Hollanda ‘da zor oyun

Hollanda’da faaliyet gösteren Türk bankaları sıkıntılı günler yaşıyor. Bunun nedeni, Hollanda Merkez Bankası’nın gelişmekte olan ülkeler yoğunlaşma riskinin yönetilmesi ile ilgili yaptığı düzenleme. Düzenlemeyle; kamu borçlanma kredi derecesi BBB’nin altındaki ülkeler, gelişmekte olan ülke diye tanımlanıyor ve bu ülkelerdeki tüm kuruluşlar üzerinde alınan kredi riskinin bankanın toplam aktifinin yüzde 5’ini geçmesi durumunda, ek sermaye bulundurma yükümlülüğü getiriliyor.
2010 yılı temmuz ayında resmi gazetede yayınlanıp yürürlüğe giren düzenlemeyle eli kolu bağlanan Türk bankaları, 2010 yılı sonlarına doğru sorunu Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’na (BDDK) iletince konu Türkiye’de tartışılmaya başlandı. Türkiye’nin mütekabiliyet (karşılıklılık) ilkesini hayata geçirmesini savunanlar olsa da BDDK, düzenleme ile ilgili ayrıntılı bilgilendikten sonra geçen ay Hollanda’ya çıkarma yaptı. Beş kişilik BDDK heyeti, Hollanda Merkez Bankası yetkilileriyle yaptığı görüşmelerde, düzenlemenin Avrupa bankacılık otoritesinin “ender rastlanan ancak makul olaylara göre tasarlanmalıdır” prensibi ile örtüşmediğini, riskin çok abartıldığını, Basel II kurallarının üzerine ek bir sermaye yükü getirdiğini, uluslararası kurallarla da uyuşmadığını ileri sürdü. Ayrıca yapılan düzenlemenin doğru olmadığını düşünen Hollanda Bankalar Birliği’de Merkez Bankası’na bir yazı yazarak değiştirilmesini talep etti. Ancak Hollanda Merkez Bankası, BDDK heyetinin görüşlerini dinleyip bazı tanımlamalarda değişimlerin olabileceği izlenimi verse de, geri adım atmayı düşünmüyor. BDDK’dan bir yetkili gelişmeden zamanında haberdar edilmemelerinin yeterince müdahil olamamalarına neden olduğunu belirtip Türk bankalarını eleştiriyor.
Her birinin kuruluş tarihi farklı olsa da 20 yıldır Hollanda’da faaliyette bulunan Türk bankaları, bu düzenleme ile ciddi bir darboğazla karşı karşıya kalıyor. Toplam aktifleri 20 milyar euro olan Türk bankaları, rakam net olmasa da bu ülkede topladıkları fonun tamamına yakını veya büyük bir bölümünü Türkiye’ye (Türk şirketlerine, Hazine kağıtlarına veya bankalara sendikasyon olarak kullandırılan krediler) kullandırıyor. Yeni düzenleme ile Türk bankalarının mevcut politikalarını sürdürmeleri mümkün görünmüyor. Bir kamu yetkilisi, “Bu şartlarda o bankalar çalışamaz, kapatmak durumunda kalacaklar” diyor.
Türk bankaları ülkenin notuna bağlı olarak örneğin Rusya ile iş yaparken yüzde 50 karşılık, İngiltere veya bir Avrupa ülkesi ile ilgili iş yaparken yüzde 20 karşılık ayırırken Türkiye’de iş yaparken yüzde 100 karşılık ayırıyor. Yoğun çalışılan ülkede merkezi hükümetin temerrüde düşmesi ve yurtdışı ödemelerinin askıya alınması varsayımına dayanan bu düzenlemeyle, yüzde 100 karşılığın yanı sıra “Bu paranın yüzde 45’ini batırırsın” türü senaryolarla çok yüksek ek sermaye takviyeleri zorunluluğu getiriliyor. Türkiye’nin reytinginin yatırım yapılabilir seviyenin altında olması nedeniyle Türk bankalarının zaten bunun bedelini sermaye olarak ödediklerine (yüzde 100 karşılık ayırarak) dikkat çeken Anadolubank Hollanda Genel Müdürü Sarp Akkartal, yeni uygulamanın geliştiriliş biçiminden dolayı sekiz Türk bankasının yanı sıra bir de Rus bankasının bu durumdan olumsuz etkilendiğinin altını çiziyor. Uygulamanın akademik kurallara uymadığına dikkat çeken Akkartal, toplantıya gelen Hollanda Merkez Bankası uzmanlarının Türkiye’nin gelişen kredi notundan dahi haberdar olmadıkları bilgisini veriyor.
Peki, bu düzenleme değiştirilmez veya iyileştirme yapılmazsa Hollanda’da faaliyette bulunan Türk bankaları nasıl bir sorunla karşı karşıya kalacak?
Öncelikle oyunun kuralları bütünüyle değişmek durumunda. Bugüne kadar daha çok Hollanda’da topladıkları fonlarla Türkiye’ye yatırım yapan bu bankalar, bundan böyle portföylerini çeşitlendirmek durumunda kalacaklar. Hollanda’nın bu düzenleme ile Türk bankalarını mayınlı tarlaya sürdüğüne dikkat çeken Akkartal, “Merkez Bankası yetkililerine ‘Biz Türkiye’yi iyi biliyoruz, risklerimizi iyi tanımlayabiliyoruz. Siz bize bilmediğimiz Yunanistan, Portekiz veya İzlanda gibi ülkelerden bir portföy oluşturmamızı öneriyorsunuz. Bu daha sorunlu bir durum değil mi?’ diye sorduğumda, ‘Bunlar AB ülkesi’ cevabı aldım” diyor.
Bu yöntemi tercih etmeyecek bankalar ise bilançolarını küçültüp yüksek sermaye ile çalışmak durumundalar. Hollanda’da bulunan ancak diğer Türk bankalarından farklı olarak Merkezi Hollanda olan ve 10 ülkede faaliyette bulunan Credit Europe Bank Genel Müdürü Murat Başbay, eskiden 100 liralık bir sermaye ile 1000 liralık bilanço büyüklüğü yaratabilirken, bugün 100 liralık sermaye ile konsantrasyona bağlı olarak ancak 500 veya 600 liralık iş yapabildiğine dikkat çekiyor. Akkartal ise Hollanda Merkez Bankası’nın sadece sermaye artırımı ile yetinmediğini, sermaye artışı yapılsa dahi Türkiye konsantrasyonunun azaltılmasının istendiğini vurguluyor. Bu durumda çok fazla seçeneği kalmayan Türk bankaları önümüzdeki dönem belki de Hollanda’daki iştiraklerini başka ülkelere kaydırmak veya kapatmak durumunda kalacaklar. Bu durum sadece Hollanda’da faaliyette bulunan bankaları değil, bunların kredi kullandırdığı Türk şirketlerini de kaynak sıkıntısı veya maliyeti anlamında olumsuz etkileyecek. Hollanda Merkez Bankası’nı bu düzenlemeye iten en öenmli neden ise küresel finans krizi ve bunun sonucunda Hollandalı bankaların yaşadıkları sorunlar. Küresel kriz sürecinde yaşanan sorunların üzerine 2009 yılında Lendsbanki’nin (İzlanda Bankası) iflas etmesi ise Hollanda Merkez Bankası için bardağı taşıran son damlaydı. İzlanda’nın Lendsbanki’ nin iflası nedeniyle ortaya çıkan faturayı ödemeyi kabul etmesi, Hollanda Merkez Bankası’nı harekete geçirdi ve bir anlamıyla bu düzenlemenin oluşmasında etkili oldu.
Başbay, uygulamanın çok ağır olduğunu, ancak bir-iki bankanın dışındaki Türk bankalarının operasyonlarına devam edeceklerini söylüyor. Türkiye’nin kredi notunun artması durumunda Türk bankalarının sermaye gereği de düşüyor. Sonuç olarak Türk bankaları bugüne kadar olduğu gibi yoluna devam edemeyecek. Ya başka ülkelere yatırıma yönelecek ya katlanılamayacak ölçüde yüksek sermaye ile çalışmayı seçecek ya da Hollanda iştiraklerini kapatacaklar.
HOLLANDA’DAKİ TÜRK BANKALARI
Akbank International N:V:, Anadolubank Nederland N:V, Demir Halk Bank N.V., Garanti Bank International N.V., Isbank Bmbh, The Economy Bank TEB N.V., Yapi Kredi Bank Nederland N.V., Credit Europe Bank N.C. (Fiba Holding)
BÜYÜKLÜKLERİ (milyar euro)
Aktifler-20
Mevduat-17
Kredi-16
Özkaynaklar-2
Kenan Şanlı/Fortune