Bundan 8-10 yıl öncesine kadar Ziraat Bankası dışında tarımsal kredilere önem veren banka yok denecek kadar azdı. Ancak özellikle 2003 yılından sonra yabancıların sektöre girmesiyle durum değişti, yerli ve yabancı özel bankalar sektörden pay kapma yarışına girdi.

Bir zamanlar Ziraat Bankası çiftçinin tek dostuydu, bugün o büyük dostun yanına onlarca yeni “dost” eklendi. Yakın geçmişte özel bankalar için fazla bir anlam taşımayan tarım sektörü, bugün en fazla ilgi gösterilen sektörler arasında ön sıralarda yer alıyor. 3 milyon çiftçi, artık bankacılık sektörünün hatırı sayılır müşterileri arasında yer alıyor.



BU İLGİ NEDEN?

Türk bankacılık portföyü içerisinde tarımsal kredilerin geldiği noktayı aşağıda anlatacağız. Ancak onun öncesinde bankalar, özellikle de yerli ve yabancı özel bankalar nasıl olup da geçmişte sırt çevirdikleri tarım sektörünün farkına vardı, bu sorunun yanıtını arayalım. Bu ilginin en önemli nedeni, faizlerin düşmesiyle birlikte karlı olmaktan çıkan Hazine bonoları. Bankalar, Hazine bonolarından eskisi gibi kar edemeyeceklerini bildikleri için, buradan boşalan yere tarımsal kredileri monte etmeye çalışıyorlar. Sektöre ilk giren pazarın büyük bölümünü kapacak. Agresif yarışın nedeni bu! İkini bir neden, AB üyelik sürecinin tarımı bugün olduğu yerden çok daha farklı bir yere taşıyacağının görülmesi. Bu iki nedene bir de, özellikle yabancı bankalarla bazı yerli bankaların tarım sektörünü özel ihtisas alanı olarak hedeflemeleri eklenebilir. Dolayısıyla dostluğun, tamamen duygusal (!) nedenlerden kaynaklandığını söylemek epeyce zor!

17,6 MİLYARLIK KREDİ PAZARI

Özel bankalar tarım sektörüne oldukça renkli ve çeşitli kredi enstrümanlarıyla girdi. Çiftçi ne ekip biçiyor, hangi araç gereci kullanıyor, ne yiyip ne içiyorsa her şey bir anda “krediîye dönüştü. Tarımda kullandırılan kredi türü 10-12'den 120 çeşide ulaştı. Çiftçi tarımsal kredilerin yanı sıra sektöre özel kredi kartıyla bankaların sadık dostu yapılmaya çalışıldı. Sonuçta tarımsal krediler büyüdükçe büyüdü. 2000 yılında tarıma sadece 723 milyon lira aktaran bankalar 2005'te bu rakamı 4 milyara, 2008'de 12 milyara, bu yılın haziran ayı itibariyle de 17,6 milyara çıkardılar. Tarımın tüm sektörler içerisindeki payı çok değişmemiş gibi görünse de, bu durum daha çok bankacılığın genel olarak büyümesinden kaynaklandı.



ZİRAAT AÇIK ARA ÖNDE

Tarıma kredi veren bankaların grup dağılımında ilginç bir manzara yaşanıyor. Kamu bankaları, esas olarak da Ziraat Bankası tarımsal kredide açık ara önünde. Ancak dikkati çeken, yabancı bankaların bu sektöre olağanüstü bir performansla girmiş olmaları. 2007 yılında tarıma kullandırılan kredilerin yüzde 58,7'si Ziraat Bankası'nın, yüzde 28'i yerli özel bankaların, yüzde 8,9'u da yabancı bankalarındı.



YABANCIYI KRİZ FRENLEDİ

Ancak bu tarihten sonra yabancı bankalar agresif bir atakla tarıma yöneldiler. 2008'de Ziraat'in tarımdaki payı yüzde 57,6'ya; yerli bankaların payı yüzde 21'e gerilerken, yabancı bankaların payı yüzde 8,9'dan yüzde 15,8'e çıktı. Ancak kriz, yabancılar lehine seyreden ivmeyi yavaşlattı, Ziraat yeniden sektöre ağırlığını koydu. 2009'da Ziraat tarımsal kredilerdeki payını yüzde 61,7'ye çıkarırken yerli bankaların payı yüzde 16,5'e; yabancı bankaların payı da yüzde 14,6'ya geriledi. Bu yıl Ziraat'in payı yüzde 62,1'e yerli bankaların payı yüzde 16,8'e yükselirken, dış merkezleri nedeniyle küresel krizde kan kaybeden yabancı bankalar yüzde 14,1'lik payla yetindi.

Erdoğan SÜZER / BUGÜN