Güneyden kuzeye sermaye kaçışı

Geçenlerde yazdığım bir yazıda İspanyol bankalarından mevduat çıkışının 100 milyar Euro'ya vardığını belirtmiştim. Benzer bir gelişme Yunanistan, Portekiz ve İtalyan bankalarında da var. Buna karşılık, Kuzey Avrupa ülkeleri bankalarına mevduat girişi söz konusu. Sermaye güneyden kuzeye kaçıyor.
Başı belada olan ülkeler kaybettikleri sermayenin bir bölümünü Avrupa Merkez Bankası (ECB) koordinasyonundaki Euro kullanan ülkelerin merkez bankaları arasındaki TARGET2'de borçlanarak yerine koyuyor. Yunanistan'dan mevduat kaçıyor. Yunanistan Merkez Bankası kaçan mevduattan daha fazlasını TARGET2'de başka merkez bankalarına borçlanarak karşılıyor. Mevduat kaçan ülkelerin merkez bankaları borçlu, mevduatın kaçtığı ülkelerin merkez bankaları alacaklı hale geliyor. TARGET2 BORÇLARI
ECB verilerine göre, TARGET2 sisteminde Yunanistan 97 milyar Euro, İrlanda 128 milyar Euro, İtalya 280 milyar Euro, Portekiz 75 milyar Euro, İspanya 285 milyar Euro borçlu durumda. Alacaklılar Almanya, Hollanda, Finlandiya, Lüksemburg ve Fransa gibi Euro Bölgesi üyeleri. Sorunlu ülkeler, piyasadan borçlanması (özel kesim dahil) zorlaşınca, hatta olanaksızlaşınca, sermayenin kaçtığı ülkelerin merkez bankalarına dayanıyorlar.
Yalnızca Almanya Merkez Bankası'nın TARGET2'den alacağı 500 milyar Euro'yu geçmiş durumda. Hollanda, Finlandiya ve Lüksemburg'un toplam alacağı 300 milyar Euro'ya dayandı. Sorunlu ülkeler piyasalardan borçlanamıyorlar, ama sermaye akımları bu ülkelere devam diyor. Kaynakları AB/IMF programları ve TARGET2 borçlanmaları.
Euro Bölgesi kendi içinde Yunanistan, İrlanda ve Portekiz gibi ülkeleri idare edebilir, ama işin içine İspanya ve İtalya girince durum değişiyor. 2011 yılının başında İspanya'nın TARGET2 sisteminde borcu yok gibiydi. Bir buçuk yılda 285 milyar Euro borçlu duruma düştü. Borç hızla artıyor. Bir şekilde güneyden kuzeye sermaye kaçışını durdurmak gerekiyor.
Bankaların birliği projesinin aslında kısa vadeli iki acil hedefi var: Birincisi, bankaları bulundukları ülkenin riski olmaktan çıkarıp Euro Bölgesi'nin riski haline getirmek ve bu yolla bankalara hücumu önlemek; ikincisi, sermaye ihtiyacı içindeki bankalara bulundukları ülkenin borçluluğunu aynı paralelde artırmadan sermaye desteği vermek. Bu hedeflere acilen ulaşılması gerekiyor.
Orta-uzun vadedeki hedef, bankaların gözetim ve denetiminin AB çapında tek elden yürütülmesi. ECB yoluyla Euro Bölgesi bankalarında likidite birliği (TARGET2) vardı. Gözetim ve denetimin de birleştirilmesi doğal bir gelişme olarak görülebilir.
YAYILMAYI ÖNLEMEK
Kamu finansmanı kriterlerine bağlılığın gözetim ve denetimi iyi yapılmamıştı. Ekonomisi zayıf ülkeler son on yıldır ekonomileri güçlü ülkelerin risk düzeylerinde ucuz borçlanarak bugünlere geldiler. Şimdi kamu borçlarını çeviremedikleri için sıkıntıdalar. Bankaların denetimi de kamu finansmanındaki kriterlerin denetimi gibi olursa, Euro için bir başka bankacılık krizinin tohumları atılıyor demektir.
Türkiye'de de böyle olmuştu. 1994 yılında tüm mevduatın devlet güvencesi altına alınması, aslında 1990'ların sonlarında başlayıp 2000'li yılların başına kadar devam eden bankacılık krizinin tohumunu atmıştı. Gün kurtarılmıştı, ama gelecek riske atılmıştı. Avrupa aynı aymazlığı gösterebilir mi? Neden olmasın? Bugün yaşananlar Euro ülkelerinin kenarındaki ülkelerin kamu finansmanında son on yıldır gösterilen müsamahanın sonucu değil mi?
Bankaların Avrupa çapında birliği, sermaye kaçışını önleme açısından günü kurtarabilir. Ama, Euro Bölgesi'nin bazı ülkelerindeki kamu finansman dengesindeki sorunlardan kaynaklanan istikrarsızlığa çare olmaz. Şimdilik, bu çeşit girişimler yangını söndürmeye değil, yangının yayılmasını önlemeye yönelik. Ercan Kumcu - Habertürk