ABD para bulur da...

Kredi değerleme kuruluşları ABD’nin kredi notunu aşağıya indirdiği için doların değeri düşecek, dolara güven azalacak ama ABD batmayacak. Sonunda ABD bütçe açığını kapayacak, borcunu ödeyecek doları bulur da... Bu arada piyasalar alt üst olur...
Bakalım bugün dünya borsaları nasıl sallanacak? Bakalım doların diğer ülke paraları karşısında değeri nasıl değişecek?
ABD bu duruma neden düştü? Bütçe açığı vermekten düştü. ABD bütçe açığı verince, açığı kapatmak için milli parası dolar ile borçlanıyor. Borçlanmak için çıkarılan kâğıtların (bonoların, tahvillerin) çoğu içeride satılıyor ama başka ülkelerin insanları, kurumları, merkez bankaları da bu kâğıtlardan gönüllü olarak satın alıyor.
ABD’nin borçlanma konusunda 3 önemli avantajı var: (1) Ekonomisinin çarkı tek para birimi (kendi para birimi) dolarla dönüyor. (2) Basılan dolar, ekonomisinin çarkını döndürmeye yetmeyince yeniden basabiliyor. (3) Dünyada dolara rakip para çıkamadı. Euro rakip olacak derken, AB’deki çalkantı nedeniyle euro’nun geleceği tartışılmaya başlandı.
ABD dışındaki ülkelerin çoğu kendi para birimleri dışındaki para birimleriyle borçlanmak durumunda. Bir ülkenin merkez bankası kendi para biriminin miktarını çoğaltarak ülke borçlarını çevirebilir ama başka ülkelerin para birimi için bu imkâna sahip değildir
Bütçe açığı 1.6 trilyon dolar
ABD’nin 2011 bütçe açığı 1.6 trilyon dolar. Milli geliri 15 trilyon dolar olduğuna göre milli gelirinin yüzde 10.9’u oranında bütçe açığı var. Bu açığı kapatmak için mevcut borca ek olarak borçlanmaya mecbur. Borçlanamaz ise eski borçların vadesi gelen bölümlerini ve faizlerini ödeyemez.
Kredi notu düşünce, ABD’nin kolay borçlanması zorlaşacak. Daha yüksek faiz ödeyecek.
Bu rüzgâr ABD borsasını ve doların değerini etkileyecek. Borsada fiyatlar inecek, dolar değer kaybedecek.
ABD borsası ve doların değerini ölçü alarak işleyen dünya finans piyasaları bu yeni duruma göre pozisyon değiştirecek. Fakat ABD ekonomisi batacak diye bir şey yok. Eyvah, ABD açığını kapatamayacak, ABD Hazinesi tahvil bono satamayacak diye bir durum yok.
Bu borcun alacaklısı kim?
Olan ABD ekonomisinden çok ABD ekonomisine endekslenmiş küresel ekonomiye olacak. Bu yazıda bir tablo bulacaksınız.Tablo borcun oluşumunu gösteriyor. ABD’nin borcu 14.3 milyar dolar dolayında. Bir önemli konu da bu alacaklıların kimler olduğu...
Borcun 4.5 trilyonluk bölümü değişik ülkelerin aldığı hazine bonolarından oluşuyor. Bunun içinde Çin’in payı 1.2 trilyon dolar, Japonya’nın payı 0.9 trilyon dolar. 3.6 trilyon dolar ABD’deki bireysel yatırımcılara, sigorta şirketlerine, bankalara ve fonlara satılan kâğıtlardan oluşuyor. 6.2 triyon dolar borç ise Merkez Bankası, sosyal güvenlik sistemi ve kamu fonlarının portföyünde. Kabaca borcun yaklaşık yüzde 70’i iç borç benzeri bir borç.
ABD’nin 14.3 trilyon dolar borcu nasıl birikti?
* 1.0 trilyon $ 1981
Reagan öncesi bütçe açığı ve ekonomik bunalım
* 1.9 trilyon $ 1981 - 1989
Reagan dönemi, savunma
harcamaları ve vergi indirimleri
* 1.5 trilyon $ 1989 - 1993
G. Bush dönemi, Körfez Savaşı, durgunluk vergi gelirlerinde gerileme
* 1.4 trilyon $ 1993 - 2001
Clinton dönemi, 2 yıl bütçe fazlası vermesine rağmen diğer yıllardaki bütçe açığı
* 6.1 trilyon $ 2001- 2009
W. Bush dönemi, vergi indirimi, Irak ve Afganistan savaşları, 2001 ve 2007 krizleri
* 2.4 trilyon $ 2009- 2011
Obama dönemi, artan harcamalar, vergi indirimi, krizde azalan gelir. Kriz paketi ve işsizlik ödemeleri 14.3 trilyon $ Toplam Borç
Güngör Uras/Milliyet