Borsalarda nasıl bir seyir bekleniyor?

Borsa son 9 ayda yatırımcıya neredeyse yüzde elli kaybettirdi. 2010 Kasım ayında rekor kırarak dolar bazında 2007 zirvesini aşan Borsa, o tarihten itibaren dolar bazında yüzde 47 değer yitirdi.
Hisse senetlerinin endeksten daha hızlı düştüğü son dalgalanmada ise kayıplar 2008 krizini aratmadı. Birçok hissede düşüşler yüzde 50-60 seviyelerini buldu. Bir başka açıdan hisse fiyatları oldukça makul bir seviyeye yani defter değerlerine geriledi. Ekrana baktığımızda 50 kuruşa bile hisse bulmak mümkün.
ABD ve Avrupa'da yaşanan borç krizi neden daha çok bizi vurdu, bunu anlamak oldukça zor. Piyasaları yönlendirecek beklenti kalmaması bu düşüşte en büyük etken. 2010 yılında rekor büyüme yaşayan 2011 yılında da büyümeye devam eden Türkiye, bu dönemde kredi derecelendirme kuruluşlarına ve yabancı yatırımcıya kendini beğendiremedi. 12 Haziran genel seçimleri sonuçları bile piyasaların istenilen bir şekilde hareket etmesini sağlayamadı.
İMKB'nin tipik bir özelliği var; ya aşırı iyimser reaksiyon gösteriyor ya da aşırı kötümser. Son düşüş dalgasında hisse senetlerinin büyük bölümü ölü fiyat denilen firma, haraç mezat satılsa bile edeceği değerlerin altına geriledi. Aktif varlık değerlerine göre kelepir fiyatlara doğru sürüklendiler. Aslında dünyadaki kriz, Türkiye'de farklı algılanıyor. Şirketlerimiz 2011'de de oldukça kârlı durumda. Türkiye'nin makro dengeleri; cari açık hariç fevkalade iyi. Ancak sermaye piyasamız bir türlü güven sorununu aşamıyor. Sonuçta düşüşler bir fırsat olarak görülürse bu noktadan yukarı çıkış da hızlı olacaktır. Ancak yükselişler yaşansa bile genel aşağı yönlü trendin 5-6 ay daha sürmesi söz konusu.
Cari açığa karşı alınan önlemlerin yeterli şekilde anlaşılamamış olmasının etkili olduğunu düşündüğüm bu şok düşüş dalgasını yatırımcıların altın ve dövize doğru yönelmeleri de iyice tetikledi. Sonuçta İMKB son düşüş dalgasından en fazla etkilenen borsa oldu. Dolar bazında 9 ayda yüzde 47 son bir ayda yüzde 32 düştü. Kayıplar, krizin göbeğindeki ülke borsalarını aratmayacak hatta o ülkelerdeki düşüşleri ikiye katlayacak bir şekilde gerçekleşti.
LEHMAN battığında KREDİ notu hâlâ AAA'ydı
Gelelim dünya ve Türkiye piyasalarının olumsuz etkilendiği diğer önemli konuya. Kredi derecelendirme kuruluşları yangına körükle gidercesine zordaki ülkelerin notlarını kırıyor. Yetmiyor daha da kırarım, şeklinde piyasaların dengesini bozan yaklaşımlarını sürdürüyor. 2008 yılında batan Lehman Brothers'a AAA notu veren, o dönemde ABD'nin notunu kırmayan derecelendirme kuruluşları ne hikmetse doğru politikalar izlemeye çalışan bir ABD yönetiminin notunu kırmaya oldukça hevesliydi. Tabii önümüzdeki yıl bir seçim var ve neoconlar Obama'yı köşeye sıkıştırma hamlelerini ülkelerini batırma pahasına sürdürüyorlar. Derecelendirme kuruluşları da bu ortamda politik kararlar vererek dünyayı adeta tehdit eder hale geldiler. Geçen yıl Standard&Poor's rakibi olan diğer derecelendirme kuruluşu Moody's'in ortağı olduğu şirketin bile notunu kırmıştı. ABD borç tavanı krizi öncesi sorun olmayacağını ima eden kredi derecelendirme kuruluşlarının aksine Standard&Poor's not indirimine giderek piyasalardaki güvensizliği iyice körükledi.
Kredi derecelendirme kuruluşlarının inandırıcılığı daha önce bizim notumuz ile ilgili de sorgulanmıştı. Bu kuruluşların politize olduğu ve aldıkları kararların bağımsız olmadığı yönünde şüpheler bulunuyordu. Türkiye ile ilgili geçen yıl seçimleri bahane ederek not artışına gitmeyen bu kuruluşlar şimdi de not artışını bırakın indirim yapmadığımıza dua edin, dercesine zaman zaman tuhaf açıklamalar yapıyorlar. Tüm bu gelişmeler şimdilik en fazla borsayı etkiliyor. Ancak ötesini düşünmek bile istemiyorum. İMKB'nin döviz kurlarının yükselmesiyle diğer gelişmekte olan piyasalara göre çok daha ucuz kaldığı söylenebilir. Bazı hisseler dolar ve TL bazında üç yıl önceki fiyatlara gerilediler. Borsada ciddi kayıplar var, telafisi ise biraz zaman alacak gibi görünüyor. Bu noktada yatırımcılar neler yapabilirler? Piyasaların normale döndüğünde zararlarının tamamı olmasa da bir bölümünü telafi edeceklerini unutmamalılar. Zira yüksek fiyattan daha önce satanlar yükseliş başladığında alıcı olacaklardır. Yatırımcılar borsanın yukarı tepki verdiği noktada zirve noktasını beklemeden yüzde 15-20 yükselişlerde satış yapabilirler.
Borsa şirketlerinin sahipleri de şunu unutmamalılar. Yatırımcılar güvenerek o şirketlere biçilen fiyata göre ortak oluyorlar. Krizi bahane ederek düşüşü kendi hisselerini yatırımcının elinden almayı bir fırsat olarak görmemeliler. SPK'nın verdiği buy back (geri alım) fırsatını aşırı kayıpta olan hisse fiyatlarını yukarı çekecek şekilde alım yapmalılar.
Dow Jones düşerse dünyanın hali nice olur!
2008 krizi sonrası gözlerin sürekli çevrili olduğu ABD ekonomisi dünyayı yine olumsuz etkilemeye devam ediyor. 2 Ağustos'ta borç limiti krizinin aşılmasına rağmen Standard&Poor's'un bu ülkenin kredi notunu tarihinde ilk kez kırması gelişmekte olan ülke borsalarını özellikle de Türkiye'yi vurdu. Geçen yıl kasım ayı başlarında 11 bin puanın biraz üzerinde olan Dow Jones sanayi endeksi 2011 yılında genellikle yükseliş yaşayan birkaç borsadan biriydi. Kredi not kırılması öncesi 12 bin 750 puana kadar yükselmişti. Notunun kırılmasına rağmen geçen yılki endeks değerinin altına gerilemeyen borsa, 11 bin puanın üstünde tutunmayı sürdürüyor. Türkiye borsası ise son bir yılda dolar bazında yüzde 43 değer kaybederek yatırımcılarını hayal kırıklığına uğrattı.
Sonuç olarak kafalar bir hayli karışık. Zira bu yaşadığımız büyük türbülansta 2008 krizinde gördüğü 6000 puanların neredeyse iki katında hareket eden Dow Jones eğer gerçekten düşerse dünyanın hali nice olur. ABD hapşırırken gelişmekte olan piyasaların grip olması durumu daha ne kadar sürecek? Acaba kendimizi olduğumuzdan fazla mı büyütüyoruz, yoksa sermaye piyasalarımızın daha fazla önlem ve desteğe olan ihtiyacını görmezden mi geliyoruz? Selim Işıklar/ZAMAN