Kredi açığında tarihi zirve!

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın “Kredi – GSYH Açığı” göstergesi, ekonomideki kredi sıkışıklığını çarpıcı biçimde ortaya koyuyor. Bankanın yayımladığı grafikteki son veri 2023 yılı ilk çeyreğini kapsarken, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verileri, bu daralmanın 2024 ve 2025 yıllarında daha da derinleştiğini gösteriyor.

2023 yılına ait veriler, kredi kullanımının gayrisafi yurt içi hasılaya (GSYH) oranla trend seviyesinin 23,3 puan altında kaldığını ortaya koyuyor. Bu seviye, 1997 yılından bu yana kaydedilen en yüksek kredi açığını işaret ediyor. Oysa geçmişte birçok yıl boyunca bu oranın trendin üzerinde seyrettiği görülmüştü.

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) yıllık GSYH verileri ile BDDK’nın toplam kredi hacmi verileri birlikte değerlendirildiğinde, kredi kullanımının zirveye 2020 yılında ulaştığı görülüyor. Pandemi koşullarında devreye alınan destek paketleriyle bu oran %70,8’e çıkarken, takip eden yıllarda her yıl yaklaşık 10 puan azalarak Nisan 2025 itibarıyla %37,4 seviyesine kadar gerilemiş durumda. Bu tablo, kredi arzındaki tarihi daralmanın boyutunu gözler önüne seriyor.

İbrahim Ekinci'nin ekonomim'deki haberine göre, MB’nin grafiği, “Türkiye için finans dışı özel sektörün kullandığı toplam kredilerin, Gayri Safi Yurt İçi Hasıla’ya (GSYİH) oranını, bu oranın uzun vadeli eğilimi ve Kredi-GSYİH açığını bir arada gösteriyor. Kredi-GSYİH açığı, Kredi/GSYİH oranı ve bu oranın uzun vadeli eğilimi arasındaki fark” olarak tanımlanıyor. Sayfadaki grafiğin 2023 1.Ç itibariyle trend değeri 90.80, toplam kredi kullanımı endeks değeri 67.50, bu iki veri arasındaki fark, 23.30 puan! Daha önceki yıllarda böyle bir fark yok! Bu veri, kredi kullanımının sert düştüğünü gösteriyor.

BDDK verisi ne diyor?

2024 ve 2025’te durumu anlamak için BDDK toplam kredi verileri ile TÜİK’in yıllık GSYH verilerine bakalım… Tablo orda da çok sert bir kötüleşme gösteriyor. BDDK toplam kredi verileri 2014 – 2025 arasını kapsıyor. 2014’ten 2021’e kadar kredi kullanımının GSYH’ye oranında yıllık ortalama değer yüzde 64,95 gözüküyor. 2022 – 2025 itibariyle ortalama değer (kredi kullanımının GSYH’ya oranı) yüzde 42’ye düşmüş! 2024 itibariyle değeri 36,6, 2025 itibariyle değeri yüzde 37,4!--- Son dört yılın ortalaması (trend değeri) ile önceki 8 yılın ortalaması (trend değeri) arasında 22,8 puan fark olduğu görülüyor. Bu hesap da MB’nin hesabına (23,30) yakın.

Kredi kullanımının GSYH’ya oranından türetilen “kredi açığı” verisi, kredi darboğazının resmini çiziyor. 2014 – 2021 arasında kredi kullanımının GSYH’ya oranı ortalaması % 64,95. İzleyen 2022 – 2025 ortalaması ise % 42. İki dönem trend değeri arasında 22,8 puan fark var. MB’nın kredi açığı verisi de son 28 yıldır böyle bir dönem yaşanmadığını gösteriyor.

Bankalarda 513 milyarlık batık kredi yığıldı

BDDK'dan ihtiyaç kredisi ve kredi kartı düzenlemesi