Kamu istihdamı şişiyor mu?

 Bunları daha önce iki kez değerlendirdim (2007 ve 2009). Ama 2011’in üçüncü ve dördüncü çeyrek verileri zamanında çıkmadı. Neyse, işgücü anketi Kasım sonuçlarına eklendi.
Veri seti yararlı analitik ayrıntılar içeriyor. Örneğin kamu çalışanları işveren kurumlara göre üçe bölünüyor: merkezi yönetim, yerel yönetim ve bağlı kuruluşlar. KİT’ler, kamu bankaları, vs. son kategoride yer alıyor.
Aynı zamanda kamu çalışanları statü açısından üçe ayrılıyor: kadrolu (memur), sözleşmeli ve işçi (sürekli ve geçici). Bir de “diğer” kategorisi var. Ne anlama geldiğini doğrusu bilmiyorum.
Türkiye’nin toplumsal belleğinde hükümetlerin popülist istihdam politikaları derin izler bırakmıştır. Siyasi nedenlerle kamu istihdamının şişirildiği görüşü çok yaygındır. Bakalım sayılar ne diyor.
Son veriler
Elimizde beş yıllık veri var. İlki Mart 2007: kamu kesiminde toplam 2 milyon 930 bin kişi çalışıyor. Son veri Aralık 2011: kamu istihdamı 3 milyon 100 bine yükselmiş. Fark 170 bin kişi; dolayısı ile toplam kamu istihdamı beş yılda yüzde 5.9 artıyor.
Kurumsal dağılıma bakalım. 2011 sonunda kamu çalışanlarının yüzde 84’ü merkezi yönetimde, yüzde 9’u yerel yönetimlerde, yüzde 7’si ise bağlı kuruluşlarda istihdam ediliyor. Merkezi yönetimin istihdamda ezici ağırlığı çok belirgindir.
Değişimin ayrıntılarını görelim. Merkezi yönetim çalışanları beş yılda 300 bin kişi artarak 2 milyon 600 bine tırmanıyor (artış yüzde 11.6). Buna karşılık yerel yönetim istihdamı 57 bin azalarak 280 bine (düşüş yüzde 17), bağlı kuruluş istihdamı 41 bin azalarak 218 bine (düşüş yüzde 16) geriliyor. Son beş yılda merkezi yönetimin ağırlığı artıyor.Gelelim statü dağılımına. 2011 sonunda 3.1 milyon kamu çalışanının yüzde 78’i kadrolu (memur): 2 milyon 416 bin kişi ediyor. Yani kamu çalışanlarını esas gövdesi memurlardan oluşuyor. Sözleşmeli personel yüzde 5.5 (170 bin), sürekli işçiler yüzde 12.5 (360 bin), geçici işçiler yüzde 0.7 (22 bin), “diğer” kategorisi ise yüzde 3.5 (112 bin) çıkıyor. Memurlar dışındaki çalışanların toplamı yüzde 23 oluyor.
Kamu istihdamı şişiyor mu?
Sorunun cevabı özel kesim istihdamı ile karşılaştırmayı gerektiriyor. Bir kaç alternatifimiz var: toplam istihdam, tarım-dışı istihdam ve ücretli istihdam. Bence en anlamlısı ücretli istihdamıdır.
2007 sonrasında kamuda çalışanların toplam ücretli istihdama oranı grafikte izleniyor. 2007 başında dört ücretliden birinin (yüzde 24.7) işvereni kamu kesimidir. 2011 sonunda bu oran beş kişide bire (yüzde 20.3) geriliyor.
Çünkü beş yılda kamu istihdamında artış 170 binde kalırken, özel kesim ücretli istihdamı ise 3.3 milyon yükselmiştir. Bu koşullarda kamunun populist bir istihdam politikası uygulamadığını söyleyebiliriz.
Son olarak 2009 ilkbaharında kamu payında sert yükselişi açıklayalım. Krizde işsizlik zirveye tırmanmıştı. Yani nedeni özel istihdamın azalmasıdır. İş güvencesi açısından özel-kamu farkının iyi bir göstergesidir.

Asaf Savaş Akat/Vatan