25 soruda altın senaryoları

‘ALTIN’ ÇAĞINI YAŞAYAN ALTIN, NEREDE DURACAK! Kayhan Öztürk/ Mine Zeybekoğulları/ Ekonomist Dergisi Beş yıl önce neredeyse bir yatırım aracı olarak kenara itilen, merkez bankalarının rezervleri için pek de yüz vermediği altın, kelimenin tam anlamıyla ‘altın’ çağını yaşıyor. Son iki yıl içinde yatırımcısına yüzde ….. kazandırması bir yana, yakın geleceğine ilişkin uç senaryolarda ons fiyatı için, ‘3.000 doların üstü’nü güçlü bir beklenti olarak ileri sürenler çoğalıyor. Diğer yandan yatırımcıda “Çok yükselmedi mi?” tedirginliği de giderek “Altından çıkmalı mı?” sorusuna dönüşüyor. Kim ne derse desin, dünya yatırımcılarının bugün bir numaralı yatırım alternatifi altın. İner mi, çıkar mı, yatırım yapılır mı yoksa elde varsa satmalı mı? İşte son günlerin en çok merak edilen bu ve diğer tüm soruları 25 şıkta topladık ve güçlü bir altın dosyası hazırladık. 1- Altın, ne zamandan beri yükseliyor? 1999 yılında son 30 yılın en düşük seviyesi olan 250 dolar noktasını test eden altın fiyatları, 2005 Kasım itibariyle 500’lü rakamlardan yukarı trend hareketine başladı. Mart 2008’de 1.033 seviyesine, Kasım 2009’da ise tarihi zirvesi olan 1.153 seviyesini yakaladı. Altın fiyatlarındaki yükselişin asıl miladı olarak ABD’de Dünya Ticaret Merkezine yapılan 11 Eylül 2001 tarihli saldırılar gösteriliyor. 2- Bu seviyelerde bir balon oluştuğu söylenebilir mi? Fiyatlarda balon oluştuğunu düşünmeyen uzmanlara göre global krizin ardından oluşan ekonomik dinamikler, altının yükselişini desteklemeye devam ediyor. 3- Yurt dışında ve Türkiye’deki getiri oranları ne oldu? 2008’i 850 dolar seviyesinde kapatan altın fiyatları, geçen hafta 1.153 dolar seviyesini test ederek tarihi rekora imza attı. Buna göre yılbaşına göre altındaki artış, yüzde 35’i aştı. Türkiye’deki getiri ise dolar kurundaki geri çekilmelerden ötürü yüzde 30’un altında kaldı. 4- Altındaki yükselişi neler tetikliyor? Son yıllardaki yükselişi tetikleyen en önemli iki unsur olarak 11 Eylül olayı ve 2008 sonunda patlayan global kriz öne çıkıyor. Küresel krizin had safhaya ulaştığı 2008 Eylül ayından itibaren artan riskler nedeniyle güvenli liman arayışı içine giren yatırımcılar, altın fiyatlarındaki yükselişi tetikledi. ABD’de başlayan mortgage kredi sorunu ile Bear Stern ve Lehman gibi köklü kuruluşların batması ve FED’in faizleri indirerek doların değer kaybına uğraması, altında sert hareketlerin başlangıcı oldu. Ardından düşen faizler nedeniyle getirisi sıfır ve sıfırın altına düşen paranın reel değerini koruyabileceği alternatif kanal arayışı da bir başka önemli gerekçe. Son günlerde ise dolardaki zayıflama ve enflasyon beklentileri öne çıkıyor. Dönemsel altın alımları, diğer emtia ve gıda fiyatlarındaki artışları da yan faktörler olarak görüyor. Dünyadaki merkez bankalarının altın rezervlerini arttırma istekleri de dikkat çekiyor. IMF’ten 200 ton alım yapan Hindistan’ın ardından Çin, Brezilya ve Rusya’dan da altına fiziki talebin geleceği yönündeki beklentiler sürüyor. 5- Yükselişte spekülatif hareketlerin payı nedir? Altının yükselişinin altında hem politik hem ekonomik nedenler var. En büyük neden enflasyona karşı güvence olarak görülmesinden kaynaklanıyor. Bu nedenle fiyatların yapay bir şekilde yükseldiği fikri pek kabul görmüyor. Altının tüm dünyada fiziksel kullanımının azaldığını ve bu yükselişlerin fiziksel altın talebiyle gerçekleşmediğini de söylemek lazım. Kuyumculuk sektöründe tüm dünyada durgunluk yaşanıyor. Yaşanan ekonomik kriz, merkez bankalarının tekrar altın rezervlerini arttırmaları, para arzındaki artışla beraber enflasyon endişeleri ve altının güvenli liman olma özelliği bu yükselişte etken olan belli başlı faktörler. Bu genel dinamiklerin yanı sıra spekülatif amaçlı işlem yapan fonların da yükselişte etkili olduğu söylenebilir. 6- Altında yükseliş devam edebilir mi? Teknik olarak hangi seviyeler mümkün görülüyor? Uzmanlarda genel olarak altın fiyatlarının yükseleceğine yönelik beklentiler hakim. Merkez bankalarının alımlarının sürmesi, dolardaki zayıflama ve yüksek enflasyon beklentileri, düşük faiz getirileri nedeniyle alternatif yatırım aracı arayışları, bu beklentiyi güçlendiriyor. Seviye konusunda ise beklentiler farklılaşıyor. Önümüzdeki 2-3 ay içinde 1.200-1.300 seviyelerine kadar çıkış olması bekleniyor. Ancak 1.000 ile 1.250 arasında ciddi dalgalanmalara da dikkat çekiliyor. Dolayısıyla kısa vadeli al-sat’lar oldukça riskli olabilir. 7- Yükselişin sonu geldi mi? Geldiyse bunun gerekçeleri nedir? Düşüş olacaksa, yeni seviyeler için öngörülen rakamlar nedir? Şu an için yükselişin sonunun geldiğini gösteren bir belirti yok. Goldman ve JP Morgan gibi büyük uluslararası bankaların yüksek miktarda altın pozisyonları taşımaya devam etmesi de 1.200 dolarlı seviyelerin yakın olduğunun işareti olarak gösteriliyor. Ancak mevcut seviyeler de yüksek olduğu için gelebilecek açıklama ve gelişmeler dikkatlice izlenmeli. 2008’de dünya liderlerinin müdahale çağrıları üzerine koruma amaçlı altın alanların satışlarıyla hızlı bir düşüş yaşandığına dikkat çekiliyor. Bu nedenle başta ABD olmak üzere dünya genelindeki ekonomik toparlanmaya yönelik sinyaller dikkatle izlenmeli. 8- Düşüş yerine teknik düzeltme olabilir diyenler, hangi gerekçeleri öne çıkarıyor? Olası bir düzeltmede fiyat aralıklarının ne olabileceği tahmin ediliyor? Genel anlamda yükseliş trendinin sürmesi beklenmekle birlikte kısa vadede düzeltme hareketleri olabileceği genel kabul gören bir yaklaşım. Bunun için ise ABD ekonomisinde kalıcı büyümenin başladığına olan inancın yaygınlaşması gerekiyor. Bu ise ABD’nin enflasyon, işsizlik, büyüme gibi verilerinin düzelmesine bağlı. Buna bağlı olarak ABD faizlerinin yükselmesi gerekiyor. ABD’den gelecek bu sinyaller, düzeltme hareketini tetikleyecektir. Olası bir düzeltmede ise fiyatların 1.070-1.005 aralığına gerilemesi bekleniyor. Trendin değiştiğini görmek için ise 950 doların altında kapanış olması gerekiyor. 9- Bu senaryolar içinde en çok taraftar bulan hangisi? Uzmanlar kısa vadede özellikle ABD’den gelecek olumlu verilere paralel olarak arada düzeltmeler olsa da genel trendin yükseliş yönünde olduğuna inanıyor. Zira başta ABD olmak üzere dünya genelinde ekonomilere ilişkin gelen veriler istikrarlı bir görünüm vermiyor. Yaşanan belirsizlik ise tedirginliğe neden oluyor. Düşük faiz nedeniyle azalan getiriler de dikkate alındığında, altın, güvenli yatırım arayışı içinde olanların başvurduğu ilk adreslerden biri olmaya devam edecek gibi görünüyor. 10- Altına ilişkin uç senaryolar nedir? Altın fiyatlarına ilişkin uç senaryolar, yine yükseliş yönünde yoğunlaşıyor. Daha makul olanlar 1.500’lü rakamları dile getirirken, daha iddialı tahminlerde 3.000’li rakamlar dile getiriliyor. Çok yüksek sesle dile getirilmese de bazı komplo teorilerinde 5.000’li rakamların bile konuşulduğu belirtiliyor. Bu senaryoların temelini oluşturan gerekçeleri ise şöyle sıralamak mümkün: Bazı ekonomistlerin ikinci kriz dalgasını tartışmaya başlaması. Daha önce 2010 yılında çıkılacağı öngörülen ekonomik krizden çıkışın 2011 yılına revize edilmesi. ABD faizlerinin düşük seviyelerde kalmaya devam edeceği düşüncesinin yayılması. Bu konudaki tartışmaların da 2010 yılının ilk çeyreğinde biraz daha netleşmesi bekleniyor. Hindistan ve Çin’in döviz rezervlerinin bir bölümüyle altın alacağına ilişkin beklentiler de bu uç senaryolara baz oluşturuyor. 11- Altın fiyatlarıyla borsanın yükselişi veya düşüşü arasında nasıl bir korelasyon var? Bu konuda uzmanların görüşleri biraz farklılaşıyor. Bazılarına göre her ikisi arasında doğrudan bir bağlantı yok. Çünkü altın ve hisse senedi yatırımcı profilleri birbirinden çok farklı. Ancak bazılarına göre yakından bağlantılı. Çünkü konjonktür çok farklı. Para kazanmak amaçlı yatırım tercihinden çok, mevcudu koruma kaygısı daha baskın. Bu da ibreyi altından yana çeviriyor. Bu görüşü savunanlara göre altın fiyatlarındaki ani yükselişlerin ardından borsalarda düşüş yaşanıyor. 12- Hindistan’ın piyasa yerine IMF’nin stoklarından altın satın alması, piyasaları nasıl etkiledi? Hindistan’ın IMF’den 200 ton altın satın alması beklentileri doğrulayarak altının 1.092’leri aşmasını ve böylece yeni bir rekor kırmasını sağladı. Kasım ayının ilk iki haftası ise piyasada yaşanan kaos ortamı nedeniyle alım ve satımlardaki dengesizlik hakimdi. Buna ABD verilerindeki kötü görünümün de eklenmesiyle 1.100 dolar üzerindeki fiyat hareketleri yaşandı. 13- Hindistan benzeri yeni haberler Çin’den gelebilir mi? IMF’nin elden çıkartacağını açıklandığı 403 tonluk altın stoğunun 200 tonunu Hindistan’a satması, altın fiyatlarına yeni bir rekor yaptırdı. Kalan altının da Japonya gibi rezervlerinde çok az altın tutan ülkelerin merkez bankalarına satılması bekleniyor. 14- Çin’in, şu andaki toplam rezervlerinin yüzde kaçı altın ve altın rezervlerini artırmasının sonuçları neler olabilir? Dünyanın şu anda en büyük altın üreticisi ve aynı zamanda da en büyük tüketicisi olan Çin son 6 yılda rezervlerini yüzde 76 artırdığını bildirdi. Böylece Çin'in, 600 ton olan rezervlerinin bu yıl bin 54 tona yükseldiği tahmin ediliyor. Bu da Çin’i altın rezervi açısından beşinci ülke konumuna yükselti… Döviz rezervlerinin yaklaşık yüzde 2’si altın olan bir ülkenin altın rezervlerini arttırması, altın fiyatlarını çok hızlı bir şekilde yükseltebilir. Bu harekete başka ülkelerin katılması, altın fiyatlarının altındaki uç senaryolarının temelini oluşturuyor. 3.000 hatta 5.000 dolar seviyelerini dile getirenlerin dayanağı bu senaryo… 15- Çin dışında, Rusya, Brezilya ve döviz rezervleri yüksek diğer merkez bankalarından benzer kararlar gelebilir mi? Çin dışında Rusya Merkez Bankası’nın da altın alabileceğine yönelik spekülasyon var. Finansal krizin şiddetlendiği dönemlerde yatırımcıların güvenli bir liman olarak yöneldikleri altın, böyle zamanlarda değer kazanıyor. Altın uzun vadede reel satın alma gücü bakımından değerini korumuş ve bu nedenle merkez bankalarının rezervlerinin bir kısmını oluşturmaya özellikle elverişlidir. Kısaca, altın sahibi olmak bilinmeyen bir geleceğe karşı bir opsiyon sahibi olmaktır. Altın, bazı tahmin edilemeyen, ancak oluştuğunda yüksek ölçüde zarar verici olaylara karşı bir çeşit sigorta sağlar. Bu tür olaylar savaşı, enflasyonda beklenmedik bir artışı ve dış borçların ödenmemesine yol açan genel bir krizi, ülke para biriminin değer kaybını ve ticarete getirilen engelleri içermektedir. Özellikle dolardaki değer kaybı ve dolara alternatif olarak yeni rezerv çeşitlendirici varlıklar arayışı altını günümüzde ön plana çıkarıyor. 16- Rezervlerinin bir kısmını satacağını açıklayan İngiltere Merkez Bankası’nın, bu kararından vazgeçmesi, altın fiyatlarını nasıl etkiledi? Bu karar, direkt olarak fiyatların daha da yükseleceği beklentisinin güçlü olduğunu ortaya koydu. Fiyat hareketlerinde zaten yukarı trend hakimdi, İngiltere Merkez Bankası’nın kararı bunu daha da güçlendirdi. Bu karar ayrıca İngiliz Sterlin’ine olan güveni de sarstı. 17- Altına yatırım yapan Ortadoğu ülkelerinden yeni alım dalgası gelebilir mi? Gelirse, bu durum fiyatları nasıl etkiler? Bu durum ağırlıklı olarak yaz aylarında geleneksel nedenlerden dolayı gerçekleşiyor. Dönem itibariyle şu sıralar Ortadoğu ülkelerindeki talep miktarı stabil kalabilir. Fakat büyük enerji kaynakları nedeniyle her zaman ellerinde likidite olan bu ülkelerin fiyatları etkilemede önemli role sahip oldukları unutulmamalı. 18- Altın gibi son bir yılda yüksek getiri performansı sağlayan emtia, değerli maden/madenler var mı? Piyasalardaki gelişmeler, altın fiyatları ile diğer metal fiyatları arasında ilişki olduğunu gösteriyor. Yılbaşından bugüne bakırda yüzde 110, gümüşte yüzde 58, petrolde yüzde 66, pamukta yüzde 42 oranındaki artışlarla ön plana çıkıyor. Emtiaların fiyat oluşumunda enflasyona karşı korunma ve arz miktarının talep karşısındaki durumu belirleyici oluyor. Ekonomideki toparlanma oranı, emtia fiyatlarını da doğru orantılı olarak etkiliyor. Yatırım aracı olarak ağırlıklı olarak altın ve petrol görülmekle birlikte dünyadaki kurumsal ve bireysel yatırımcılar faizlerin düşmesi dolardaki dalgalanma ile birlikte alternatif yatırım aracı olarak diğer emtia ve değerli madenleri de dikkate almaya başladılar. Bazı emtia fiyatlarındaki beklentiler ise şöyle; Bakır, pamuk ve gümüşte ana yön yukarı. Petrolde ocak vadeli kontratlarda yukarı hareketin devamı için varil fiyatının 80.60 üzerinde kapanış gerçekleştirmesi gerekiyor. Bu durumda yeni hedef noktası 86 dolar olarak belirlenecek. Ancak öncesinde 74.50-71.50 fiyat aralığına kadar düzeltme gelmesi de bekleniyor. 19- Yatırım fonları, portföylerinin ne kadarını altında tutuyor? Bu fonların getirileri ne oldu? Yatırım fonlarının piyasalarda olumlu etkilerine rağmen oldukça yıkıcı da olabilecekleri bütün yatırım enstrümanlarında görüldü. Portföylerinin 2.5 trilyon doları aştığı tahmin edilen bu fonların ellerindeki parayı fiziksel altın olarak ne kadar tuttukları tahminden öteye gitmiyor. Türkiye’de de son zamanlarda yaygınlaşan sadece altına yatırım yapan “altın fonlarının” (ayrıntılar tabloda) yıllık getirileri ise yüzde 30’un üzerinde seyrediyor. 20- Altındaki yükselişin Türkiye ekonomisine etkileri nedir? Daha çok kuyumculuk sektöründe kullanılan altın fiyatlarındaki rekor artış, piyasada işlerin azalmasına, Türkiye’nin altın ithalatının gerilemesine ve hurda altın arzının artmasına neden oldu. 2008 yılında 166 ton düzeyinde olan altın ithalatımız, bu yılın kasım ayı ortasında 37 ton civarında seyrediyor. Altın ithalatındaki düşüş, yurt dışına döviz çıkışını azaltmasına karşın kuyumculuk sektörünü olumsuz yönde etkiliyor. Yurt içinde artan hurda altın arzının bir kısmı iç talebi karşılamak amacıyla kullanılırken, diğer kısmı da altın rafinerileri aracılığıyla standart külçe altına dönüştürülerek yurt dışına ihraç ediliyor. 21- Altına endeksli veya altını kapsayan yatırım araçlarının yıllık getirisi ne oldu? Altına endeksli veya altın içeren fonların getirileri yıllık bazda yüzde 30’un üzerinde seyrederken, altı aylık getirileri yüzde 12-18, üç aylık getirileri ise yüzde 17-20, bir aylık getirileri ise yüzde 9-10 arasında seyrediyor. (Ayrıntılar “Altın fonları kazandırıyor” başlıklı tabloda.) 22- Bu fonların büyüklüğünde, son bir yılda nasıl bir değişim oldu? 2008 sonu itibariyle 47.3 milyon lira olan altın yatırım fonlarının toplam büyüklüğü Kasım 2009 itibariyle 269 milyon liraya ulaştı. 2008 sonunda 8 bin 720 olan altın yatırım fonlarındaki toplam yatırımcı sayısı, Kasım 2009 itibariyle 18 bin 626‘ya yükseldi. 23- Bono, mevduat, döviz yatırımı olanların altına yatırım yapması, bugün için doğru bir karar olabilir mi? Altının bir getiri aracı olmasından çok paranın alım gücünü koruması özelliği, tarih boyunca geçerliliği koruyan bir argüman. Kriz ve belirsizlik ortamlarında veya enflasyonist bir süreçte altının uzun vadede alım gücünü koruduğu görülüyor. Bu nedenle her portföyde belli bir oranda altın bulunması, uzun vadede o portföyün alım gücünün korunmasına yardımcı olacaktır. Bu oranın yüzde 15-20 civarında olması gerektiği ve tercihen altının en kötü senaryoyu düşünerek fiziksel olarak saklanmasının daha faydalı olduğu düşünülüyor. Son zamanlarda oldukça hızlı fiyat hareketlerine sahne oluyor. Yılbaşından itibaren TL'ye karşı yüzde 20 civarında değer kazanmış durumda. Aynı dönemde borsa endeksi ise yüzde 70 yükseldi. Borsada işlem gören ve fiyat oynaklığı çok daha az olan FTSE tahvil bono endeksi ise yüzde 20'nin üzerinde kazandırdı. Yani altının getirisi yüksek olmakla beraber, alınan fiyat riski karşılığında çok cazip bir getiri henüz sağlamadı. Ancak hem altın fiyatının hem de dolar/ons fiyatının oynaklığı, zarar riskini artırıyor. Bu noktada yapılan yatırımın anaparasının garanti altına alındığı fonlar ve altın fiyatına endeksli mevduatlar, yatırımcılara cazip fırsatlar sunuyor. Bu ürünler sayesinde yatırımcılar fiyat hareketlerine bağlı riskleri azaltmış ve anaparalarını riske atmamış olur. 24- Altına yatırım yapmak isteyenler, hangi seçeneklere sahip? İlle de fiziki altın almak zorunda mı? Türkiye’de geleneksel olarak altın, hem takı hem de yatırım aracı olarak halkın büyük ilgisini görüyor. Ancak altına yatırım yapmak için ille de fiziki altın almak gerekmiyor. Yapılan hukuki düzenlemelerle birlikte altına dayalı yeni finansal enstrümanlar geliştirildi. Altına endeksli mevduat hesapları, altın fonları bunlardan en çok ilgi görenleri… İMKB’de aynı bir hisse senedi gibi alınıp satılabilen Türkiye’nin ilk borsa yatırım fonu oluşturuldu. Bankalarda vadeli ve vadesiz altın, depo, altına katılım, yatırım hesapları ve yatırım fonları adı altında alternatif yatırım imkanları bulunuyor. 25- Dünyada altın fiyatlarındaki yükseliş, iç piyasaya aynı ölçüde yansıyor mu? Altın uluslararası piyasalarda işlem gören ve fiyatı dünyanın farklı bölgelerinde küçük farklılıklar dışında önemli bir değişiklik göstermeyen bir emtiadır. Dolayısıyla dünyada altın fiyatlarında yükseliş, iç piyasaya da aynı ölçüde yansıyor. Fakat iç piyasada doların TL karşısında değer kaybı, yükselişin uluslararası piyasalardaki kadar olmamasına neden oluyor. Soruları kim yanıtladı? İstanbul Altın Borsası Başkanı Osman Saraç Ak Portföy Genel Müdür Yardımcısı Ertunç Tümen Destek Türev Genel Müdür Yardımcısı Bahar Şar Finans Portföy Kıdemli Portföy Yöneticisi Emre Göğüş Finansbank Hazine Araştırma-Satış Grup Yöneticisi Tunç Erdal LCO Kıymetli Madenler Yönetim Kurulu Başkanı Cumhur Timuçin İş Yatırım Uluslararası Piyasalar Müdür Yardımcısı Şant Manukyan İş Bankası Sermaye Piyasaları Bölüm Müdürü Meltem Kökden TeleTRADE Türkiye Danışmanı Deniz Lenger Troy Kıymetli Madenler Yönetim Kurulu Başkanı Cumhur Taşdelen Shuaa Capital Türkiye Genel Müdürü Afa Boran Citibank’ın yetkilileri Kuveyt Türk yetkilileri TEKNİK ANALİZ Cumhuriyet altını üç ayda yüzde 23 prim yaptı Altın fiyatlarında kısa vadede 1.150 zirve konumunda olabilir. Çok kısa vadeye yönelik zirve bulundu diyebiliriz. İlk adımda 1.137 aşağı yönde hedef. 1.137 seviyesinin kırılması ilk adımda 1.128 seviyesine kadar gerileme getirebilir ve bir süreliğine dinlenme olabilir. 1.128’in kırılması halinde ise 1.100 dolara kadar gerileme sürecine girecektir. 365 lira ile yeni bir zirve yapan Cumhuriyet altınında üç ay önce dönüş başladı ve mart zirvesine kadar yükseliş görebiliriz. Beklenti hedefine ulaştıktan sonra bir süre dinlenme görülebilir. Beklentimizden bu yana bizi izleyenler, sadece Cumhuriyet altınında üç ayda bugüne kadar yüzde 23 prim yakaladılar. Anadolu Yatırım Teknik Stratejisti Halil Reçber tarafından hazırlanmıştır.