Eksik kurgunun onarımı!

'Bu politika bileşimi çalışabilir’ iyimserliğini koruyanlar, şoke oldular. Neye mi? ‘Bekle gör’ politikası izleyeceğini düşündükleri Merkez Bankası’nın, zorunlu karşılıklardaki kabaca 4 puanlık arttırım kararına. Bir taraftan faizi indirip bir taraftan zorunlu karşılık arttırımı başlattığında, şunu yazmıştım; bu politika bileşiminin ‘sıkılaşma’ olarak adlandırılabilmesi için zorunlu karşılıkların çok daha yüksek oranda arttırılması gerekirdi.
Basit bir hesabı 17 Aralık günü bu satırlarda yazmıştım. Mantık şuydu; faiz indirimlerinin etkisini sıfırlayacak zorunlu karşılık artışı yüksek oranda olmalıydı. Hesap da ‘efektif fon maliyeti’ üzerinden yapılmalıydı. Merkez Bankası faizi yüzde 7’den yüzde 6.5’e indirdiğinde, bırakın sıkılaşmayı, sadece bu faiz indiriminin etkisini ortadan kaldıracak bir zorunlu karşılık artışı kabaca 6 puan olmalıydı. Bankanın zorunlu karşılıkları da yüzde 6’dan yüzde 12 seviyesine çekmesi gerekiyordu. Sıkılaşma sağlayabilmenin koşulu, bu zorunlu karşılık oranının üzerine çıkılmasıydı.
Üç ay sonra başa
Aralık ayında faiz indirimi ve karşılık artışı geldiğinde, yorumum; “faizlerin düştüğü ortamda, karşılıklar yoluyla önceki durumun üstünde bir sıkılaşma sağlanmasının tek yolu; karşılıkların yüzde 13’e çekilmesiyle olanaklı” olduğu yönündeydi. Daha sonra, ocak ayında da hem faiz indirimi hem de karşılık artışına devam edildi.
Aradan ne kadar süre geçti? Tam olarak üç ay. İşte Merkez Bankası’nın dönüp dolaşıp geç de olsa geldiği nokta bu. Önceki gün Merkez Bankası, zorunlu karşılık oranlarını sert biçimde yükseltti. Vadesine göre 3 ila 5 puanlık artış yapıldı. Mevduatın yoğunlaştığı bir aylık mevduata uygulanan karşılıklar 5 puanlık artışla yüzde 15’e çekildi. Aralık ayında bu vadedeki karşılıkoranlarının yüzde 6 olduğunu anımsatırım. Yani 9 puanlık bir artışa gidildi.
Bir aylık vadedeki mevduatlara uygulanan karşılık oranının 5 puan arttırılması, bankaların maliyetlerini yaklaşık yarım puan (50 baz puan) arttırdı. İşte şimdi, bankaların mevduat ve kredi maliyetleri yükselmiş, başa dönülmüş oldu. Bankaların kredi iştahı azalacaktır. Birincisi, artan maliyetle; ikincisi de, ikinci dalga büyük bir likidite daralmasıyla. Bankalar aralık ayındaki karşılık artışıyla
7.6 milyar TL, ocak ayındaki karşılık artışıyla 9.8 milyar ilave yükümlülük altına girmişti. Şimdi önceki günkü kararla, tam olarak 19.1 milyar TL daha eklendi.
Bünyeye zarar
Aşağıdaki tabloda, deneysel para politikasının aralık, ocak ve mart kararları var. Hem faiz indirimleri hem de gösterge olarak 1 aylık mevduatın faizi ve karşılık oranlarını yerleştirdim. En sağdaki sütunda ise alınan kararla geçerli hale gelen efektif fon maliyetleri yer alıyor. İşte son kararla, bir önceki duruma göre, 47 baz puanlık artış (yüzde 8.06’dan yüzde 8.53’e) sağlanmış oldu. Benim de 17 Aralık tarihli yazımda işaret ettiğim zorunlu karşılık oranı yakınına gelinerek!
İki soru ortada; birincisi, sıkılaştırma denilince neden İran Merkez Bankası gibi sadece zorunlu karşılıklara takılıp kaldık? Haydi böyle tercih ettik, neden bunu baştan zamana yayılacak biçimde kademeli açıklamayıp, üç ayda ekonomik bünyeye zarar verecek bu kadar fazla karmaşa yarattık?
 

UĞUR GÜRSES - RADİKAL