İşsizlikte ibre yön değiştirmek üzere

Biliyorum biraz iddialı bir başlık oldu. İşgücü piyasasındaki geçmişin gelişmelerini yorumlamaktan sıkıldığımdan geleceğe bakmak istiyorum. Geçen hafta açıklanan aralık dönemi rakamları, mevsim etkisini dikkate almazsanız, işsizlik oranının yükseldiğini gösterdi. Bunun hiçbir anlamı olmadığını ekonomi medyasının bir bölümü artık öğrendi. Ama yine de bu yükselişe odaklanan haberler ve sosyal medya geyikleri eksik değil. Ne kadarının cehaletten ne kadarının iktidarı yıpratma beklentisinden kaynaklandığını bilmiyorum. Çok da umurumda değil.
TÜİK, uzun süredir mevsim etkisinden arındırılmış rakamları da yayımlıyor. Dikkate alınması gereken de bu rakamlar. TÜİK’e göre kasım dönemine kıyasla mevsim etkisinden arındırılmış genel işsizlik oranı yüzde 9,3’te sabit kaldı. Bunun nedeni hem işgücünün hem de istihdamın yüzde 0,5 azalmış olması. Sektörel istihdam gelişmelerini mevsim etkisinden arındırarak vermediği için bu azalışların ardındaki gelişmeyi TÜİK’ten öğrenemiyoruz.
Tarımda istihdam durgunlaşıyor
Buna karşılık Betam her ay yayımladığı işgücü piyasası araştırma notunda sektörel istihdamı mevsim etkilerinden arındırarak tahmin ediyor. Betam’a göre kasım döneminden aralık dönemine tarım istihdamı 107 bin azalmış (Bkz. Betam İPG-Mart 2012, ‘Tarım dışı işsizlikte düşüş devam ediyor’). Tarımda işgücü arzı ile istihdam aşağı yukarı aynı şey olduğundan, toplamda işgücü ile istihdamın birlikte azalmış olmalarının nedeninin büyük ölçüde bu gelişmeyle ilgili olduğu anlaşılıyor.
Tarım istihdamı 2008’den itibaren artmaya başladı. Artış 2010’da daha da hızlandı ve işsizlikteki hızlı düşüşe önemli katkı yaptı. Bu şaşırtıcı gelişmenin nedenleri iktisat camiasında tartışılıyor. Bu tartışmaya bir başka yazıda dönerim. Benim şahsi kanaatim tarım istihdamının artmaya devam etmeyeceği yönünde. Betam’ın mevsim etkisinden arındırılmış tarım istihdamı serisine yakından bakıldığında Ağustos 2011’den itibaren serinin durağanlaştığı açıkça gözlemleniyor. Şahsen bundan böyle tarımdan istihdama, dolayısıyla işsizliğe, pozitif bir katkı gelmesini beklemiyorum. Henüz net değil ama tarım istihdamı er ya da geç azalmaya başlayacak. Eğer tarım dışı istihdam imdada yetişmezse işsizlikte artış kaçınılmaz.
Umut hizmet istihdamında
Tarım dışı istihdamda gelişmeler karışık. Betam, çok hızlı bir artışın ardından inşaat sektöründe beklenen düzeltmenin başladığını savunuyor. Bu sektörde mevsim etkisinden arındırılmış istihdam 3 dönemdir azalıyor. Sanayide ise son bir yıldır dikkate değer bir istihdam artışı yok. Büyümenin önemli ölçüde düşmesini beklediğimize göre bundan böyle sanayiden toplam istihdama önemli bir katkı olmayacak demektir. Durumu hizmetler kurtarıyor. Son bir yılda hizmetlerde 900 bin kadar ek istihdam yaratıldı ve artış güçlü biçimde devam ediyor. Nedenleri ayrıca araştırılmalı.
Mevsim etkilerinden arındırılmış işsizlik oranı Betam’a göre yüzde 11,4’ten 11,2’ye geriledi. Ve bir süre
daha gerilemeye devam edecek. Bu ne kadar iyi haber? İşgücü istatistikleri hem geç yayımlandıklarından hem de üç aylık ortalamaları temsil etmeleri nedeniyle ekonomik konjonktürü gecikmeyle
takip ettiklerinden tarım dışı işsizlikteki düşüşe iyi haber demek biraz zor, çünkü bundan 3-4 ay öncesinin fotoğrafı söz konusu. Yukarıdaki gelişmeleri düşen büyüme ile birlikte değerlendirdiğimde şubat, bilemediniz mart dönemi rakamları açıklandığında, yani mayıs-haziran gibi, işsizliğin ibresinin yukarıya yöneldiğini görmemiz çok muhtemel. O zaman işsizliğin yapısal nedenlerine daha fazla odaklanmamız gerekecek.
Seyfettin Gürsel/Radikal