Türkiye’deki bankaların yüzde 43’ünü oluşturan yabancı bankalar, 2009 itibarıyla toplam bankacılık aktiflerinin ise yüzde 14’üne sahip bulunuyor. IMF uzmanları tarafından hazırlanan bir raporda, “Veriler birçok ülkede yabancı bankaların yerel bankacılık sisteminin önemli bir parçası haline geldiğini gösteriyor. Aynı zamanda yabancı bankaların finansal sektörün gelişimi ve finansal istikrar üzerinde önemli ölçüde ev sahibi ülkeye, köken ülkeye ve bankanın karakteristiklerine bağlı olduğunu açıklığa kavuşturuyor” denildi.
IMF uzmanlarınca hazırlanan “Yabancı Bankalar: Eğilimler, Etki ve Finansal İstikrar” başlıklı raporda yabancı bankaların ekonomi üzerindeki etkileri incelenmeye çalışıldı. Buna göre, doğu ve orta Avrupa bölgesinde Türkiye, sahip olduğu yabancı sermayeli banka sayısı ve bunların toplam banka aktiflerindeki payı itibarıyla görece alt sıralarda yer aldı. Örneğin eski sosyalist ülkelerin bankacılık sistemlerinin neredeyse tamamen yabancı bankaların elinde olduğu da görüldü.
“SOSYALİZMİN KALESİ”NDE KAPININ ANAHTARI YABANCILARDA
Örneğin, bir dönem bir fraksiyon tarafından örnek gösterilen “sosyalizmin kalesi” Arnavutluk’ta bankacılık neredeyse tamamen yabancıların eline geçti. Arnavutluk’ta bankaların yüzde 83’ü yabancıların, yabancı bankalar toplam bankacılık aktiflerinde yüzde 94 pay sahibi. Bölgede, yabancı sermayeli bankalar ülkedeki toplam bankaların; Romanya’da yüzde 81’ini, Ermenistan’da yüzde 80’ini, Makedonya ve Estonya’da yüzde 71’ini, Litvanya’da yüzde 70’ini, Bulgaristan, Gürcistan’da yüzde 67’sini, Sırbistan Karadağ’da yüzde 61’ini, Ukrayna’da yüzde 45’ini, Türkiye’de yüzde 43’ünü, Özbekistan’da yüzde 24’ünü, Rusya’da ise yüzde 19’unu oluşturuyor. Kimileri enerji kaynaklar açısından zengin Cumhuriyetlerinde ise yabancı bankalaşma düşük düzeyde.
TOPLAM BANKACILIK AKTİFLERDEKİ PAYLARI
Türkiye’de 2009 yılı itibarıyla, toplam banka aktifleri içinde yabancı bankaların payı yüzde 14 düzeyinde. Verilere göre Türkiye orta ve doğu Avrupa’da yabancı bankacılığın düşük düzeyde yapıldığı bir ülke durumunda.
Orta ve doğu Avrupa bölgesinde, toplam banka aktifleri arasında yabancı banka aktiflerinin oranları ise 2009 itibarıyla şöyle: Arnavutluk (2008, yüzde 94), Romanya (yüzde 85), Ermenistan (yüzde 79), Makedonya (yüzde 70), Estonya (yüzde 99), Litvanya (yüzde 92), Bulgaristan (yüzde 79), Gürcistan (yüzde 64), Sırbistan Karadağ (yüzde 75), Ukrayna (2008, yüzde 58), Türkiye (yüzde 14), Rusya (yüzde 12).
TÜRKİYE’DE YABANCI BANKACILIĞIN SEYRİ ECEVİT VE AKP’DE ARTTI
Rapora göre, Türkiye’de 1995’te toplam bankaların yüzde 11’ini yabancı sermayeli bankalar oluştururken sıçrama Ecevit hükümetinin ülkeyi soktuğu kriz sonucu meydana geldi. 2005-2006 döneminde de yabancı banka sayısında önemli yükseliş gerçekleşti.
Yabancı bankaların toplam bankalar içindeki oranı
Oranı
Yıllar (yüzde)
1996 11
1997 12
1998 13
1999 14
2000 15
2001 14
2002 19
2003 20
2004 20
2005 24
2006 38
2007 43
2008 43
2009 43
TOPLAM BANKA AKTİFLERİ İÇİNDE YABANCI BANKALARIN AKTİFLERİ
Türkiye’de yabancı bankalar toplam bankacılık gelirlerinin; 2006’da yüzde 18’ini, 2007’de yüzde 18’ini, 2006’da yüzde 16’sını ve raporda yer alan son yıl 2009’da ise yüzde 14’ünü aldı.
RAPORDAN RAKAMLAR
IMF raporuna göre Barbados, Burkina Faso, Madagaskar ve Zambiada bankaların tamamı yabancı. 2009 itibarıyla hiç yabancı banka bulunmayan ülkeler ise şöyle: Küba, Haiti, İran, Libya, Umman, Yemen, İzlanda, Katar, Suudi Arabistan, Sri Lanka, Etyopya. Japonya, Norveç ve İsveç’te ise bankaların yüzde 1’i yabancı sermayeli.
Çin’de yabancı bankaların toplam bankalar içindeki oranı yüzde 19. Çin’de yabancı banka aktiflerinin toplam banka aktifleri içindeki payı ise yüzde 1. ABD’de bankaların üçte birini oluşturan yabancı sermayeli bankalar toplam bankacılık aktifinin ise yüzde 18’ine sahipler. İngiltere’de yabancı bankalar toplam bankaların yüzde 57’sini oluşturuyor, toplam aktiflerin de yüzde 15’ine sahip bulunuyor.
SONUÇ: YABANCI BANKALAR YEREL BANKACILIĞIN ÖNEMLİ PARÇASI HALİNE GELDİ
Raporun “Sonuç” bölümünde kimi zaman yapılan araştırmalara karşın, yabancı bankaların “yerel finansal sistemlerin etkinliğinde iyileştirmeler, finansal sektörün gelişimi ile finansal hizmetlere erişimin artırılması ve ülkelerin genel ekonomik büyümesinin artırılmasındaki rolleri” konusunda bilinenlerin az olduğuna değinildi ve şöyle denildi:
“-Son finansal kriz, sınır ötesi bankacılık ve yabancı bankaların varlığıyla bağlantılı riskler bulunabileceğinin altını bir kez daha çizdi. Gelişmeler, düzenleyici reformların yapılabilmesi için politika üretenlere yabancı bankaların yarar ve riskleri konusunda yardımcı olabilecek daha fazla analiz talebi doğurdu ve akademisyenlerin ilgisini çekti.
Araştırmalarda ve politikada sorulacak sorular arasında şunlar olabilir: Yabancı bankalar hangi tür ülkelerde ve hangi koşullar altında iç finansal sektörün gelişimine en fazla katkıda bulunabilir? Belli gelişmişlikteki ülkeler için yabancı bankaların oluşturduğu dezavantajla ilgili olarak, yaygın yabancı bankacılığın bulunduğu durumlarda ne tür kurumlar önem kazanır? Yabancı bankaların varlığı ne zaman ev sahibi ülkenin bankacılık sistemlerindeki çeşitli şokların etkilerinin hafifletilmesinde yardımcı olur ve ne zaman olmaz? Yabancı bankalar arasında köken ülkeler, boyutları, uluslararası operasyonlarının düzeyi, köken-ev sahibi ülke arasındaki uzaklık gibi farklılıklar anlamlı olabilir mi? Yabancı bankaların bulundukları ülkelerdeki göreceli varlıkları, finans sektörün gelişimindeki rolleriyle, riskleri büyütücü ya da soğurucu rollerini etkiler mi? Bilançolar ve performans göstergelerinin, yabancı bankaların iç finansal aracılıktaki rolünü değerlendirmede taşıdıkları önem nedir?
Bu ve benzeri sorular, yabancı bankalara nasıl daha uygun bir şekilde muamele edileceği konusunda güçlü öneriler ortaya koyacak daha derinlikli araştırmalara konu olabilir. Bu rapordaki veriler söz konusu alanlardaki araştırmalara yardımcı olabilir. Veriler birçok ülkede yabancı bankaların yerel bankacılık sisteminin önemli bir parçası haline geldiğini gösteriyor. Aynı zamanda yabancı bankaların finansal sektörün gelişimi ve finansal istikrar üzerinde önemli ölçüde ev sahibi ülkeye, köken ülkeye ve bankanın karakteristiklerine bağlı olduğunu açıklığa kavuşturuyor. Bu nedenle yukarda altı çizilen sorulan üzerine bir araştırma yürütülürken bu farklılıkların dikkate alınması önemlidir.”
Yazdır