1985’te New York’un ünlü Plaza otelinde beş büyük biraraya gelip doları aşağı çekme konusunda anlaşmışlardı. ABD, İngiltere, Japonya, Fransa ve zamanın Batı Almanya’sı ortak müdahale ile düşüşü başlatmıştı. Böylece, ABD cari işlemler açığını kontrol altına almak mümkün olmuş, ülke bu devalüasyonun etkisiyle durgunluktan çıkmıştı. Geçen hafta Güney Kore’de G-20 bakanlarının uzlaştığı anlaşmayı Plaza anlaşmasına benzetebilir miyiz? Kur savaşında şimdilik bir ateşkes sağlandı. Önümüzdeki dönemde yuan değerlenmeye başlayabilir. Ama kurlardaki hareketin boyutunun Plaza anlaşmasını izleyen dönemdeki boyuta varmasını beklemiyorum. O dönemde dolar, zamanın yuanı olan yen karşısında iki yılda yüzde 50’nin üzerinde değer kaybetti ve bu düşüşe dur demek için aynı ülkeler bu defa Fransa’da buluşup Louvre anlaşmasını imzalamak zorunda kaldılar. Seul anlaşması Plaza kadar güçlü değil. Çıkar çatışması daha keskin. Brezilya bile 2 gün geçmeden “Ben kura müdahalede sınır tanımam” dedi. Brezilya ve Çin gibilerinin Japonya’nın yaşadığı Plaza sürecini yaşamaya tahammülü olduğunu sanmıyorum. Çin’in tahammülsüzlüğü karşısında ABD ne yapar? Yanıtı aşağıdaki kutuda... Amerika ve Çin karı-koca gibidir ABD Çin’i “manipülatör” yaftasını yapıştırmakla tehdit ediyor. Bu alemde “manipülatör” ağır bir sözcük, ancak kavgada kullanılır. Delikanlı aleminde bıçağı göstermeye benzer. Gerisi gelmelidir. Yani yaptırım uygulamalısınız. Ama öyle kolay olmuyor. ABD-Çin ilişkisi karı-koca ilişkisi gibidir. Karmaşıktır. Görüntüde Çinliler üretir, Amerikalılar tüketir. O yüzden ticaret dengesi milyarlarca dolar ABD’nin aleyhinedir. Harcamaktan çok tasarrufu bilen Çinliler biriktiriyor, tasarruf fikriyle alakası olmayan Amerikalılar ise borçlanıyor. Nereden? Kulaklarından biriktirdikleri paralar fişkıran Çinlilerden. Bu madalyonun bir tarafı. Diğer tarafta başka bir hikaye var. Amerikalılar tüketmese Çinliler ürettikleri malları satacak yer bulamaz. Çin ihracatının üçte birini ABD’ye yapıyor. Eğer ABD alımını keserse Çin krize girer. Ama ABD bunu istemez, çünkü Çin’de üretimin yüzde 40’ını Amerikalı firmalar yapıyor. Yani Washinghton kendi ayağına kurşun sıkmış olur. İtalyan Fiat İtalya’dan kaçar mı? İtalya’da sanayi deyince akla önce Fiat gelir. Bir numaradır. Avrupa’nın altıncı büyük araba üreticisidir. Türkiye’ye de ilk girenlerden biridir. Hatta Anadolu’da eskiden Fiat’ı Türk markası zannedenler bile vardı. Fiat’ın CEO’su geçenlerde bir programda ilginç bir çıkış yapmış. “Eğer İtalya’daki fabrikalarımızda üretim yapmasaydık, şu anda performansımız çok daha iyi olurdu” demiş. “Hükümet bize bir kolaylık yapsın” diyor. Bir tür “sopa-havuç meselesi”. Havuç 20 milyar euroluk yatırım. Eğer hükümet bir kolaylık yaparsa bu yatırım olur. Ama eğer yapmazsaaaa? İşte o sopa kısmı. Açıktan söylemiyor ama hissettiriyor, CEO Sergio Marchionne. Fikir vermesi için bir hatırlatma yapıyor. Mealen diyor ki, İtalya’daki 5 fabrika verimlilik açısından Polonya’daki bir Fiat tesisi bile etmiyor. CEO’nun sorunu “işgücü verimliliği”yle olsa gerek. Çünkü uzun süredir başı sendikalarla dertte. Fiat İtalya’da zarar eden bazı tesisleri kapatmak istiyor ama solcu sendikanın sıkı muhalefeti yüzünden yapamıyor. “Böyle zarar ederek faaliyetleri sonsuza kadar sürdürmek mümkün değil” demiş. Akla hemen “Acaba üretimi nereye kaydırır. Türkiye cazip bir adres olur mu?” sorusu geliyor. SERVET YILDIRIM radikat