Küresel krize geri dönüş

Standard and Poor’s, ABD’nin uzun dönemli tahvil borçlanmasını gösteren kredi notunu AAA’dan AA+’ya düşürme gerekçeleri arasında hem niteliksel hem de niceliksel konuları vurguladı. Niteliksel konular içinde ABD’de politika yapıcılığının zayıflamış olması ve ülke çıkarına olacak konularda iki partinin uzlaşmaya varamaması önde geliyor. Niceliksel konular içinde ise 10 yıl içinde yapılması planlanan 2,1 trilyon dolarlık harcama kısıntılarının yeterli olmayacağı, en az 4 trilyon dolarlık kısıntı yapılmasında anlaşmaya varılması gerektiği görüşü ağırlık taşıyor.
ABD’nin itirazları
Hem ABD ekonomisini hem de küresel ekonomiyi derin biçimde sarsan not düşürme kararının ABD siyasetini de ciddi biçimde etkileyeceği düşünülüyor. Başkan Obama’nın büyük itibar kaybına uğradığı ve bunun önümüzdeki seçimde oy kaybına dönüşeceği görüşü ağır basıyor. ABD Hazinesi, Standard and Poor’s şirketinin bu kararının niceliksel yönüne itiraz ederek 2,1 trilyon dolarlık kesintinin yeterli olduğunu ve kredi derecelendirme kuruluşunun hesaplamada maddi hata yaptığını öne sürüyor. Bazı yorumcular ise Standard and Poor’s şirketinin siyasal bir karar vererek Başkan Obama’yı zor duruma düşürmeye çalışanlara destek olduğunu öne sürüyor.
Zamanında kredi derecelendirme kuruluşlarını eleştirdiğimizde itiraz edenler şimdi kendileri itiraz eder oldu.
TCMB’nin duruşu
‘Faiz lobisiyle savaş’ gibi ucuz söylemlerden sıyrılıp da konuya bilimsel çerçeveden bakabilirsek Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) aldığı son önlemlerle ilgili üç önemli soruya yanıt vermek durumunda olduğumuzu görebiliriz: (1) Cari açıkta önümüzdeki dönemde düşüş beklentisi olduğu halde bu açığı finanse etmek amacıyla sıcak para girişini özendirecek olan gecelik borçlanma faizi artışını Merkez Bankası hangi amaçla yaptı? (2) Ekonomide hızlı bir daralma, iç talepte bir yavaşlama ya da enflasyonda hızlı bir düşüş olmadığına göre Merkez Bankası politika faizini niçin düşürdü? (3) Türkiye ekonomisinde bir daralma, piyasalarda bir talep düşüşü, tüketicilerde bir harcama isteksizliği ya da bankalarda bir likidite sıkışıklığı söz konusu olmadığına göre Merkez Bankası piyasadaki likiditeyi niçin arttırmak istiyor?
Bu üç sorunun yanıtını içerideki gelişmelere bakarak vermek mümkün olsaydı Merkez Bankası bu kararları Para Politikası Kurulu’nun olağan toplantısında alır, olağandışı toplanmaya ihtiyaç duymazdı.
Üç soruya tek yanıt
Bu üç sorunun bir tek bilimsel yanıtı olabilir:
Ufuktaki Avrupa borç krizi ve onun neden olabileceği küresel kriz tehlikesi. ABD’nin kredi notunun düşürülmesi, kriz endişesiyle kıvranan piyasaları altüst etti. Son dönemde İrlanda, Yunanistan, Portekiz, İspanya derken krizin gelip İtalya ve Belçika’nın kapısına dayandığı konusu gündemi işgal etmeye ve piyasaları sallamaya başlamıştı zaten. Avrupa’nın borç yükü sorunu içindeki ekonomileri açısından borçlanma ve mevcut borçları çevirme maliyetleri giderek artıyor. Bu ekonomiler eskisi gibi euronun arkasına sığınıp ucuza borçlanamıyorlar. Her borç yenilemesi daha ağır yükler yaratıyor ve bu yükler kamu finansmanı açısından taşınamaz hale geliyor. Bu gidiş, bir Avrupa krizinin kapıda olduğunun göstergesi kabul ediliyor. Böyle bir durumda ihracatımız daralabileceği ve dış finansman kaynaklarımız kuruyabileceği için durgunluğa girmemiz söz konusu olabilir.
Önlemleri ‘faiz lobisiyle savaş’ olarak değil, bu olumsuz gelişmelerin bize yansımasını hafifletme çabası olarak değerlendirmek gerekiyor.

MAHFİ EĞİLMEZ-radikal