FED'in faiz ısrarı yeni balonlar şişirdi

Dünya ekonomi tarihi büyük krizlerde hep aynı şeyi yaşadı; ortada kalan likidite kendine gidecek yön ararken yeni balon varlıklar oluşmasına sebep oldu. Her kriz sonrası şişen yeni balonlar ise bir sonraki kriz için zemin hazırladı. 1997 Asya Mali Krizi sırasında patlayan emlak balonu sonrası internet hisseleri şişmişti. 2001 yılında "dot-com" patlaması olarak bilinen internet hisselerinde çakılmanın ardından ise para yeniden emlak piyasasına ve bu kez yeni ortaya çıkan türev piyasalara akmaya başladı. 2007 yılında patlak veren krizle emlak ve türev balonları patladı. 1929 Büyük Buhranı'ndan bu yanaki en sert kriz olarak gösterilen 2007 Küresel Kredi Krizi ise ABD'den Avrupa ve Asya'ya kadar bir çok ekonominin gevşek para politikaları ve harcama programları sayesinde küresel ekonomi yaralarını sarmaya başladı. Meredith Whitney gibi kimi uzmanlara göre "ikinci bir dip" riski varolsa da genel kanı "en kötü"nün atlatıldığı yönünde. Ancak karamsar havanın iyice dağıldığı bir ortamda tarih sessiz sedasız tekerrür etmeye, piyasalarda yeni balonlar şişmeye başladı. Riskli varlıklara yatırım hızlandı, risk spreadleri ise Lehman Brothers'ın çökmesinden hemen önce yani 2008'in şubatındaki seviyelerine kadar geriledi. Yani risk iştahı kabarmış durumda. Küresel kriz sonrası karşı karşıya kalınacak balonların başında emtia ve özellikle Asya merkezli gelişmekte olan piyasalar balonu var. Altın, petrol ve döviz de şişen balonlardan. FED artırmadıkça balonlar şişecek Aslında tüm bu balonların çıkış noktasına bakıldığında tek bir büyük sebep var; Dünyanın hala en büyük ekonomisi olan ABD'nin para politikası. Bir anlamda FED sıfır faizde ısrar ederek ekonomiyi canlandırmak ile varlık balonlarını şişirmek arasındaki ince çizgiyi tutturamamaya başladı. Krizde kimi zaman geç müdahale ettiği yönünde eleştirilse de FED'in yüzde 5,25'lerden yüzde 0'lara kadar düşürdüğü gösterge faizi makro ekonomik dengede iyileşme sinyalleri var. Hatta kısa bir süre önceye kadar artık bol para döneminden çıkmak için hazır olduğu konuşuldu. Ancak FED'in özellikle son birkaç haftadır verdiği "Sıfır faizden uzun bir süre çıkmam" sinyalleri spekülatif sıcak paranın uzun vadeli yatırım planı olmadan gördüğü ilk getiri fırsatına hızlı girişler yapmasına neden olmaya başladı. FED'in çift hanelere yaklaşan işsizlik rakamları karşısında ekonomide sağlanan iyileşmeyi riske atamıyor oluşu faiz artırımını iyice geciktirebilir. Hatta faiz artırımının 2012'ye kadar gelmeyeceği iddiaları bile gündemde. İşsizliği en az 6 ila 12 ay daha çift hanede kalacağı beklentileri de düşünülürse FED uzun bir süre daha sıfır faizde kalır, bu da bazı varlık sınıflarının gerçek değerlerinin üzerinde şişkinlikler yaşamasına neden olur. IMF, DB ve Roubini Asya'ya dikkat çekiyor En büyük balon ABD'nin sıfır faizinden kaçanların hücum ettiği Asya merkezli gelişmekte olan piyasalarda şişiyor. Hatta öyleki bu aşırı spekülatif sıcak para akışı IMF'den Dünya Bankası'na kadar herkesi tedirgin etmeye başladı bile. Hafta içinde bir hem IMF'den hem de DB'dan "Asya'ya spekülatif para akışına dikkat" uyarıları geldi. "Kahin ekonomist" olarak bilinen ABD'li Nouriel Roubini de bir süredir Asya'da şişen hisse senetleri balonuna dikkat çekiyor. Diğer yanda FED'in düşük faizi ile kan kaybettikçe kaybeden dolara enflasyon endişelerini ekleyen yatırımcının yüklendiği altın balonu var. Enflasyon kalkanı altın, hafta içinde dolar endeksi 15 ayın dibini görünce ons başına 1153 dolara kadar çıkarak yeni bir rekor daha kırdı. Özellikle merkez bankalarının son bir kaç ay içinde altın rezervlerini artırmak için yüklendikleri alımlar da altındaki balonu körüklüyor. Bir diğer önemli balon ise petrol ve bakır gibi sanayi emtialarında şişmeye başladı. Sene başından beri petrolden bakıra, çinkodan nikele kadar bir çok sanayi ürünün de yüzde 50'ye yaklaşan aşırı değerlenmeler hakim. YENİ BALONLAR: * FED'den kaçan GOP'a koşuyor: FED'in sıfır faizi özellikle Asya olmak üzere Gelişmekte olan piyasalara (GOP) spekülatif para akışını teşvik ediyor. Gelişmekte olan piyasalara bu yıl başından beri 53 milyar dolar para aktı. Sene başından kasıma kadar ise MSCI Gelişmekte olan Piyasalar endeksi yüzde 60'ın üzerinde yükseldi. Brezilya borsası yüzde 100, Endonezya yüzde 102,7 arttı. Asya'da ise sıcak paraya karşı hükümetler sıcak paraya kontrole hazırlanıyor. Singapur mortgage kredisi şartlarını ağırlaştırdı, emlak teşvikini sona erdirdi, Güney Kore de emlak piyasasına giren parayı kontrol altına alıyor. En büyük balon ise Çin'de. Çin yüzde 9'a yakın büyüme kaydetmeye devam ederse bu ihracat odaklı olacak ancak ABD'de talebin toparlanmaması Çin varlıklarındaki aşırı değerlenmenin ani satışlarla çökmesine neden olabilir. * Emtiaya spekülatif atak var: ABD tipi Batı Teksas petrolü ise en son varil başına 31 dolar ile dibi gördüğünden bu yana yüzde 15 yükseldi ve şu sıralar 80 dolar civarında seyrediyor. Metal fiyatlarını izleyen Economist Metal Endeksi ise sene başından beri yüzde 28 yükseldi. Sanayinin ana girdisi bakır da spekülatörlerin hedefinde. Sene başından beri yüzde 50 yükselen bakır hafta içine ton başına 6692 dolar ile 14 haftanın zirvesine çıktı. Emtiadaki yükseliş emtia ihracatçısı Brezilya ve Rusya gibi ekonomilere yarıyor gibi görünse de, bu spekülatif yükseliş yerel para birimlerinde de aşırı değerlenmelere yol açıyor ve ihracatta rekabet avantajını kaybettiriyor. * Güvenli liman altında 2 bin dolar olası: Kriz önlemleri ile şişen yüksek bütçe açıklarının beraberinde hiperenflasyonu getireceği endişesinin yanısıra FED'in faiz artırımına bir süre gitmeyeceği beklentisi ile düşen dolara karşı korunma ihtiyacı da altını yeni rekorlara taşıyor. Hafta içinde altının ons fiyatı 1153 dolara kadar çıktı. Uzmanlar altında fiyatın 2010'da 2 bini görmesinin işten bile olmadığını hatta 3 bin 500 doların bile mümkün olduğunu iddia ediyor. Sıla Özçelik / Referans