ABD'liler Erdemir'i istemedi!

Makine ve Aksamları İhracatçıları Birliği, yayınladığı Makine Hikayeleri kitabında Türk sanayi tarihinden ilginç anılara yer verdi. Bunlar arasında en çok dikkat çekeni ise Türkiye'nin sanayileşmesini istemeyen ABD'lilerin Erdemir'e karşı çıktığı, Karabük'ün kapatılmasını istediği bölüm oldu. Karadeniz Ereğli'de kurulu Erdemir, Türkiye'nin ilk yassı çelik üretim tesisi olarak 1965'te faaliyete geçti. Erdemir'in yapımı aslında 1944'te planlandı.
İkinci Dünya Savaşı'nın ardından ABD'den yardım istendi. Türkiye'ye inceleme yapmaya gelen ABD'li uzman heyeti Erdemir'in inşasına karşı çıktığı gibi Karabük Demir Çelik'in de kapatılması yönünde rapor düzenledi. Raporda, "Türkiye hammadde ve tarım ürünleri ihracatçısı işlevi üstlenmeli" denildi. ABD 15 yıl sonra değişen konjonktür nedeniyle kredi ve teknik destek vermeyi kabul etti. Erdemir'in iki yüksek fırınından biri olan Ayşe, 1970'te sık sık arızalanmaya başladı.
ABD'li uzmanlar bakıma alınmasını gerektiğini bildirdi. Dikkate alınmadılar. 1971'e gelindiğinde ise 12 Mart Muhtırası yayınlandı. Bir ay sonra Ayşe delindi. İçindeki 2 bin derece sıcaklıktaki demir cevheri 10 derecelik havayla karışınca patlama oldu. Sabotaj iddiası ortaya atıldı. Ereğli'de sıkıyönetim ilan edildi. Yapılan incelemede de arıza olduğu sonucuna varıldı.
Kitaptan diğer ilginç anılar şöyle:
'MALUMAT PROCESSING'İ NASIL BİLGİ İŞLEM OLDU?
Yabancı dillere ait kelime ve iafedelerin sıkça kullanılması zaman zaman şikayet konusu olurken, şu an yazdığımız gibi 'bilişim' sektöründe yaygın olarak kullanılan terimlerin Türkçe olmasından hep övgüyle bahsedilir. Bunun arkasında ise 1967 ile 1969 yılları arasında Hacettepe Üniversitesi'nde görevli olan Elektronik Yüksek Mühendisi Aydın Köksal'ın terimlere Türkçe karşılık bulma ısrarı yatıyor. Köksal aralarında bilgisayar, bilgi işlem, donanım, bellek, yazılım, komut, imleç gibi artık Türkçe'ye yerleşmiş sözcüklerin olduğu 2500 terim geliştirdi. Makine ve Aksamları İhracatçıları Birliği, yayınladığı Makine Hikayeleri kitabında Türk sanayi tarihinden ilginç anılara yer verdi.
Köksal, Fransa'da tamamladığı eğitiminin ardından askerliğini yaptıktan sonra 1966'da Ankara'ya yerleşti. Bir yıl yabancı bir bilgisayar firmasında programcı olarak çalıştı. Ardından İhsan Doğramacı'nın daveti üzerine yeni kurulmakta olan Hacettepe Üniversitesi'nde Bilgi İşlem Merkezi'nin kurucu müdürü oldu. Köksal, yeni doğmakta olan bu alanı halka doğru anlatabilmek için Türkçe terimlerin kullanılmasını istiyordu. 54 kişilik bir kadroyla yola çıkan merkezde Türkçe karşılıklar bulunması ve kullanılması ilkesi benimsendi. O dönem bilgi işleme 'malumat processing'i deniyordu. İlk işi bugünkü terimi kullanmak oldu. Bilgisayar kelimesini iki yıllık araştırma sonunda geliştirdi. 1969'da Hacettepe'ye ilk büyük bilgisayar almı gerçekleşecekti. İhale şartnamesinde 'alınacak makine' için 'bilgisayar' diye yazdırdı. O kelime bu yıl 43'üncü yaşına bastı.
KARAKURT'UN KADERİ DEVRİM'E BENZEMEDİ
Eskişehir Cer Atölyesi'nde iki adet üretilen tamamen yerli ilk otomobil Devrim'in 29 Ekim 1961'de Ankara'da ilk yola çıktığı zaman benzin konulmasının unutulmasıyla düğümlenen kaderi, özellikle Devrim Arabaları filminden sonra herkesin belleğine yerleşti. Yine 1961'de Eskişehir Cer Atölyesi'nde tamamen yerli ilk buharlı lokomotif Karakurt üretildi. 97 ton ağırlığında saatte 70 kilometre hız yapabilen Karakurt, 1976 yılına kadar demiryollarında kullanıldı.
Aynı yıl Sivas Cer Atölyesi'nde de Karakurt'un ikizi Bozkurt yapıldı. Bozkurt ise 1994'e kadar kullanımda kaldı. Karakurt ve Bozkurt bugün üretim yerlerinde sergileniyor. Öte yandan aynı dönemde Ankara Üniversitesi Zirai Kuvvet Makineleri Kürsüsü'nden Prof. Dr. Hamit Demirtaş, Doç Dr. Süleyman Kadayıfçılar ve Dr, Gazanfer Hazard, HSG adını verdikleri tamamen yerli ilk traktörü üretti. Traktör bütün testleri geçmesine rağmen prototip olarak kaldı.
YUNANİSTAN'A UÇAK BOMBASI İHRAÇ ETTİ
Bulgaristan Türk'ü olan Şakir Zümre, Kurtuluş Savaşı'nın ardından Türkiye'ye yerleşti. 1925'te İstanbul Haliç'tete cephane fabrikası açtı. Uçak bombası üretimine ağırlık verdi. Bulgaristan, Mısır, Polonya, Ürdün ve Suriye'ye bomba ihracatı yaptı. 1937'de Yunanistan'ın 1.5 milyon liralık uçak bombası ihalesini kazandı. İki ülkenin basını büyük ilgi gösterdi.
Dönemin Yunanistan Genelkurmay Başkanı Metaksas, "Bombaların iyiliğine olduğu kadar; ne bizim tarafımızdan Türkiye'ye, ne de Türkiye tarafından bize karşı kullanılmayacağına itimadımız var" açıklaması yaptı. Polonya'ya sattığı bombalar 2. Dünya Savaşı'nda Almanya'ya karşı kullanıldı. Bu savaşın ardından Amerikan askeri yardımlarının başlamasıyla cephane üretimine son vererek, tarım aletleri ve soba üretimine başladı. İş Bankası'nın meşhur kumbaralarını da üretti. 1966'da vefat ederken, fabrikası 70'lerde kapandı.
KÖFTE YÜZÜNDEN ASKERİ MAHKEMEYE VERİLDİ
Cumhuriyet'in ilanının ardından bir Türk tersanesinde sıfırdan inşa edilen ilk gemi 1935'te denize indirilen Gölcük tankeri oldu. Deniz Kuvvetleri için Gölcük Tersanesi'nde inşa edilen tanker, 16 ayda inşa edildi ve 750 ton taşıma kapasitesine sahipti. Gölcük'ün planlarını Almanya'da gemi mühendisliği eğitimi alan Deniz Yüzbaşı Ata Nutku çizdi. İnşasından da sorumluydu. Bir bakım ve tamir tersanesi olan Gölcük'te sıfırdan gemi inşasına direniş vardı.
Ayrılan bütçenin başka işler için kullanılması isteniyordu. Nitekim Nutku, bir akşam tankerin inşasında çalışan işçilere köfte çıkartılması için mutfağa emir verdi. Böyle bir yetkisi olmadığı iddiasıyla daha sonra askeri mahkemeye verildi. Nutku, beraat etti. Deniz Kuvvetleri'nden 1948'de emekli olan Nutku, sivil yaşamında bir yüzer havuz, iki mayın dökme gemisi, üç vapur, dört araba vapuru ve bir şilep inşa etti.