Geçen hafta Merkez Bankası kısa vadeli sermaye hareketleri (sıcak para) konusunda bir açıklama yaptı. Açıklama özetle şunları söylüyordu: Yurtdışı yerleşiklerin portföy hareketlerinin bir bölümü ödemeler dengesi hesaplarında izlenemiyor, ayrıca ödemeler dengesi hesapları dışında kalan bazı işlemlere de bakmak gerekir. Yani swap işlemlerine.
Banka bu açıklamayı ‘daha sağlıklı bir değerlendirme yapılmasına katkı sağlamak amacıyla’ yapmıştı. Merkez Bankası’nın bizlerin dikkatine katkı olarak sunduğu, aslında bir süredir ekonomi ile ilgili bakanların şubat ayı başlarında ‘ülkeden 10 milyar dolar çıktı’ söylemine getirilen eleştirileri yumuşatma amacı taşıyordu. Güzel, ama ‘tek gözle’ bakan kamuoyu değil ki?
Merkez Bankası, ‘10 milyar $ çıktı’ iddiasının arkasında bankaların yurtdışı bankalarla yaptığı swap ve benzeri işlemler olduğunu anımsatıyor. Banka ince biçimde orta yol bulmaya çalışıp, bakanların söylediklerini kibarca düzeltiyor aslında. Bakanların telaffuz ettiği sayıların, BDDK tarafından açıklanan bilanço dışı net döviz pozisyon büyüklüklerinin olduğunu söyleyip bunu da 12 Kasım tarihinden başlayarak haftalık bazda sıralıyor. Şimdi bu açıklamanın yarattığı sorulardan hareket edelim.
Kibar düzeltme
Bankanın açıklamasından ortaya çıkıyor ki 12 Kasım tarihinden ocak sonuna dek kabaca 10 milyar dolarlık bir swap çıkışı söz konusu olmuş. Bakan Babacan’ın “10 milyar dolardan fazla çıkış var” dediği bu. Yani söylemde, ödemeler dengesindeki kısa vadeli sermaye tanımı içine giren kalemler bir tarafa atılmış, sadece swap işlemleri telaffuz edilmiş.
İkincisi; madem swap işlemleri ödemeler dengesinde kayıtlara girmiyor, kısa vadeli sermaye hareketlerinin ölçümünde swap’ların tek ölçüt olduğunu kim söylüyor? Hisse senedi, tahvil, yabancıların bankalardaki mevduatı, kısa vadeli krediler sınıflamasında ülkeye giren kısa vadeli sermayeyi ölçmeyecek miyiz? Biri bakanlara bunu anımsatmadı mı? En başta Merkez Bankası uyarmalıydı.
Üçüncüsü, Merkez Bankası’nın işaret ettiği bilanço dışı yabancı para net genel pozisyon değişimi (swap işlemleri) sayıları şöyle; aralık ayı kabaca 6 milyar dolar, ocak ayı kabaca 190 milyon dolar. İki aylık toplam çıkış 6.2 milyar dolar. Yani ‘tek bacakla’ bile 10 milyar dolara ulaşabilmiş değiliz. Bunlara, toplamı 8.2 milyar dolarlık giriş demek olan tahvil, hisse senedi, mevduat ve kısa vadeli kredi eklendiğinde, nette 2 milyar dolarlık giriş kalıyor elde.
NHN ne işe yarar?
Dördüncüsü, aralık ve ocak aylarında toplam ‘Net Hata ve Noksan’ (NHN) 3.4 milyar dolar. Bunları da hesaba katarsak 5.4 milyar dolar fazlalık ortaya çıkıyor. Her ne hikmetse çıkan paraları sayan ‘göz’, giren paraları hesaplamayı atlamış!
Beşincisi, madem swap’ları bir biçimde ödemeler dengesi kalemi olarak gösteremiyoruz, ödemeler dengesine girmeyen ama ne olduğu bilinmeyen kalemler gibi ‘Net Hata ve Noksan’ içinde olduğunu neden düşünmüyoruz? Öyle ya, mal ve hizmet dengesi açığı veri iken finans hesapları ve rezervlerdeki değişim biliniyorsa bu hesaba girmeyen kalemler NHN’de yer alıyordur!
Sonuçta bu açıklama da bir anlamda ‘tek gözle’ bakış itirafı olmuştur. “Uygulanan politika bileşimi başarılı yürüyor” propagandası uğruna, ödemeler dengesinin bu konuda temel kalemlerini arka plana atıp ‘at gözlüğü’ ile bakıp sadece ‘tek bacağı’ (swap’ları) kamuoyunda öne çıkarmak hatalı olmuştur.
UĞUR GÜRSES - RADİKAL
Yazdır