100 TL'lik vergiyi kaça topluyoruz?

Şükrü Kızılot, Türkiye’nin en önde gelen maliyecilerindendir. Arkadaşlığımız 30 yıldan eskiye uzanır. İnşaat işlerinin muhasebesi ve vergilendirilmesiyle ilgili ilk kitabını yazdığında arkadaşları mahallede saklambaç oynuyorlarmış diye anlatılır. Vergi gibi sevimsiz bir konuyu sevimli hale getirmeyi başarmıştır. Perşembe günkü yazısını her zamanki gibi yine keyifle okudum. Ne var ki bu kez ben farklı düşünüyorum. Gelir İdaresi Başkanlığı’nın verilerinden alarak yayımladığı hesaba göre Maliye, 2010 yılında 235.7 milyar TL vergi toplamış. Aynı yıl Gelir İdaresi Başkanlığı harcama bütçesi 1.6 milyar TL olmuş. Buna göre Maliye 100 TL vergiyi 69 kuruşa toplamış oluyor (Tabloda hesaplama şöyle bir formülle yapılıyor: Gelir İdaresi Başkanlığı’nın bütçe harcamaları x 100 / Toplam vergi gelirleri = 100 TL’lik verginin tahsil maliyeti.) Aynı tabloya bakılırsa 2004 yılında 100 TL’lik vergi 83 kuruşa toplanmış görünüyor. Yani bu durumda Maliye’nin vergi toplamak için yaptığı maliyet 2004 yılından bu yana düşmüş.

Vergiyi toplayanlar
Bu hesaplamada kullanılan formülde hiçbir hata ya da eksiklik yok. Bütün mesele alınan parametrelerin doğru olup olmadığı sorusundan kaynaklanıyor. Ortada bazı kabul hataları var. Bu kabul hatalarından ilki vergi gelirlerinin tamamının Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından toplanmış olduğu varsayımından doğuyor. Oysa gerçek hayatta stopajla uğraşan birçok vergi sorumlusu var. Bunlar vergi kesintisi yaparak verginin tahsilatını gerçekleştirmiş oluyor. Gümrük idareleri gümrüklerden alınan vergileri ve ithalde alınan KDV’yi, mahkemeler, tapu idaresi, noterler harç ve resimleri tahsil ediyor. KDV ve ÖTV gibi dolaylı vergiler, malı veya hizmeti satanlar tarafından toplanıyor. Bunların tahsilinde Maliye’nin ya da gelir idaresinin kayıt tutma dışında bir katkısı yok. Dolayısıyla vergi gelirlerinin tamamının Gelir İdaresi Başkanlığı’nca toplanmış kabul edilmesi yanlış bir yaklaşım.

Maliyet hesabı nasıl yapılmalı?
İkinci kabul hatası vergi toplama maliyeti olarak yalnızca Gelir İdaresi Başkanlığı’nın harcamalarının dikkate alınmasından kaynaklanıyor. Oysa vergi toplamak için yapılan gerçek harcama miktarını bulabilmek için Gelir İdaresi Başkanlığı’nın bütçe harcamalarına bu idarenin dışında yer alan Maliye Teftiş Kurulu’nun harcama bütçesinden vergi incelemeleri için yaptığı harcamalar ile Hesap Uzmanları Kurulu’nun harcamaları ve vergi mahkemesi harcamalarının da eklenmesi gerekiyor. Hatta stopaj yapan bütün birimlerin maliyetlerinden bir bölümü bu toplama katılmalı. Çünkü bu birimlerin de vergi tahsilatında önemli katkıları var. Hesap buna göre yapıldığında 100 TL’yi sanıldığı kadar ucuza toplamadığımız ortaya çıkacaktır.
2004 yılında ithalatımız 91.3 milyar dolar iken 2010 yılında 177.4 milyar dolara çıkmış bulunuyor. Yani iki misline yakın bir artış var. İthalde alınan KDV’nin her iki yılda da toplam vergi gelirleri içinde yüzde 15,5 payı var. Bu vergiyi tahsil eden kurum Gümrük İdaresi. Bu durumda ya bu geliri hesaba katmayacağız ya da bu idarenin harcamalarını da maliyete ekleyeceğiz. 2004’ten 2010’a maliyet azalmasının bir nedeni de ithalatın iki kat artmasından ve dolayısıyla dışticaret vergileri tahsilatının yükselmesinden kaynaklanıyor. İthalat attıkça cari açık ve vergi tahsilatı artıyor. Vergi tahsilatı artarken hem bütçe açığı azalıyor hem de vergi toplamanın maliyeti düşüyor. Hokus pokus veya abra kadabra ya da sim sala bim. Hangisini beğenirseniz.
Mahfi Eğilmez-Radikal