirdi. Daha kontrollü bir kriz yaşanabilirdi. Bir yıl önceki yazı şöyle bitiyordu: "Lehman'ın yokluğu sadece ABD'de değil Avrupa'da, Asya'da ve hatta bizim gibi piyasalarda bile rahatsızlık yaratır. Lehman Brothers Amerikan yönetiminin yanlış politikaları ve kontrol eksikliği ile global ekonomiye bıraktığı bir bombadır..." Amerikan yönetimi bombaları etkisiz hale getirirken Lehman ellerinde patladı. Finansal piyasalarda yaşanan şok zaten daralma sürecinde olan ekonomilerdeki aşağı gidişi daha da hızlandırdı. Lehman'ın yükselişi kadar batırılışı da ekonomi kitaplarına geçecek bir vaka, bir dönüm noktasıdır.