Küresel ticaret bu yıl Trump'tan çok çekti!

ABD Başkanı Donald Trump’ın bu yıl Beyaz Saray’a dönüşü, ABD’nin ticaret ortaklarına uyguladığı yüksek gümrük vergileriyle birlikte dalgalı bir süreci beraberinde getirirken, tarifelerin geleceği ABD Yüksek Mahkemesi!nin vereceği kararla netlik kazanacak.

Sözlükteki en sevdiği kelimenin “tarife” olduğunu sık sık dile getiren Trump, Amerikan imalat sektörünü canlandırmak ve küresel ticaret dengesini ABD lehine çevirmek amacıyla tarifeleri hem ekonomik bir koruma aracı hem de diplomatik bir pazarlık unsuru olarak kullandı.

Trump’ın yıl boyunca bir uygulayıp bir askıya aldığı tarifeler küresel ticarette belirsizliği artırırken, 2025 “tarifelerin yılı” olarak öne çıktı.

Etkin tarife oranı 1935’ten bu yana en yüksek seviyede

Yale Üniversitesi Bütçe Laboratuvarı verilerine göre, Trump’ın bu yıl yürürlüğe koyduğu gümrük vergileri sonucunda ABD’de 2024 sonunda yüzde 3’ün altında olan ortalama etkin tarife oranı, 2025’te yüzde 16,8’e yükselerek 1935’ten bu yana en yüksek seviyesine ulaştı.

Göreve başladığı ilk gün federal kurumlara ticaret politikalarına ilişkin kapsamlı bir inceleme yapılması talimatını veren Trump, 1 Şubat’ta “fentanil ve göçmen krizi” gerekçesiyle Kanada ve Meksika’dan ithal edilen ürünlere yüzde 25, Çin’den yapılan ithalata ise yüzde 10 ek gümrük vergisi getirdi.

Kanada ve Meksika’nın sınır güvenliğini artırmaya yönelik adımları karşılığında bu ülkelere uygulanan tarifeler 30 günlüğüne askıya alınırken, Çin’e yönelik yüzde 10’luk tarife 4 Şubat’ta yürürlüğe girdi.

Kanada ve Meksika için askıya alınan yüzde 25’lik tarifeler 4 Mart’ta yeniden devreye girerken, Çin’e uygulanan ek tarife oranı aynı gün yüzde 20’ye yükseltildi. Ancak Trump, 6 Mart’ta ABD-Meksika-Kanada Anlaşması (USMCA) kapsamındaki malların 2 Nisan’a kadar tarifelerden muaf tutulmasını öngören düzenlemeleri imzaladı.

Trump’ın ticaret politikasında “Kurtuluş Günü”

ABD Başkanı Trump, ticaret politikasındaki en kapsamlı adımı 2 Nisan’da attı. Bu tarihi “Kurtuluş Günü” olarak nitelendiren Trump, ticaret ortaklarına karşılıklılık esasına dayalı yeni tarifeleri açıkladı.

Temel tarife oranının yüzde 10 olacağını duyuran Trump, ülkelerin uyguladığı tarifeler ve tarife dışı engellere göre değişen gümrük vergisi oranlarını kamuoyuyla paylaştı. Buna göre, tüm ülkelere getirilen yüzde 10’luk temel gümrük vergisi 5 Nisan’da yürürlüğe girerken, ülkelere özel daha yüksek oranlı ek tarifelerin 9 Nisan’da uygulanması planlandı. Ancak bu ek tarifeler, Çin hariç diğer ülkeler için 90 gün süreyle askıya alındı.

ABD ile Çin arasında geçici tarife ateşkesi

Trump, misilleme yapan Çin’e yönelik ek gümrük vergisini yüzde 125’e çıkarırken, fentanil gerekçesiyle uygulanan yüzde 20’lik tarife ile birlikte ABD’nin Çin’e uyguladığı toplam tarife oranı yüzde 145’e ulaştı.

Tırmanan gerilimin ardından ABD ve Çinli yetkililer mayıs ayında İsviçre’nin Cenevre kentinde bir araya gelerek tarifeleri 90 gün süreyle düşürme konusunda anlaşmaya vardı. Bu kapsamda 14 Mayıs’tan itibaren ABD’nin Çin mallarına uyguladığı tarife oranı geçici olarak yüzde 30’a indirildi.

ABD ile Çin heyetleri haziranda İngiltere’de, temmuzda Stockholm’de ve eylülde Madrid’de görüşmelerini sürdürürken, ekimde Kuala Lumpur’da yapılan toplantıda karşılıklı tarife artışlarıyla tırmanan ticaret geriliminin çözümü için bir “ön çerçeve anlaşmaya” varıldı.

Yüzde 10 ile yüzde 50 arasında değişen tarifeler

Karşılıklılık esasına dayalı ek tarifelerin askıya alındığı süreçte ABD; Avrupa Birliği, İngiltere, Japonya ve Güney Kore ile anlaşmalar yaptı, bazı ülkelere ise tarife mektupları gönderdi.

Trump, 31 Temmuz’da karşılıklılık esasına dayanan tarife oranlarında değişiklik öngören bir kararnameyi imzaladı. Bu kararnameyle ABD, yaklaşık 70 ticaret ortağına yüzde 10 ile yüzde 41 arasında değişen oranlarda gümrük vergisi getirdi. Bazı ülkeler için oranlar artırılırken, bazıları için düşürüldü.

Ayrıca Trump, Kanada’ya uygulanan gümrük vergisi oranının yüzde 25’ten yüzde 35’e çıkarılmasını öngören ayrı bir kararnameye de imza attı. Bunun yanında ABD yönetimi, “ulusal güvenlik, dış politika ve ekonomi açısından tehdit” olarak tanımladığı Brezilya’ya uygulanan tarife oranını yüzde 10’dan yüzde 50’ye yükseltti. Rusya’dan petrol alımını sürdürmesi nedeniyle Hindistan’a yönelik yüzde 25’lik gümrük vergisi de yüzde 50’ye çıkarıldı.

ABD yönetimi, 13 Kasım’dan itibaren bazı tarımsal ürünleri karşılıklı tarifelerden muaf tutma kararı aldı. Trump, kasım ayında Brezilya’dan ithal edilen bazı tarım ürünlerini ek tarife kapsamı dışına çıkarmak amacıyla bir kararname daha imzaladı.

Sektörel tarifeler de devreye alındı

Ülkelere yönelik tarifelere ek olarak Trump yönetimi bu yıl birçok sektöre özel gümrük vergilerini de yürürlüğe koydu. Bu kapsamda ABD’nin tüm ülkelerden yaptığı çelik ve alüminyum ithalatına getirilen yüzde 25’lik gümrük vergisi 12 Mart’ta uygulanmaya başlandı, oran 4 Haziran’da yüzde 50’ye yükseltildi.

İthal otomobil, hafif ticari araçlar ve temel otomobil parçalarına yönelik yüzde 25’lik gümrük vergisi 3 Nisan’da devreye girdi. Bakır ithalatına 1 Ağustos itibarıyla yüzde 50 gümrük vergisi getirilirken, 1 Ekim’den itibaren ABD’de üretim tesisi inşaatına başlamamış şirketlerin markalı ve patentli ilaçlarına yüzde 100 tarife uygulanması kararlaştırıldı.

Ham ve işlenmiş kereste ithalatına yüzde 10, bazı döşemeli ahşap ürünleri ile mutfak ve banyo dolaplarına yüzde 25 gümrük vergisi 14 Ekim’de yürürlüğe girdi. 1 Ocak 2026’dan itibaren bazı döşemeli ahşap ürünlerinde tarife oranının yüzde 30’a, mutfak ve banyo dolaplarında ise yüzde 50’ye çıkarılacağı bildirildi. Ayrıca 1 Kasım’dan itibaren ithal edilen orta ve ağır hizmet araçları ile bunların parçalarına yüzde 25, otobüslere ise yüzde 10 tarife uygulanmaya başlandı.

Tarifeler ABD bütçesine milyarlarca dolar kazandırdı

Trump’ın tarife politikalarının yürürlüğe girmesiyle birlikte ABD’nin gümrük vergilerinden elde ettiği gelirde belirgin bir artış yaşandı. ABD Hazine Bakanlığı verilerine göre, ocak ayında 7,3 milyar dolar olan net gümrük geliri, şubatta 7,2 milyar dolara geriledikten sonra martta 8,2 milyar dolara yükseldi.

Nisandan itibaren hızlı bir artış kaydedilirken, gümrük vergisi gelirleri nisanda 15,6 milyar, mayısta 22,2 milyar, haziranda 26,6 milyar, temmuzda 27,7 milyar, ağustosta 29,5 milyar, eylülde 29,7 milyar ve ekimde 31,4 milyar dolara ulaştı. Kasım ayında ise net gelir 30,8 milyar dolar olarak kaydedildi. Bu rakam, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 358 artışa işaret etti.

Ocak-kasım döneminde ABD’nin gümrük vergilerinden elde ettiği toplam net gelir 236,2 milyar dolar olarak hesaplandı.

ABD ekonomisi türbülanslı yıla rağmen dirençli kaldı

Tarifelerin yol açtığı enflasyon ve resesyon endişelerine rağmen ABD ekonomisi yıl boyunca dirençli bir görünüm sergiledi. İlk çeyrekte yüzde 0,6 daralan ekonomi, ikinci çeyrek itibarıyla toparlanarak yüzde 3,8 büyüdü. Üçüncü çeyrekte ise yüzde 4,3 ile son iki yılın en hızlı büyümesi kaydedildi.

Güçlü tüketici harcamalarının yanı sıra ihracattaki artış ve ithalattaki düşüş de büyümeye katkı sağladı. Trump, olumlu gelen ekonomik verileri tarifelere bağlayarak bu eğilimin süreceğini savundu. Son verilere göre ABD’nin dış ticaret açığı eylülde yüzde 10,9 azalarak 52,8 milyar dolara gerilerken, enflasyon kasım itibarıyla yıllık yüzde 2,7 seviyesinde gerçekleşti.

Belirsizlik sürüyor, gözler Yüksek Mahkeme’de

Artan gümrük vergileri ve ticaret politikalarındaki belirsizlik küresel ticaret görünümünü olumsuz etkilerken, Dünya Ticaret Örgütü küresel mal ticaretinin 2025’te yüzde 2,4, 2026’da ise yüzde 0,5 artacağını öngördü. IMF ise küresel büyüme tahminini bu yıl için yüzde 3,2’ye yükseltirken, 2026 için yüzde 3,1 seviyesinde tuttu.

Trump’ın tarifeleri bazı özel şirketler ve eyaletler tarafından ABD Uluslararası Ticaret Mahkemesine taşındı. Mahkeme, karşılıklılık esasına dayalı tarifelerin başkanlık yetkisini aştığına hükmetse de temyiz süreci devam ediyor. Nihai kararın Yüksek Mahkeme’den çıkması beklenirken, kararın milyarlarca dolarlık tarife gelirlerinin geleceği üzerinde belirleyici olacağı ifade ediliyor.

Trump'tan Powell'a 'dava açma' mesajı

Trump: Erdoğan benim iyi bir dostum

Trump'a gizli brifing verildi! Baba Vanga'ın uzaylı kehaneti