“2009 sıkıntılı geçti, 2010 iyi olacak”

Talip Yılmaz / Ekonomist Gübre sektörü, 2008 yılını ürün fiyatlarındaki sert yükselişlerle birlikte iyi ciro ve kar rakamlarıyla bitirdi. Sektör temsilcilerinin hisse performansı da göz kamaştırdı. Özellikle İran’da Razi fabrikasını yüzde 47.81’le büyük ortak olarak satın alarak bölgesel güç olma yolunda ilerleyen Gübre Fabrikaları (Gübretaş), yılı 103 milyon TL gibi yüksek bir karla kapattı. Şirket hisseleri de İMKB’nin en çok kazandıranları arasına girdi. 2009 ise 2008’in son çeyreğinde yaşanmaya başlayan ve emtia fiyatlarında da sert düşüşleri beraberinde getiren krizle birlikte sıkıntılı geçiyor. Sektörde cirolar düştü, 2008’de kar yazan şirketler zarar yazmaya başladı. Bu durum Gübre Fabrikaları’nda da gözlendi. Razi’nin satın alınmasından kaynaklanan finansal yükler, mevcut borçlar, İran riyali/dolar paritesinden kaynaklanan kur farkı zararı ve ürün fiyatlarında yaşanan dalgalanmadan kaynaklanan stok maliyeti, şirketin bilançolarına zarar olarak yansıdı. 2009’un sıkıntılar azalsa da bu şekilde tamamlanmasını bekleyen Gübretaş Genel Müdürü Mehmet Koca, 2010 yılının ise ürün fiyatlarındaki ve kurlardaki stabilizasyon ve gübreye artan taleple birlikte iyi olacağını belirtiyor. Koca, yatırımcının 2008 yılındaki gibi iyi bir bilanço göreceğini de söylüyor. Gübretaş’ı, Türkiye ve İran operasyonu olarak iki farklı şirketten oluşan bir güç olarak değerlendiren Koca, sorularımızı yanıtladı: Ekonomist: Gübretaş’ı anlatır mısınız? İş hacmi nedir? Mehmet Koca: Gübretaş’ı iki ayaklı olarak değerlendirmek gerekir. Türkiye ve İran ayağı. Türkiye ayağında yıllık 500 bin ton gübre üretimi ve 1.3 milyon ton gübre satışı yapan, satışlarının yüzde 70-80’ini ana ortağı Tarım Kredi Kooperatifleri (TTK) üzerinden gerçekleştiren bir yapı var. Yıllık ortalama 5 milyon ton ortalama iç talebi olan pazarda payımız yüzde 27. 2008’de Türkiye ciromuz 850 milyon TL. Gübre sektöründe etkin olmanın yolunun azot, fosfat ve amonyuma yani hammadde kaynaklarına sahip olmaktan geçtiğini tespit ederek çevre bölgelerde arayışa geçtik. Sonuçta kendi doğalgazından yıllık 4 milyon ton kapasiteli Razi Petrokimya tesisinin özelleştirmesini kazandık. Burası, yüzde 95.62 hisse için 656 milyon dolar karşılığı İran Riyali’ne satın alındı. Gübretaş burada yüzde 47.81’le büyük ortak ve bilançomuzu da tam konsolide ediyoruz. İran’ın 2008 bilançomuza olan 550 milyon TL katkısıyla birlikte 1.4 milyar TL ciroya ulaştık. Konsolide karımız da İran’ın katkısıyla 103 milyon TL olarak gerçekleşti. 2009 yılı nasıl geçiyor? Koca: 2009/6 aylık bilançoya bakıldığında 73.9 milyon TL’lik bir zarar var. Zarar rakamı azalsa da 2009 böyle geçecek. Krizin getirdiği stok maliyetleri, fiyat değişiklikleri ve bilançoda Razi fabrikasının satın alınmasından kaynaklanan faiz yükü nedeniyle zarar söz konusu. Razi’nin yüzde 20’sini peşin ödedik. Geri kalan rakam 5 yıl vadeli, altı ayda bir ödemeli. Bunun da iki taksidinin ödemesini yaptık. Şirket, kendi kendini ödemeye başladı. Ancak İran Riyali’nin dolar karşısında değerli olmasından kaynaklanan kur farkı zararı yaşadığımızı da belirtelim. Sonuçta 2009’da Türkiye’de 700 milyon TL, İran’da 350 milyon TL olmak üzere 1 milyar 50 milyon TL ciro hedefimiz var. 2009 yılında iç pazarda 1.3 milyon tonluk satış yapmayı planlıyoruz. 2010 yılına yönelik beklentiniz nedir? Koca: 2010 yılında ise beklentimiz, sektöre paralel olarak büyümemizi sürdürmek ve 1.4 milyon tonluk satış yapmak. Ciromuzu ise dünya ürün fiyatlarındaki dalgalanma belirleyecek. 2010’da ürün satışlarındaki artış, finansal yükümüzün hafiflemesi, stok maliyetlerinin azalması gibi faktörlerle birlikte iyi bir yıl geçireceğimizi tahmin ediyorum. Büyük bir dalgalanma olmazsa 2008 gibi başarılı bir yıl bizi bekliyor. Razi satın alması gibi yeni işlemler görecek miyiz? Koca: Tunus’ta ön yeterlilik aldığımız bir tesisten yine BAE’de bir yüzde 50 ortaklıkla bir şirket kurma planımızdan, kriz ve sektörel faktörler nedeniyle vazgeçmiştik. Ancak piyasalardaki toparlanma ile birlikte azot, fosfat gibi hammadde kaynaklarına sahip bölge ülkelerinde yatırım arayışlarımız sürüyor. Razi kadar büyük olmasa da bu tarz işlemlere sıcak bakıyoruz. Yeni şirket satın alabiliriz. Büyük ortağınız Tarım Kredi Kooperatifleri’nin (TTK) son dönemde İMKB’de satış yaptığını görüyoruz. Bunun özel bir nedeni var mı? Koca: TTK’nin ana ortaklık payı yüzde 83 gibi gözükmekle birlikte Merkezi Kayık Kurumu’na (MKK) koteli hisse oranı yüzde 25. Bunun yüzde 17’si halkın, yüzde 8’i TKK’nin elinde. TKK, bu yüzde 8’lik payı son satışlarla yüzde 4’e düşürdü. TKK’nin hedefi, yakın zaman değil ama uzun zaman içinde elindeki hisseleri yüzde 60’lara kadar çekmek. Böylece daha çok hissemiz İMKB’de işlem görecek ve daha likit bir İMKB şirketi olacağız. Bu hisselerin bir bölümü blok olarak girişim sermayesi şirketlerine satılabilir. Ama bunun kararını TKK yönetim kurulu verecek. Diğer işlerinizle ilgili bilgi verir misiniz? Koca: Bir ara gayrimenkul şirketi kurma niyetimiz vardı. Ancak krizle bu niyetimizi masadan kaldırdık. Negmar Denizcilik'te yüzde 40 ortaklığımız bulunuyor. İki ay önce aldığımız gemiyle birlikte gemi sayımız ikiye çıktı. Önümüzdeki süreçte gemi fiyatları çok düştüğü için yeni gemi alımı yapabiliriz. Tarım ilacı konusunda bir şirketimiz var. Burada yüzde 40 ortaklığımız var. Diğer ortak TKK. Sektörün pazar büyüklüğü, 400 milyon dolar civarında. Büyük ithalatçı şirketler sektörün hakimi. KUTU Sektör oyuncularının 4’ü İMKB’de Türkiye gübre sektörünün yıllık ortalama ihtiyacı 5 milyon ton civarında seyrediyor. Sektörde altı oyuncu mevcut. Bu oyuncular ise yıllık 3 milyon ton civarında üretim gerçekleştirebiliyor. Bunun bir bölümü ihraç ediliyor. Üretimden iç satış haricinde geri kalan talep ithalat yoluyla sağlanıyor. Üretim açısından bakıldığında sektörün en büyüğü, Tekfen Grubu’nun şirketi olan Toros Gübre. Şirketin üretim konusunda pazar payı yüzde 38.9 seviyesinde. İkinci sırada yer alan Gübretaş’ın üretimdeki pazar payı, yüzde 17.8 seviyesinde. Satışlara bakıldığında ise Toros Gübre ve Gübretaş, sektörün en büyük iki oyuncusu. Gübretaş, ithalatla birlikte pazarda yüzde 27 paya sahip. Toros Gübre ana ortağı Tekfen sayesinde borsa yatırımcısının merceği altında. Yine Gübre Fabrikaları, Bagfaş ve Bagfaş’ın iştiraki Ege Gübre de halka açık olmaları nedeniyle yatırımcılar tarafından yakından izleniyor. İç pazarda en büyük alıcı Tarım Kredi Kooperatifleri’nin yıllık talebi 1 milyon ton civarında. Yani ortalama 5 milyon ton ürün satılan pazardaki payı yüzde 20. TKK, bu talebini 2003 yılından buyana aynı zamanda iştiraki olan Gübre Fabrikaları’ndan sağlıyor. 2008’in son çeyreğinde hızla artan gübre fiyatları ve son yıllardaki kuraklıkla birlikte Türkiye gübre tüketiminde yüzde 20’lik bir düşüş oldu ve 4.2 milyon tona gelindi. 2009 yılına bakıldığında ise gübre fiyatları daha stabil oldu ve yağış miktarı da iyi olunca tüketim 2008’e göre yüzde 15 artış sağlanacak. 2010’da da yüzde 15-20’lik bir artış olması bekleniyor.