Türkiye’de Uluslararası Yatırımcılar Derneği (YASED) tarafından açıklanan Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Örgütü’nün (UNCTAD) 2011 Dünya Yatırım Raporu’na göre, 2010 yılında gelişmekte olan ülkeler global yatırımların ilk defa yüzde 50’sinden fazlasını çekti. En çok yatırım çekenler listesinde de ilk 20’de 10 tane gelişmekte olan ülke yer aldı. Gelişmekte olan ülkelerin başka ülkelerde yaptığı yatırımlarda da artış yaşandı. Gelişmekte olan ülkelerin dışarıda yaptığı yatırımlar yüzde 17 artarak 2010 yılında yüzde toplam yatırımların yüzde 29’unu oluşturdu. Yurt dışında en fazla yatırım yapan 20 ülkeden 6’sını da gelişmekte olan ülkeler oluşturdu.
2011’DE KRİZ ÖNCESİ SEVİYEYE ÇIKILIR
UNCTAD, dünya ekonomisinde kriz sonrasında kırılganlıkların devamettiği görüşünü dile getirirken, yine de 2011 yılında kriz öncesi seviyelere ulaşılmasının beklendiğini duyurdu. 2010 yılında uluslararası doğrudan yatırımların (UDY) toplamı önceki yıla göre yüzde 5 artarak 1.2 trilyon dolara ulaştı.
UNCTAD Orta Vadeli Global uluslararası doğrudan yatırım (UDY) girişi beklentilerine göre, 2011 yılı için 1.4-1.6 trilyon dolar, 2012 yılı için 1.7 trilyon dolar, 2013 yılı için 2007 yılı seviyesi olan 1.9 trilyon dolarlık global yatırım bekleniyor. 2010 yılı performansı incelendiğinde gelişmekte olan ülkelerin yükselen grafiğine rağmen, farklı bölgelerin oldukça farklı performanslar göstermesi dikkat çekti. Az gelişmiş ülkelere giden UDY’de düşüş yaşandı. Örneğin Afrika 2010 yılında yüzde 9’luk düşüşle 55 milyar dolarlık UDY çekebildi. Böylece toplam pastadan aldığı pay yüzde 5.1’den yüzde 4.4’e geriledi.
BREZİLYA YATIRIMIN YILDIZI OLDU
Buna karşılık Doğu ve Güney Asya bölgelerine giden UDY yüzde 24’lük artışla 300 milyar dolara yükseldi. Ancak bu bölgede de farklı kesimler farklı performans gösterdi. Doğu Asya’ya giden UDY yüzde 17, Endonezya ve Vietnam gibi ASEAN ülkelerine giden UDY yüzde 50 artarken, Güney Asya’ya giden UDY yüzde 25 azaldı. Çin’e giden UDY yüzde 11’lik artışla 106 milyar dolara yükseldi. Hindistan ve Pakistan ise sırasıyla yüzde 31 ve 14’lük düşüş yaşadı. Latin Amerika ve Karayipler’e yapılan UDY’ler ise yüzde 13’lük artış gösterdi. Özellikle Brezilya’nın performansı dikkat çekti. Nitekim Brezilya en çok yatırım çeken ülkeler sıralamasında da tüm ülkeler arasında 5’inciliğe yükseldi. Latin Amerika ve Karayipler’den yapılan UDY’ler ise yüzde 67 arttı. Bu artışta yine Brezilya ve Meksikalı firmaların yaptığı alımlar etkili oldu.
EN BÜYÜK YURTDIŞI YATIRIMINI AVRUPA VE ABD YAPTI
2010 yılında, en büyük uluslararası doğrudan yatırımcıların başını ABD ve Almanya çekerken, gelişmiş ülkeler kaynaklı yatırımlar, toplam uluslararası doğrudan yatırımların yüzde 71’ini oluşturdu. Gelişmekte olan ülkeler 2010 yılında 328 milyar dolarlık dış yatırım yaparken; bu ülkeler arasında Hong Kong, Çin ve Rusya özellikle dikkat çekti. 2010 yılı itibarıyla toplam uluslararası doğrudan yatırım (UDY) stoku 19.1 trilyon dolar olarak gerçekleşti.
ABD ve Hong Kong (Çin)’un bir ve ikinci sırayla en fazla UDY stokuna sahip ülkeler olduğu görüldü. Türkiye ise 2010 yılında 1.8 milyar dolarlık dış yatırım ile 44’üncü sıraya yerleşti. Yatırım stokunda ise 182 milyar dolar ile 23’üncü sırada yer aldı. Bu arada, kriz sonrasındaki ortamda risklerin hâlâ var olduğuna dikkat çeken UNCTAD risk faktörlerini, ‘küresel ekonomik yönetimdeki belirsizlikler’, ‘olası bir borç krizinin yayılması ve yönetilememesi’, ‘bazı ülkelerde artan enflasyon ve ekonomide aşırı ısınma sinyalleri’ olarak sıraladı.
BİRLEŞME VE ALIMLAR % 36 ARTTI
Uluslararası birleşme ve satın alma işlemlerinin toplam montanı 2010 yılında yüzde 36 artış gösterdi ve 339 milyar dolara ulaştı. Uluslararası doğrudan yatırım projelerine bakıldığında imalat sanayi sektörü yüzde 48 ile ilk sırada, ana sanayi sektörü yüzde 30 ile ikinci, hizmet sektörü ise yüzde 22’lik payla üçüncü sırada yer aldı. 2010 yılında yaşanan artışa rağmen birleşme ve satın almalarda 2007 yılının ancak 3’te 1’i seviyesinde kalındı. Gelişmekte olan ülkelerde gerçekleşen birleşme ve satın almalar da 2010 yılında ikiye katlandı. Sıfırdan yatırımlar düşüş trendini sürdürürken, 2011 yılının ilk 5 ayında ise hem sayı hem de büyüklük olarak olumlu sinyaller verdi.
İHRACATIN 3’TE 1’İNİ ‘ÇUF’ YAPTI
UCNTAD verilerine göre, çokuluslu firmalar (ÇUF) 2010’da iyi bir performans gösterdi ve satışlarını 33 trilyon dolara yükseltti. ÇUF’lar ihracatlarını da 6 trilyon dolar seviyesine çıkarttı, bu da dünya ihracatının yaklaşık 3’te 1’inin ÇUF’lar tarafından yapıldığını ortaya koydu. Dikkat çeken unsurlardan biri de devlet kontrolündeki ÇUF’lar oldu. Yurtdışında iş yapan 650 devlet kontrollü ÇUF olduğu, bunların yurtdışında 8 bin 500 şirketi olduğu hesaplanıyor. Bu şirketlerin yaptığı yurtdışı yatırımların global yatırımlara oranı ise yüzde 11 oldu. Devlet kontrolündeki ÇUF’ların yüzde 56’sı gelişmekte olan ülkelerde yer alıyor.
ASYA’DAN YURTDIŞINA YATIRIM YÜZDE 20 ARTTI
232 MİLYAR $ YATIRDILAR
Güney, Doğu ve Güneydoğu Asya’dan yapılan UDY’ler 2010 yılında yüzde 20 artarak 232 milyar dolara ulaştı. Bu bölgeden özellikle maden, demir-çelik ve imalat sanayii yatırımlarında yaşanan artış dikkat çekti. Hizmet sektöründe düşüş yaşanırken, telekomünikasyon sektöründe yaşanan birleşme ve satın almalar yükselişe geçti.
Yazdır