Ekonomi iç taleple büyüdü

EBRU SUNGUR / Milliyet

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Türkiye ekonomisinin bu yılın birinci çeyreğinde yüzde 11.7 büyüdüğünü açıkladı. Bu oranla Türkiye, söz konusu dönemde G20 içinde en hızlı büyüyen ikinci ülke oldu ama oran yüzde 12’nin altında kaldığı için Başbakan Tayyip Erdoğan’ın önceki gün sinyalini verdiği rekor kırılamadı. Bununla birlikte büyüme oranı yüzde 11-11.5 arasında değişen piyasa beklentilerini aştı.
Dün açıklanan verilere göre, yılın ilk çeyreğinde üretim yöntemiyle hesaplanan gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH) cari fiyatlarla 243 milyar 258 milyon lira (161 milyar 235 milyon dolar), sabit fiyatlarla 23 milyar 350 milyon lira oldu. Takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH yüzde 11.7’lik artış gösterdi. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH değeri de bir önceki döneme göre yüzde 0.1 arttı.

Kriz öncesine dönemedi
Sabit fiyatlar üzerinden yapılan kıyaslama ekonominin hacminin hala kriz öncesine dönemediğini ortaya koydu. Kriz öncesinde, 2008’in ilk çeyreğinde sabit fiyatlarla GSYH 24.4 milyar liraydı.
2009’un aynı döneminde bu rakam yüzde 14.5 küçülerek 20.9 milyar liraya gerilemişti. Bu yıl ilk çeyrekte, 2009 ilk çeyreğe göre yüzde 11.7 arttı ama ulaştığı 23.3 milyar liralık düzey, 2008’in aynı döneminin altında kaldı.
En yüksek büyümeyi sanayi ve ticaret sektörlerinin gösterdiği 2010’un ilk çeyreğinde yüzde 11.7’lik yüksek oranlı büyümenin iç taleple desteklendiği belirlendi. Bu saptamaya ulaşmada, söz konusu dönemde ihracatın yüzde 0.1 azalması, ithalatın yüzde 21.1, hanehalkı tüketiminin de yüzde 9.9 artması etkili oldu.
Türkiye ekonomisinin ilk çeyrekte iç taleple büyüdüğünün saptanması, son dönemde özellikle Avrupa için gündeme getirilen kemer sıkma tartışmalarını hatırlattı. Başta Joseph Stiglitz olmak üzere pek çok ekonomist kemer sıkmanın, ekonomiyi daha da daraltacağı görüşünü savunuyor.

Bu kez revizyon yok
Bu arada 2008’in başından 2009’un sonuna kadar her çeyrekte açıkladığı büyüme verisi sırasında önceki çeyreklerin verilerini revize eden TÜİK’in bu kez revizyon yapmaması dikkat çekti. Yani TÜİK, iki yıldır ilk defa revizyonsuz büyüme bülteni yayımladı.

Sanayi ve ticarette büyüme % 20’yi aştı
Krizin etkisiyle 2009 yılının ilk çeyreğinde büyük çöküntü yaşayan üretim sektörleri 2010 yılının ilk çeyreğinde toparlanırken, tarım sektörü ile oteller ve lokantaların Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) değerlerindeki gerileme dikkat çekti. Krize karşın geçen yıl büyümeyi sürdüren mali aracı kuruluşların faaliyetleri ile dolaylı ölçülen mali aracılık hizmetlerinde artış sürdü. 2010 yılının ilk çeyreğinde imalat sanayi GSYH’si geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 20.6, toptan ve perakende ticaret GSYH’sı yüzde 22.4 büyürken, tarım sektöründe yüzde 3.8 küçülme yaşandı. Yılın ilk çeyreğinde imalat sanayinin toplam GSYH içindeki payı geçen yılın aynı dönemine göre 1.9 puan artışla yüzde 25.4 olurken, toptan ticaret ve perakende sektörünün payı 1.1 puan artışla yüzde 13.3’e ulaştı.
Geçen yıl ilk çeyrekte yüzde 18.6 küçülen inşaat sektörü 2010 yılının ilk çeyreğinde yüzde 8 büyüdü ama 2008 ilk çeyrek değerinin yüzde 12.1 gerisinde kaldı. Yüzde 22.4’le en hızlı büyümenin yaşandığı toptan ve perakende ticaret de 2008 ilk yüzde 9.7 gerisinde kaldı.

Kişi başına düşen gelir 476 dolar arttı
Ekonomik kriz nedeniyle 2009 yılı sonunda 8 bin 590 dolara kadar gerileyen kişi başına milli gelir, 2010 yılının ilk çeyreğinde yaşanan çift haneli büyümenin etkisiyle 9 bin 66 dolara yükseldi.
2008 yılı sonunda kişi başına GSYH’nin 10 bin 440 dolar olduğu dikkate alındığında, krizin kişi başına milli gelirden 1.374 dolar götürdüğü belirlendi.
Mart itibariyle son bir yıllık dönemde (dört çeyrek) cari fiyatlarla yıllık GSYH 651 milyar 814 milyon dolar olurken, kişi başı gelir de 9 bin 66 dolar olarak gerçekleşti. Mart itibariyle son bir yıllık dönemde cari fiyatlarla GSYH TL bazında 987 milyar 527.9 milyon TL, kişi başına gelir ise 13 bin 735 TL oldu. 2009 yılı sonunda kişi başına gelir cari fiyatlarla dolar bazında 8 bin 590 dolar, TL bazında ise 13 bin 269 TL olduğu belirlendi. Böylece ekonomideki toparlanmaya paralel olarak kişi başına gelir dolar cinsinden 476 dolar, TL cinsinden 466 TL arttı.

Özelin harcaması arttı, kamu küçüldü
Kriz nedeniyle geçen yıl durma noktasına gelen özel sektör yatırımları 2010 yılının ilk çeyreğinde yüzde 22.1 artışla 4 milyar 502.5 milyon TL’ye yükseldi. Ancak özel sektör harcamaları 2010 yılının ilk çeyreğinde kriz öncesi döneme işaret eden 2008 yılının aynı döneminin yüzde 17 gerisinde kaldı. 2008 yılının ilk çeyreğinde özel sektörün harcamaları 5 milyar 440.2 milyon TL düzeyinde gerçekleşmişti.
2010 yılın Ocak-Mart döneminde kamu sektörü yatırımları geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 25.6 gerilemeyle 530.2 milyon TL oldu. Hanehalkının tüketiminin yüzde 9.9 artışla 17 milyar 275.3 milyon TL’ye ulaştığı ilk çeyrekte, devletin harcamalarındaki artış yüzde 1’de kaldı. Geçen yıl söz konusu dönemde, bir önceki yıla göre kamu harcamaları yüzde 11.8 artış göstermişti.
Özel sektör harcamalarının toplam GSYH harcamaları içindeki payı 2010 yılının ilk üç ayında geçen yılın aynı dönemine göre 1.7 puan artışla yüzde 19.3’e yükseldi. Kamu harcamalarının toplam GSYH içindeki payı 1.1 puan gerilemeyle yüzde 3.4’ten, 2.3’e geriledi.

Yıllık büyüme oranı yüzde 1.2’de kaldı
Türkiye ekonomisi bu yılın ilk çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre sabit fiyatlarla yüzde 11.7 büyürken, mart sonu itibariyle son bir yılda önceki bir yıllık döneme göre yüzde 1.2 büyüdü.
Bu yıl ocak-mart döneminde cari fiyatlarla 243 milyar 258 milyon TL olan GSYH, son dört çeyreğin toplamında ise 987 milyar 527.9 milyon TL’ye ulaştı. Cari fiyatlarla GSYH geçen yılın ikinci çeyreğinde 229 milyar 728.3 milyon TL, üçüncü çeyrekte 262 milyar 720.3 milyon TL, son çeyrekte de 251 milyar 821.1 milyon TL olmuştu. İlk çeyrekte yaşanan 243.3 milyar TL’lik GSYH’yle bir yıllık dönemde GSYH 987.5 milyar TL’ye ulaştı. 2008 yılının ikinci çeyreği ile 2009 yılının birinci çeyreğini kapsayan bir önceki yılın ortalaması ise cari fiyatlarla 944 milyar 632.8 milyon TL olarak gerçekleşti. Böylece cari fiyatlarla son bir yıllık dönemde büyüme yüzde 4.5 olarak gerçekleşti.
Sabit fiyatlarla ise GSYH, geçen yıl ikinci çeyrekte 23 milyar 280.9 milyon TL, üçüncü çeyrekte 27 milyar 194.8 milyon TL, dördüncü çeyrekte 25 milyar 699.3 milyon TL ve bu yıl ilk çeyrekte 23 milyar 350 milyon TL olmak üzere bir yılda 99 milyar 524 milyon TL düzeyinde gerçekleşti. GSYH’nin sabit fiyatlarla tutarı önceki bir yıllık (dört çeyreklik) dönemde ise 98 milyar 388.9 milyon TL olmuştu. Buna göre GSYH, son bir yılda önceki bir yıllık döneme göre sabit fiyatlarla yüzde 1.2 oranında büyüdü.

İSO Başkanı Küçük: İki hane moralimizi düzeltti
İstanbul Sanayi Odası (İSO) Yönetim Kurulu Başkanı Tanıl Küçük 2010 yılı ilk çeyrek büyüme rakamlarıyla ilgili olarak “Beklentilerimizin biraz altında kalsa da büyüme iki haneli gelerek moralleri düzeltmiştir” dedi. Küçük şu değerlendirmede bulundu:
“Yüzde 11.7’lik büyümede, geçen yılın aynı dönemindeki yüzde 14.5’lik küçülmenin baz etkisi olsa da bu, ekonomide toparlanmaya işaret eden, önemli bir orandır. İmalat sanayindeki, yüzde 20.6’lık katma değer artışı, elde edilen büyümede, her zaman olduğu gibi yine sanayimizin lokomotif görevini üstlendiğini göstermektedir.
Yılın ilk üç ayında imalat sanayi üretimi yüzde 19.8 artmıştı. Üretim artışı ile katma değer artışı arasındaki farkın, daha önceki çeyreklere göre nispeten azalması, sanayimizin, verimlilik artışında, bir başka deyişle, imkanlarını zorlamakta sınıra yaklaştığının işareti olması açısından önemlidir. Elde edilen artış oranları, geçen yılın aynı dönemindeki küçülme oranlarının gerisinde kalmıştır. Kayıplar henüz tam telafi edilememiştir.”

Hisarcıklıoğlu: En büyük sorun dış ticarette
TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu, Türkiye’nin yeniden, özel sektöre dayalı, çarpıcı bir büyüme performansı sergilediğini bildirdi. Özel sektörün yatırımlarında da canlanma başladığına işaret eden Hisarcıklıoğlu, ekonomideki büyümenin, istihdama da olumlu yansıdığını, son bir yılda TOBB’un temsil ettiği özel sektördeki kayıtlı istihdam artışının 726 bin kişiye ulaştığını vurguladı.
Büyüme sürecinde en büyük sorunun dış ticaret alanında yaşandığını kaydeden Hisarcıklıoğlu, dış ticaretin ekonomide büyüme ivmesine yeterli desteği vermediğini söyledi. Hisarcıklıoğlu, ihracatın yılın ilk beş ayında yüzde 16 artarken, ithalatın yüzde 37 büyüdüğünü, bunun sonucunda da dış ticaret açığının ikiye katlandığını ve 22.6 milyar dolara ulaştığını kaydetti ve şunları söyledi:
“Dış ticaretteki bu olumsuz tablo olmasaydı. 2010 yılı ilk çeyrek büyümesi yüzde 15,5 olacak ve tarihi bir rekora imza atılabilecektik. İlk 5 aydaki ithalat artışının yüzde 41’i sanayi aramalı ithalatından kaynaklanmıştır. Yatırım malı ithalatı yüzde 12, tüketim malı ithalatı ise yüzde 11 artmıştır.”