Merkez Bankası, döviz alım ihalelerinde 4 Ekim'den itibaren yöntem değiştireceğini açıkladı. Açıklamaya göre, piyasa gelişmelerine bağlı olarak alım miktarı artırılabilecek. Alımlar hızlanırsa ilave alım tutarı haftanın ilk iş günü ilan edilecek. 4 Ekim haftası ilave alım yapılacak en fazla tutar 300 milyon dolardır. Merkez Bankası'nın döviz alım ihalelerine ilişkin yaptığı yeni düzenlemelerin detayı ise şöyle: 1. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, 10 Aralık 2009 tarihli ‘2010 Yılında Para ve Kur Politikası’ baslıklı duyurusu ile 2010 yılında uygulanması öngörülen kur politikasının genel çerçevesini ve döviz rezervi biriktirme amacıyla düzenlenen döviz alım ihalelerine devam edilecegini kamuoyuna açıklamıstır. Söz konusu duyuruda belirtildigi üzere, dalgalı döviz kuru uygulamasında korunması gereken bir kur seviyesi olmamasına ragmen, güçlü döviz rezerv pozisyonuna sahip olmak ülkemiz gibi gelismekte olan ekonomilerde karsılasılabilecek iç ve dıs sokların olumsuz etkilerinin giderilmesine ve ülkeye duyulan güvenin artırılmasına büyük katkı saglamaktadır. Bu nedenle, döviz arzının döviz talebine kıyasla arttıgı dönemlerde Merkez Bankası rezerv biriktirme amaçlı döviz alım ihaleleri gerçeklestirmektedir. 2. 2007 yılında baslayan ve Eylül 2008’den sonra derinleserek ülkemiz finansal piyasalarını da etkileyen finansal kriz bir ülke için güçlü rezerv pozisyonuna sahip olmanın önemini bir kez daha göstermistir. Yıllardır güçlendirilen döviz rezervlerimiz sayesinde, kriz sırasında bankacılık sisteminin döviz likiditesinde yasayabilecegi sorunları en aza indirmeye yönelik önlemler hızlı bir sekilde alınabilmistir. Bu dönemde yasanan döviz likiditesine iliskin sorunlar ülkelere özel olmamıs, bu nedenle döviz likidite sorunlarını gidermek üzere ülkeler karsılıklı anlasmalar yaptıkları gibi uluslararası kuruluslar da sistemik olarak bu boyutlarda yasanabilecek likidite sorunlarını gidermeye yönelik mekanizmalar olusturmaya çalısmıslardır. Ancak, ülke rezervleri finansal istikrar açısından halen bir ülkenin en önemli sigortası konumundadır. 3. Bu nedenle, Merkez Bankası da kriz sırasında durdurdugu döviz alım ihalelerine 4 Agustos 2009 tarihinde yeniden baslamıs, 2 Agustos 2010 tarihinde yapılan basın duyurusu ile rezerv birikiminin hızlandırılması amacıyla ihalelerde alım yapılacak günlük 30 milyon ABD doları ihale ve 30 milyon ABD doları opsiyon tutarlarının, 40 milyon ABD doları ihale ve 40 milyon ABD doları opsiyon tutarlarına yükseltildigi açıklanmıstır. 4. Bilindigi üzere, Merkez Bankası döviz alımlarını döviz piyasasındaki arz ve talep kosullarını mümkün oldugunca az etkilemeye özen göstererek, kuralları önceden açıklanmıs seffaf ihaleler aracılıgıyla gerçeklestirmektedir. Bu ihalelerin esas olarak açıklanan program çerçevesinde yürütülmesi hedeflense de, döviz arzına iliskin öngörülerin dısında önemli gelismeler olması durumunda önceden duyurularak ihale programlarında degisiklikler yapılabilmektedir. 2002 yılından beri uygulanan bu yöntem ile pek çok defa ihale programlarında degisiklik yapıldıysa da, mümkün oldugunca ihale programlarının degistirilmemesi amaçlanmıstır. 5. Ancak, tüm dünya olaganüstü bir dönemden geçmektedir. Küresel piyasaların görünümü ve risk istahı çok hızlı degisimler gösterebilmekte, bu da ülkemizin de içinde bulundugu gelismekte olan ülkelere yönelik sermaye akımlarının büyük miktarlarda dalgalanma göstermesine neden olabilmektedir. Bu nedenle, bir taraftan döviz rezervlerini kuvvetlendirmek amacıyla ülkemize yönelik sermaye akımlarından daha etkin bir sekilde faydalanmak, diger taraftan akımların degiskenligine karsı daha esnek olabilmek amacıyla 4 Ekim 2010 tarihinden itibaren döviz alım ihalelerinde yöntem degisikligi yapılmasına karar verilmistir. Bu çerçevede; i. Günlük olarak düzenlenen döviz alım ihalelerine Merkez Bankası’nın 2 Agustos 2010 tarih, 2010-42 sayılı basın duyurusunda açıklandıgı sekilde devam edilecektir. Bir baska ifadeyle, günlük döviz alım ihaleleri çerçevesinde, 3 Agustos 2010 tarihinden itibaren uygulanmakta olan tutarlar degistirilmedigi sürece, 40 milyon ABD doları ihale ve 40 milyon ABD doları opsiyon hakkı olmak üzere en fazla 80 milyon ABD doları alınacaktır. ii. Ancak, uluslararası piyasalardaki gelismelere baglı olarak likidite kosullarının iyilesmesi ve yurt içine sermaye akısının güçlü seyretmesi durumunda döviz alımlarının hızlandırılabilmesi için Merkez Bankası düzenli döviz alım ihalelerinde alımı yapılan tutarı artırabilecektir. Döviz alımlarının hızlandırılmasına karar verilmesi durumunda herhangi bir hafta içerisinde ilave alımı yapılabilecek en fazla tutar haftanın ilk isgününde saat 11.00’de Reuters veri saglama sisteminin CBTQ sayfasında ilan edilecektir. iii. Düzenli döviz alım ihalelerinin dısında ilave alım yapılabilecegi ilan edilen tutarın, içinde bulunulan günde ne kadarının alınacagı saat 13.30’da Reuters veri saglama sisteminin CBTQ sayfasında ilan edilecek, ihale saat 13.35–13.45 arasında gerçeklestirilecektir. Ancak, ilave alım yapılan günlerde ihalede kazanan bankaların opsiyon hakkı bulunmayacaktır. iv. Örnegin, düzenli döviz alım ihalelerinin dısında, yurt içine sermaye akısının güçlü seyredecegi degerlendirilen bir dönemde rezerv birikiminin hızlandırılması amacıyla, a. Bir hafta içerisinde ilaveten 300 milyon ABD doları (en fazla) alınmasına karar verilmesi durumunda, bu tutar o haftanın ilk isgünü saat 11.00’de kamuoyuna duyurulacaktır. b. Bu tutarın yüzde 20’sinin ilk isgünü içinde alımına karar verilmesi durumunda, saat 13.30’da o günkü döviz alım ihalesinde fazladan 60 milyon, dolayısıyla düzenli olarak alımı yapılmakta olan 40 milyonluk tutarla birlikte 100 milyon ABD doları alınacagı kamuoyuna duyurulacaktır. c. İhale saat 13.35–13.45 arasında gerçeklestirilecektir. d. Ancak bu ihalelerde, düzenli alım ihalelerinden farklı olarak ihalede kazanan bankaların opsiyon hakkı olmayacaktır. e. Bu ihalede 100 milyon ABD dolarına kadar döviz alımı yapılacak, bu durumda ilave alımı yapılan tutar 60 milyon ABD doları olacaktır. f. Böylelikle, haftanın kalan günlerinde düzenli döviz alım ihale tutarlarına ilave olarak en fazla toplam 240 milyon ABD doları daha alınabilecektir. g. Ertesi isgünü ilave alım yapılmasına karar verilmezse sadece düzenli döviz alım ihalesi yapılacaktır. Bir baska ifadeyle, ertesi günkü ihalede 40 milyon ABD doları alınacak ve ihalede kazanan bankaların 40 milyon ABD doları opsiyon hakkı olacaktır. O gün içinde ilave alım yapılmadıgı için, haftanın kalan günlerinde alımı yapılabilecek tutar en fazla 240 milyon ABD doları olmaya devam edecektir. h. Ertesi haftanın ilk isgünü, düzenli döviz alım ihalelerinin dısında ilave alım yapılmasına karar verilmesi halinde, haftalık ilave tutar saat 11.00’de kamuoyuna duyurulacaktır. 6. 4 Ekim 2010 Pazartesi günü baslayan hafta içinde rezerv birikimini hızlandırmak amacıyla ilave döviz alımı yapılmasına karar verilmis olup, ilave alımı yapılabilecek tutar en fazla 300 milyon ABD doları olarak belirlenmistir. 7. Diger ihale kosulları degismemis olmakla birlikte, kamuoyunun bilgilendirilmesi açısından bu kosullar asagıda tekrar açıklanmaktadır. i. İhaleye Döviz ve Efektif Piyasalarında islem yapmaya yetkili bankalar katılabileceklerdir. ii. Türkiye’de isgünü olmasına ragmen, Amerika Birlesik Devletleri’nde ödeme sistemlerinin tatil oldugu günlerde, yarım isgünlerinde ve ihale öncesinde Merkez Bankası’nca dövize dogrudan alım ya da satım yönünde müdahale edilen günlerde ihale düzenlenmeyecektir. iii. İhale çoklu fiyat ihalesi yöntemi ile yapılacaktır. iv. İhale teklif miktarı minimum 1 milyon ABD doları ve katları üzerinden verilebilecektir. halede teklif edilebilecek maksimum tutar ihale tutarı ile sınırlıdır. v. Bankalar verdikleri teklif tutarlarını ve fiyatları ihale süresince degistiremeyeceklerdir. vi. İhalenin kesildigi fiyatta birden fazla teklif olması halinde dagıtım oransal olarak yapılacaktır. vii. İhaleye katılmak isteyen bankalar, tekliflerini tutar ve fiyat belirtmek suretiyle EFT sistemi aracılıgıyla göndereceklerdir. viii. İhalenin sonuçlanmasını takiben ihaleye iliskin toplam teklif, ortalama fiyat, maksimum fiyat ve minimum fiyat bilgileri Reuters veri saglama sisteminin CBTQ sayfasında ilan edilecektir. Bu ilanı takiben ilave alım yapılmayan düzenli döviz alım ihalelerinde bankalar saat 14.00’e kadar opsiyon haklarını kullanabileceklerdir. Kullanılan opsiyon miktarı da opsiyon kullanım süresinin sonunda aynı sayfada ilan edilecektir. ix. İhalelerde islem komisyonu alınmayacaktır. x. İhale yükümlülügünü yerine getiremeyen bankalara Döviz ve Efektif Piyasaları Uygulama Talimatı çerçevesinde müeyyide uygulanacaktır. 8. Ayrıca, önceki uygulamalarımızda oldugu gibi, önümüzdeki dönemde döviz arzına iliskin gelismeler yakından takip edilerek, öngörülenin dısında gelismeler olması durumunda döviz alım ihalelerinde önceden duyurularak degisiklik yapılabilecegi gibi, gerek duyulursa ihalelere kısa ya da uzun süreli olarak ara verilebilecektir.