Bir ay önce yüzde 10.5 faiz ile yeniledikleri mevduat hesabının vadesi dolmuş. Dün vadeyi 1 ay uzatırken faizi yüzde 9.0’a indirmişler. “Olur mu böyle?” diyecek olmuş... “Olur, olur... Bir dahaki ay yüzde 7 bile olur” demişler.
Ayşe Hanım Teyzem elinde gazete “çat kapı dün akşam üzeri çay içmeye geldi. Elindeki gazeteyi masanın üzerine yaydı. Ekonomi sayfasını açtı. Kocaman bir manşet “Merkez, mevduat sahiplerinin 8 milyar lirasını aldı”. Altında açıklama var. “Merkez Bankası’nın faizleri indirip, bundan sonra her halükârda faiz inecek” demesi mevduat faizlerini hızla aşağıya çekti. Tezgâhaltında yüzde 11 civarında olan mevduat faizleri 2 puan düşerek yüzde 9 seviyelerine geriledi. Faiz oranında 2 puanlık indirimde mevduat sahiplerinin l yılda ceplerine girecek faiz geliri 8 milyar TL azalmış oluyor.
Okudun mu? diye sordu. ‘Okudum’ dedim. “O halde anlat bakalım olan biten nedir? Merkez Bankası geçtiğimiz günlerde faiz indirdi... Kimin için indirdi? Mevduat faizim aşağıya inince ben kaybedeceğim de, kim kazanacak?” diye sordu.
Ben de ona Mahfi Eğilmez’in Radikal Ekonomi’de yayınlanan makalesini özetleyerek, olan biteni anlatmaya çalıştım. Mahfi Eğilmez, yazısında “Merkez Bankası, borç alma faizini yükseltip, politika faizini düşürerek sıcak paranın çıkışını frenlemeye, durgunluğu önlemeye çalıştı. Ne var ki, iki karar da bankalara ve sıcak paracılara yaradı. Tek kaybeden ise parasını mevduata yatıran oldu” diyor ve de anlatıyor:
* Bankalar ellerinde kalan parayı gecelik Merkez Bankası’na yatırdıklarında yüzde 1.5 faiz alıyordu. Bu yüzde 5’e yükseltildi. Amaç sıcak paranın kaçışını önlemekti. Bu faiz artırımından sıcak paracılar yararlandı:
* Merkez Bankası Türk Lirası almak isteyenlere haftalık repo ihalesi ile yüzde 6.50 faiz ile para veriyordu. Bu faizi yüzde 5.75’e indirdi. Böylece bankalar gerektiğinde Merkez Bankası’ndan ucuz para alabilecek. Bu faiz indirimi bankalara, bankalar aracılığıyla düşük faizle kredi kullanmak isteyenlere yaradı.
Politika faizi denilen bu faizin indirimi ile, Merkez, (1) Mevduat faizleri indirmek için bankalara imkan tanıdı. (2) Hazinenin daha düşük faiz ile borçlanmasının kapısı açıldı (3) Bankaların kârlılıkları artırıldı.
Kim kazandı, kim kaybetti?
Eğilmez olan biteni soru-cevap ile açıyor:
* Soru 1: Merkez faizi artırdı mı, indirdi mi? Cevap: Hem artırdı, hem indirdi.
* Soru 2: Merkez’in gecelik borç alma faizini artırması kime yaradı? Cevap: Sıcak paracılara ve bankalara yaradı.
* Soru 3: Merkez’in politika faizi denilen haftalık borç verme faizini düşürmesi kime yaradı? Cevap: Bankacılara yaradı.
* Soru 4: Bu kararlardan kaybeden oldu mu? Cevap: Evet oldu. Kaybedenler sadece mevduat sahipleri Ayşe Hanım Teyzeler, Ali Rıza Bey Amcalar.
* Soru 5: Faiz lobisi diye adlandırılan sıcak paracılar ve bankacılar bu işten kârlı çıktığına göre tokadı kim yedi? Cevap: Küçük birikim sahipleri.
* Soru 6: Hani faiz lobisinin ezildiği, ezileceği söyleniyordu? Cevap: Şimdilik ezemedik. İnşallah bir başka bahara...
Eğilmez’in yazdıklarını Ayşe Hanım Teyzem’e aktardıktan sonra sağa sola sordum. Acaba Merkez Bankası kararından önce piyasada faizler ne imiş. Karardan sonra ne olmuş? Öğrenmeye çalıştım.
Bankalar karardan önce TL mevduata yüzde 10.5 dolayında faiz verirken faizi şimdilerde yüzde 9.0’a ve 9.0’un altına çekmişler. Yüzde 8.5 dan fazla faiz vermeyen bankalar varmış.
Dolar mevduatına yüzde 4.50-4.25 faiz veren bankalar şimdi yüzde 3.50-3.00 faiz veriyormuş.
Hazine bonolarının gösterge faizi basit yüzde 9.00 dan yüzde 8.08’e, bileşik yüzde 8.68’den yüzde 7.85’e gerilemiş. Güngör Uras/Milliyet
Yazdır