Balon korkusu sıcak paraya önlem rüzgarı başlattı

2007'de patlak veren küresel kredi krizi sonrası uygulanan gevşek para politikaları ve ardından gelen "sıfır faizli dönem" piyasalarda yeni balonlar şişirmeye başladı. ABD'nin sıfır faiz uygulamasından bir süre daha vazgeçmeyeceği ortaya çıkınca piyasalardaki bol para da emtia ve başta Asya olmak üzere gelişmekte olan piyasalara saldırdı. Ancak gelişmekte olan piyasalara bu ani para akışı "spekülatif" olarak görüldüğü için gelişen piyasaları tedirgin etti. IMF'den Dünya Bankası'na, ünlü kahin ekonomistler Nouriel Roubini'den analist Meredith Whitney'ye kadar bir çok ekonomi üstadından da "Sıcak paraya dikkat" uyarıları gelmeye başlayınca dünya çapında sıcak para kontrolü dalgası hızlandı. Brezilya, Rusya, Güney Afrika ve daha pek çok gelişmekte olan ülke piyasalarına spekülatif buldukları sıcak para akışını durdurmak için vergi başta olmak üzere çeşitli önlemler peşine düştü. İlk adım önceki hafta Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inacio Lula da Silva'dan geldi. Tayvan, Endonezya, Güney Kore, Hindistan, Şili, Kolombiya, Kazakistan, Rusya ve Güney Afrika sıcak parayı kontrol için ya adım attı ya da atmaya hazırlanıyor. Tarihin en büyük sıcak para girişi Sene başından beri gelişen piyasalara akan para neredeyse 53 milyar dolara yaklaştı. Bu, şu ana kadar gelişmekte olan piyasalar tarihinde gerçekleşen en büyük yabancı sıcak para akışı olarak gösteriliyor. 2008'in tümünde gelişen piyasalara 49.5 milyar dolar girmişti. 2007'de ise bu rakam 54.3 milyar dolar olmuştu. Yine ocak ayından bu yana gelişmekte olan piyasaları izleyen MSCI Gelişmekte Olan Piyasalar Endeksi yüzde 60'ın üzerinde yükseliş kaydetti. Bazı Latin Amerika ve Asya endeksleri ise yüzde 100'ün üzerinde artışlar yaşadı. Bu tavır gelişmekte olan piyasalar ile gelişmiş piyasaların birbirinden ayrıştığının da bir işareti. Ancak kredi krizinin başından beri çoğu zaman gelişmiş piyasalardan iyi performans gösterse de gelişmekte olan piyasalar büyük rakipleri ile adeta göbekten bağlı. Yani ABD ya da Avrupa'da tüketim, talep ya da ithalat artmadığı sürece bu piyasalardaki aşırı değerlenme bir anda balon gibi sönebilir ve sıcak para da bu durumda arkasına bakmadan kaçabilme riski taşıyor. Tüm bu olasılıklar ise gelişmekte olan piyasalar için "volatilite" riski doğuruyor. Hükümetler döviz piyasasına müdahale ederse enflasyonist etkiler yaratacaklarından korktuğu için çareyi doğrudan yabancı sermayeye kontrolcü önlemler getirerek ülke içinde şişen balonların patlamasını engellemeye çalışıyor. Geçen sene sonlarında küresel krizin en sert dönemlerinde gelişmekte olan ekonomiler tarafından da sermaye kontrolü uygulamalarına gidilmişti. Ancak şimdiki amaç o zamandan çok daha farklı. Büyük ekonomilerdeki sıfır faizlerden kaçan büyük miktarlardaki yabancı sermayeyi yavaşlatmayı amaçlayan kontrollerin önümüzdeki dönemde gelişen piyasalara olan yatırımları azaltması bekleniyor. Sıcak paradan en çok ihracatçı korktu Sıcak paraya karşı alınan önlemler arasında sermaye kontrolleri ile yabancı fonlara yeni vergiler getirilmesi var. Sıcak para, uzun vadeli yatırım amacıyla hareket etmeyip kısa süreli kar peşinde olduğu için hızla girdiği piyasadan daha cazip bir avantaj gördüğünde yine aynı hızla geri çekilme riski de taşıyor. Hükümetlerin sermaye kontrollerine başlamasındaki en önemli sebeplerden biri de bu sıcak paranın ani çıkışları ile yerli sermaye piyasasına zarar vermesini engellemek. Bir diğer sebep ise aşırı değerlenen yerel para birimlerinin önüne geçmek. Sıcak para girişi o ülkenin yerel para birimine dayalı varlıklara olduğu için bu para birimleri de aşırı değerlenme yaşayabiliyor. Gelişmekte olan piyasaların para birimlerindeki değerlenme ise o ülkenin ihracatçısı için bir engel demek. Çünkü krizden yeni yeni çıkılan bu dönemde pahalanan para birimi yüzünden hiç bir ülke, ekonomilerinin en önemli çarklarından biri olan uluslararası ticarette mevzi kaybetmek istemiyor. Özellikle Rus Rublesi ve Brezilya Reali sıcak para akışları yüzünden aşırı derecede değerlenen para birimleri arasında. Bu yıl başından beri Rus borsasının gösterge endeksi Micex yüzde 130 yükseldi. Bu rubleye de yansıdı. Micex'in yüzde 10 daha yükseleceği öngörülüyor. Brezilya Reali de bu yıl dolar karşısında yüzde 30 yükselerek en iyi performans sergileyen para birimlerinden biri oldu. Dolayısıyla hem hisse senetleri piyasasına giren sıcak para hem de ABD'nin sıfır faizinden kaçan yatırımcının şişirdiği emtia fiyatları ile özellikle emtia ihracatçısı ülkelerin para birimlerinde yaşanan aşırı değerlenmeler de sermaye kontrollerini hızlandıracak gibi görünüyor. Asya'dan Latinlere kadar gündemde sermaye kontrolü var Tayvan: Bu ay ülkeye giren yabancı fonlara Tayvan Doları'nın daha fazla değerlenmesine engel olmak için yasak getirdi. Endonezya: Para birimi Rupiah aşırı değerlenince merkez bankasının elindeki kısa vadeli döviz yatırımlarının azaltılması gündeme alındı. 1 ay vadeli devlet tahvillerindeki yabancı sahipliği oranına sınır getirilebilir. Güney Kore: Bu hafta döviz forward işlemlerine sınırlamaların da dahil olduğu sermaye kontrolleri getirildi. Yerel para birimi won'un bu ay 14 ayın dibini görmesi kontrollerde belirleyici oldu. Hindistan: Hintli firmaların yurtdışında borçlanmalarnın önüne geçileceği spekülasyonları yalanlandı, Maliye Bakanlığı döviz girişleri ile başedebileceklerini açıkladı. Brezilya: Bu hafta Brezilyalı şirketler tarafından ihraç edilen ABD tahvillerini dönüştüren yabancı yatırımcılara yüzde 1,5 oranında bir vergi uygulaması başlattı. Geçen ay Brezilya hisselerine ve sabit getirili varlıklarına yapılan yabancı yatırımlar üzerinden yüzde 2'lik bir vergi almaya başlanmıştı. Şili: Maliye Bakanlığı sene başından beri dolar karşısında yüzde 20 pahalanan pesonun yükselişini önlemek için kontrollere başvurabileceğinin sinyalini veriyor. Rusya: Ruble hem dolar hem de euro karşısında rekor seviyelere ulaştıktan sonra merkez bankası yabancı sermaye girişine vergi uygulaması getirebileceğini duyurdu. Ancak daha sonra kamu kuruluşlarının dış borçlanmalarıın kontrol edilmesi gibi daha "yumuşak önlemler" tercih edeceklerini duyurdu. Güney Afrika: Geçen ay yerel şirketlerin bilançolarındaki döviz miktarına ilişkin kontrollerini gevşeten Güney Afrika, yurtdışına yatırım yapmak isteyen şirketler için yükümlülükleri ağırlaştırırken, ellerindeki dövizi randa çevirmek isteyen şirketler için talep edilen 180 günlük süreyi de kaldırdı. Rand bu yıl başından beri yüzde 25 yükseldi. Referans