Çek kaç dönemi!

Yaklaşık 1.5 ay önce yürürlüğe giren yeni Çek Yasası ile birlikte piyasalarda ‘kaptı kaçtı oyunu!’ başladı. Karşılıksız çek kesenlere hapis cezasının kaldırılmasıyla birlikte piyasada dolandırıcılar kol geziyor. İddialar vahim... Sadece İstanbul’da 100’e yakın şirketin piyasayı dolandırarak kayıplara karıştığı belirtiliyor. Tekstil sektöründe 5 büyük firma ortadan kayboldu. Ardında toplam 200 milyon liraya yakın borç ve 800 işsiz bıraktı. İflasın eşiğinde birçok alacaklı şirket var.
Eski yasaya göre kötü niyetli olmasa da karşılıksız çekler nedeniyle binlerce kişi hapise girmişti. Bir anlamda bu mağduriyeti de gidermek için yeniden ele alınan yasa 3 Şubat’ta yürürlüğe girdi.
Yeni yasaya göre, artık karşılıksız çek düzenleyenlere mahkemelerce hapis cezası verilemiyor. Çek yasasının piyasalarda büyük bir güven bunalımı yarattığını belirten sektör temsilcileri, hapis cezasının kaldırılmış olmasından dolayı piyasada yüzlerce dolandırıcılık olayının yaşandığına dikkat çekiyor. Aynı zamanda restoran zinciri de olan R.T isimli bir tekstil firmasının piyasayı 80 milyon lira, yaklaşık 100 çalışanı olan M. T’nin 40 milyon lira, N.M. isimli bir firmanın ise 20 milyon, M.T’nin de 30-40 milyon TL ile kayıplara karıştığı konuşuluyor. Şirketlerin hiçbir telefonu yanıt vermiyor.
İşsizlik patlayacak
Sadece bu firmalarda 800’e yakın kişinin işsiz kaldığını belirten Örme Sanayicileri Derneği (ÖRSAD) Başkanı Fikri Kurt, çek yasasında düzenlemelere karşı olmadıklarını ancak bazı açıkların kapatılması gerektiğini söylüyor. İş yaptıkları birçok şirkete ulaşamadıklarını açıklayan Kurt, şöyle devam ediyor:
“Bir gün ya da bir hafta önce mal verdiğiniz şirket, bir bakıyorsunuz artık yok. Bir taraftan alacaklılar diğer taraftan da çalışanlar mağdur oluyor. Çok sayıda mağduriyet ortaya çıktı. Firma ortadan kaybolduğu için çalışanlar hem iki üç aylık maaşlarından hem de tazminatlarından oldu.”
İstanbul’da son bir ayda 100’e yakın şirketin yasa nedeniyle kapısına kilit vurduğunu belirten Kurt, bunların yüzde 30’unun paraları çarpıp kaçtığını söylüyor. Kurt, piyasada yüksek alacağı olan firmalar olduğunu ancak karşılarında muhatap bulamadıkları için iflasın eşiğine geldiklerinin altını çiziyor. Kurt, kayıplara karışan şirketler yüzünden işsizliğin de patlayacağına dikkat çekiyor.
Uzun vade tarih oldu
İstanbul Tekstil ve Konfeksiyon İhracatçı Birlikleri Başkanı Hikmet Tanrıverdi de piyasalarda bir güven bunalımı olduğunu kaydediyor. Bu nedenle sektörde vadelerin kısaldığını belirten Tanrıverdi, “Kimse 6 ay sonrasını göremediği için iş yapma vadeleri 2 aya kadar düştü” diyor. Tanrıverdi, şirketin elindeki çeklerin de sigortalı olması gerektiğini ve bu sistemin bir an önce işler hale getirilmesi gerektiğini açıklıyor. Tanrıverdi, bankaların da çekin yerini alabilecek yeni argümanlar geliştirmesi gerektiğini söylüyor.
Yeni yasa neler getirdi?
Yeni dönemde muhatap bankalar karşılıksız çıkan her çek yaprağı için artık 600 TL değil de 1000 TL ödeyecek. Bu sorumlulukları 2018’e kadar sürecek.
Bir çek, üzerindeki baskı tarihine göre 5 yıl içinde eğer bankaya ibraz olunmazsa, banka çek sorumluluğundan kurtulacak.
Çek defteri (karnesi), bu yılsonuna kadar çıkacak tebliğe uygun şekilde bastırılacak ve her çek yaprağı üzerinde ayrıca çekin baskı tarihi de yer alacak.
Yasal ibraz süresinde ibraz edilerek karşılıksızlık kaşesi yiyen çekler için, 6 ay içinde Kabahatler Kanunu’na göre yetkili cumhuriyet savcılıklarına başvurmak gerekiyor. Çeke bağlı alacak hakkı ise, artık altı ay yerine bonolarındaki gibi üç yıllık bir süreçte takip edilebilecek.
Çeki karşılıksız çıkan kimse, bu çeki eğer kandırma kastıyla (hileyle) hareket ederek düzenlemişse, TCK’nin ‘dolandırıcılık’ hükümlerine göre cezalandırılacak. Çek düzenleme ve hesap açma yasağına çarptırılacak ve alacağı ceza bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası olacak.
Karşılıksız çek kesenler hakkında adli sicil tutulmayacak, sadece Merkez Bankası hukuki sorumluluk ve idari yaptırım sicili tutacak.
Savcılar ‘emsal teşkil eder’ endişesi taşıyor
Yeni düzenlemede cumhuriyet savcıları, “çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı” alma ve bu kararı Merkez Bankası’na bildirmeye de yetkili kılındı. Savcılar, çekte dolandırıcılık, sahtecilik ya da benzeri suçların işlenmesi halinde de aynı yasak kararını alabilecek. Provizyonsuz çek keşide edene on yıl çek defteri verilemeyecek. Sektör yetkililerine göre bu kanat da tam olarak işlemiyor. Birçok şirket ile ilgili savcılığa suç duyurusunda bulunmak istediklerini ancak bu kanadın da tam olarak işlemediğini belirten yetkililer “Savcılar da yeni dönemde iyi niyetli ile kötü niyetli olanları ayırt etmenin zor olduğunu belirtiyor. Alınacak karar emsal teşkil edeceği için de işlem yapmaya yanaşmıyor. Düzgün çalışan firmaların eli kolu bağlandı” açıklamasını yapıyor. Radikal