Çin'de bankalardan 'hayali kredi' hilesi

Türkiye'de birçok kişi yüksek faiz ve krediye erişim sorunlarından şikayet ederken, Çin'de tam tersi bir durum yaşanıyor.

Bloomberg'in haberine göre, Çin’de ekonomik yavaşlamanın derinleştiği bir dönemde, bankalar hükümetin koyduğu kredi hedeflerini tutturmak için giderek daha tartışmalı yöntemlere yöneliyor.

Ülkenin en büyük bankalarının bazıları, işletmelere ve bireylere kısa vadeli, gerçek talebe dayanmayan krediler kullandırıp hemen geri çektirerek bilançolarını şişiriyor.

"Krediyi mevduata yatır, faizi de biz öderiz"

Zhejiang eyaletinde otomotiv yedek parça şirketi sahibi Jerry Hu’nun yaşadıkları bunun çarpıcı bir örneği. Ekim ayında büyük bir bankanın kredi yetkilisi, Hu’dan 5 milyon yuan (700 bin dolar) kredi çekmesini, parayı mevduatta tutmasını ve bir ay sonra geri ödemesini istedi. Banka, faizi dahi kendi karşılamayı teklif etti.

"Gerçekten krediye ihtiyacım yoktu ama yöneticileri defalarca arayınca kabul ettim" diyen Hu, düzenli nakit akışı ve güçlü kârlılığı nedeniyle bankalar için değerli bir müşteri.

Faizler düşürülse de kredi talebi artmıyor

Bu uygulama Çin bankacılık sektöründe "hızlı ver-hızlı geri al" olarak biliniyor. Ülkedeki yaklaşık yirmi bankacıyla yapılan görüşmelere göre, gerçek ekonomik talep zayıflayınca, bankalar yöneticilerinin baskısıyla kredileri kâğıt üzerinde artırmak için bu yönteme başvuruyor. Ancak bu durum, politika yapıcılar için büyük bir sorunu gözler önüne seriyor: Para arzını artırmak ve ucuzlatmak mümkün olsa da, kimseyi borçlanmaya, harcamaya ya da yatırım yapmaya zorlamak mümkün değil.

Bankacılar, kurum içi hedeflerin açıklanmadığını ancak genel olarak geçen yılki kadar kredi verilmesi yönünde talimatlar alındığını söylüyor. Bu baskı, düşük marjlar ve artan batık kredi riskinin gölgesinde, özellikle yıl sonuna yaklaşılırken daha da artmış durumda.

Bireysel müşterilere de baskı var

Zhejiang’da bir bankada çalışan Jane de benzer taleplerle karşılaşmış. Kendisiyle rekabet hâlindeki bankalar, ona birkaç günlüğüne tüketici kredisi kullandırıp hemen geri ödemesini istemiş. Hatta bazı kredi yetkilileri, Jane gibi müşterilere ulaşabilmek için faizleri kendi ceplerinden karşılamayı bile teklif etmiş.

Ulusal Finansal Düzenleme İdaresi (NFRA), konuya ilişkin yorum taleplerine yanıt vermedi.

Denetimde "şişirilmiş kredi" bulguları

Kredi ve mevduat rakamlarını yapay olarak şişirme girişimleri daha önce de yetkililerin radarına takılmıştı.

2023 tarihli bir devlet denetim raporuna göre, altı kamu bankası, kritik değerlendirme dönemleri öncesinde 516,7 milyar yuan kredi verip kısa süre sonra geri çekmiş. Bazı şirketler krediyi almadan önce eşdeğer miktarda mevduatı bankaya yatırmış, bazılarıysa krediyi aldıktan sonra yine bankanın vadeli hesaplarına geri yatırmış.

Bu yılın ekim ayında NFRA, Bank of Qingdao’nun bir şubesine bu uygulamalar nedeniyle 518 bin 300 yuan para cezası kesti.

Kredi talebi her yerde daralıyor

Geçmişte altyapı yatırımları ve gayrimenkul sayesinde kredi genişlemesi hızlı biçimde sağlanabiliyordu. Ancak çöken konut piyasası ve hanehalkı ile şirketlerin borç azaltmaya yönelmesi, bu stratejiyi artık etkisiz kılıyor.

Guangdong’da bir girişimci, erken ödemek istediği 3 milyon yuan krediyi hemen kapatmasına izin verilmediğini, bankanın çeyrek sonu rakamlarının etkilenmemesi için ödemeyi bir ay ertelemesini istediğini aktardı. Bir ay sonra ise erken ödeme nedeniyle sağlayacağı tasarruf kadar nakit teşvik teklif edildi.

Kredi büyümesi 22 yılın dibini gördü

Bu yıl temmuz ayında yeni yuan kredilerinin 20 yıl sonra ilk kez daralması, düzenleyicileri bankalara kredi musluklarını açmaları için daha fazla baskı yapmaya yöneltti. Buna rağmen finansal kurumlar dışındaki krediler eylülde sadece yüzde 6,4 arttı. Bu, 2003’ten bu yana en düşük oran olarak kayıtlara geçti.

Kredi arzının çok, talebin ise az olması bankalar arası rekabeti sertleştiriyor. Uyarılara rağmen birçok banka tüketici kredi faizlerini düşürmeye devam ediyor; bazıları daha cazip döviz işlemleri gibi ek avantajlar sunarak rakip bankalardan müşteri çekmeye çalışıyor.

Öte yandan, daha önce kredi talebinin önemli bir kaynağı olan yerel yönetim finansman araçları da Pekin’in gizli borçlanma baskısını artırmasıyla adeta kurudu. Merkez bankasına göre son iki buçuk yılda bu platformların sayısı yüzde 71, toplam borç ise yüzde 62 düştü.

Riskli ikilem

Maliye Bakanlığı’nın yerel birimleri, son haftalarda devlet şirketlerinin finansman araçlarına sağladığı garantilere yönelik denetimleri sıkılaştırdı. Bu durum bankaların bu platformlara kredi verme koşullarını sertleştirmesine yol açtı.

Bu yıl yatırımlar da 2020’den bu yana ilk kez daraldı. Çin ekonomisi 2025 yılı için açıklanan yaklaşık yüzde 5 büyüme hedefini yakalayacak olsa da, analistler son çeyrekte 2022’deki kapanmalardan bu yana en zayıf performansın görülebileceğini öngörüyor.

Bankacılık sektörü ise zor bir tercih ile karşı karşıya: Daha fazla risk almak ya da hedefleri kaçırmak. Her iki seçenek de sektör için ciddi sonuçlar barındırıyor. (Nefes)

Çin’de tüketim durdu, ‘minimalizm kuşağı’

Çin’in yeni demiryolu Rusya’yı devre dışı bırakabilir

Çin’in döviz rezervi 3,3 trilyon dolara yükseldi

Çin 12 aydır altın topluyor

Çin ihracatında gerileme devam ediyor