Devam eden ve projelendirilen yatırımlar da işin içine katıldığında sektördeki finansman ihtiyacının boyutu çok daha büyüyor. Bankacılar bu finansmanın karşılanabilmesi için güçlerini birleştirip konsorsiyumlar oluşturmak gerektiğini ileri sürüyor. Türkiye’nin hızla büyüyen sektörleri arasında enerji önemli bir yer tutuyor. Türkiye’nin önde gelen holdingleri, şirketleri enerji sektörüne milyarlarca dolarlık yatırım bütçeleeri ayırıyor. Elektrik dağıtım ihalelerinde ortaya çıkan milyarlarca dolarlık rakamlar , rekabetin boyutunu gösteriyor. Artan enerji ihtiyacı ve sektördeki gerek özelleştirmeler gerekse sürekli olarak gerçekleşen yatırımlara paralel olarak 10 milyarı aşan tutarda yatırım ve finansman ihtiyacı da yükseliyor. Bu nedenle bankaların enerji sektörüne bakış açıları ve ortaya çıkan büyük finansman ihtiyaçlarına yaklaşımları büyük önem taşıyor. Son aylarda gerçekleşen enerji dağıtım özelleştirmelerini de gözeterek giderek artan bu finansman sorunu ile ilgili önde gelen bankaların yöneticileri ve banka analistleriyle konuştuk. Enerji sektörünün proje finansmanında sorunlar yaşanıyor mu öğrenmeye çalıştık. Bankacılar, elektrik dağıtım ihalelerindeki bedellerin arttığını, gerekli krediyi karşılamak için bankaların bir araya gelerek korsorsiyum oluşturması gerektiği belirtiyor. Öngörülemeyen rakam Proje kredilerinde lider bankalardan Garanti Bankası Genel Müdür Yardımcısı Ebru B. Edin konuya ilişkin yaptığı açıklamada elektrik dağıtım ihalelerinde tutarların yükseleceğini öngördüklerini fakat bu noktaya geleceğini tahmin edemediklerini söylüyor. Bugüne kadar yapılan elektrik dağıtım ihalelerinde, yıllık 1 milyar kwh (kilovat saat) elektrik tüketimi için ortalama 100 milyon dolar gibi bir bedel ortaya çıktığını ifade eden Edin, son dönemdeki ihalelerde ise bu rakamın 150 – 160 milyon dolara kadar yükseldiğini söylüyor. Edin, “Sadece İstanbul ve İzmir ihaleleri için 5 milyar dolar bedel ödenecek. Bunun bir kısmı sermaye bir kısmı kredi ile fonlanacak. Bu büyüklükte bir ihale için kredi piyasasından gerekli kaynağın bulunması kolay gözükmüyor. Gerekli kredi ihtiyacını karşılamak için çok sayıda bankanın bir araya gelmesi ve konsorsiyum oluşturulması gerekiyor” diyor. Türkiye’de geçtiğimiz 4-5 yılda gerçekleştirilen finansmanlarda yerel bankaların ağırlıklı olarak yer aldığını ifade eden Edin, buna karşın Türkiye gibi gelişmekte olan bir ülkenin yatırım ihtiyacının sadece yerel bankaların kaynaklarıyla karşılanmasının zor olduğunu söylüyor. Edin, “Bu anlamda, yabancı bankaların sektöre daha fazla çekilmesi gerekiyor. Yerli ve yabancı bankalar ile Exim kuruluşları ve kalkınma bankalarının ortak bir güç oluşturması gerektiğini düşünüyoruz” diye konuşuyor. Enerjinin payı 6 kat arttı Bazı banka yöneticileri ise elektrik ve doğalgaz şirketlerinin ihtiyacı olan finansman desteği konusunda sorun yaşandığına ya da yaşanacağına inanmıyor. Vakıfbank Genel Müdür Yardımcısı İbrahim Bilgiç konuya ilişkin yaptığı açıklamada şöyle diyor: “Elektrik ve doğalgaz projelerinde şirketlere ihtiyacı olan finansman desteği bulmaları konusunda herhangi bir sorun yaşadıklarını düşünmüyorum. Bu konuda ihalelere katılacak olan bankmız müşterilerinden, bankamızın kredilendirme ilkelerine uygun olanlara gereken finansman desteğini sağlıyoruz. Şeker Yatırım’ın Bankacılık Analisti Volkan Mühürcüoğlu ise bankacılık sektöründe enerjinin payının son beş yılda arttığını söylüyor. Mühürcüoğlu, “Bankacılık sektörünün toplam kredileri içinde enerjinin payı yüzde 0.5’ten yüzde 3’e kadar yükseldi. Bu artış 10-12 milyar dolarlık yeni yatırım yapılmış anlamına geliyor.” diyor. Peki enerji pojelerinin finansmanındaki vadelerin süresi nedir? Yapı Kredi Genel Müdür Yardımıcsı Mert Güvenen sorumuza enerji projelerinde ortalama vadelerin 7 ile 12 yıl arasında değiştiğini söyleyerek cevap veriyor. Güvenen, “Diğer proje finansmanı kredilerinde de vadeler uzun vadeye yayılmakta olup, her projenin kendi özelliklerine göre vadeler belirleniyor” diye konuşuyor. 30 milyar dolarlık talep Akbank KOBİ Bankacılığından Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Ferda Besli ise enerji sektörünün sadece ülkemizde değil dünya ekonomisinde giderek önemi artan bir alan olduğunu ifade ediyor. Besli şöyle diyor: “Türkiye’nin 2009 yılında enerji üretimi bir önceki yıla göre yüzde 2.4 azalarak 193.3 milyar kW-saat olarak gerçekleşti. Bu yıl ise ortalama yüzde 4 yüzde 5’lik artış bekliyoruz. Önümüzdeki yılları değerlendirdiğimizde bu rakamın her yıl artarak 2015’de 250-300 milyar kW-saat’e çıkacağını öngörüyoruz. Bu talep artışını karşılamak için sektörün 30 milyar dolar civarında yatırıma ihtiyacı bulunuyor.” Ferda Besli Türkiye’de artan talebe bağlı olarak elektrik sektöründe yıllık bazda 5 milyar dolarlık yatırım potansiyelinin bulunduğunu ifade ediyor. Finansman ihtiyacı Garanti Bankası Genel Müdür Yardımcısı Ebru B. Edin kamuya ait özelleştirmelere ilişkin değerlendirmelerini de bizimle paylaşıyor: “Kamuya ait bulunan16 bin MW(Megawatt) kurulu gücündeki santrallerin özelleştirilmesi hedefleniyor. Bu özelleştirmeler için yaklaşık 15- 20 milyar dolar civarında finansman ihtiyacını düşünüyoruz. Ayrıca özelleştirme süreci devam eden elektrik dağıtım şirketlerinin finansmanı için de yaklaşık olarak 10 milyar dolarlık bir kaynak ihtiyacı duyulacağını öngörüyoruz. Önümüzdeki beş yılda Türkiye’nin enerji yatırım ihtiyacının yaklaşık olarak 35 ile 50 milyar dolar civarında olmasını bekliyoruz.” Garanti Bankası Genel Müdür Yardımcısı Ebru B. Edin ‘Enerji öncelikli sektörümüz “Enerji, finansmanda bankaların öncelikli sektörlerinden biri. Dünyadaki proje finansmanı hacminin yaklaşık yüzde 36’sı enerji kaynaklı. Enerji sektörü 106 milyar milyar dolar ile 2009 yılında da toplam hacmin içindeki en yüksek payı alan sektör olmaya devam etti. Bu rakamla bize dünya enerji projesi finansmanı hacminin önümüzdeki yıllarda da önemli ölçüde artacağını gösteriyor. Türkiye’ye baktığımızda da son dönemde gerçekleşen finansmanların büyük çoğunluğunun enerji sektöründen sağlandığını görüyoruz.” Akbank Genel Müdür Yardımcısı Ferda Besli "Yıllık yatırım 5 milyar dolar" “Enerji sektörü bir ülkenin tüm sektörlerini etkileyebilen, sadece ülkemizde değil dünya ekonomisinde giderek önemi artan bir alan. Türkiye’de enerji talebindeki artışın süreceğini öngörüyoruz. Elektrik özelinde bakıldığında ise yıllık bazda 5 milyar dolarlık yatırım potansiyeli bulunuyor. Bu durumda bankaları sektörün önemli oyuncularından bir haline getiriyor. Geçmiş yıllarda enerji sektörünün payı yıllar itibarı ile diğer sektörler içinde düşüktü. Ancak ülkemizinde ekonomik gelişmeine paralel olarak enerji talebi hızla artıyor.” Murat Öğütçen/Ekonomist dergisi