BERRİN UYANIK BEKAR-FİNANSGUNDEM.COM Türk sermaye piyasaları organize piyasalarda işlem gören ilk türev ürünüyle geçtiğimiz günlerde tanıştı: Varant. Avrupa ve ABD başta olmak üzere tüm dünyada 30 yılı aşkın süredir kullanılıyor. Türk sermaye piyasalarına giren yeni ürün, son krizin çıkmasına zemin hazırlayan ve dünyanın başına bela olan türev ürünleri gibi değil. Daha net anlaşılması için ‘Peki o zaman varant nedir?’ sorusunun yanıtını verelim; Varantlar, yatırımcıların bütün sermayesini riske etmeden, hisse senetlerine, her iki yönde de yatırım yapmalarını sağlayan yatırım aracı” Bu tanımdan sonra tablo biraz daha netleşmiştir kafanızdı. Güçlü ve bilinen bir dayanak varlığa sahip. Dayanak varlığı da borsa endeksi ya da derinliği olan Garanti Bankası, İş Bankası gibi önemli hisseler. MENKUL KIYMETLENDİRİLMİŞ ENSTRÜMANLAR Yeni ürünlerin sermaye piyasasına kazandırılmasında ise bu konuda dünyanın en önde gelen kurumlarından Deutsche Bank aracılık ediyor. Varantları ihraç eden de piyasa yapıcısı da Deutsche Bank. Yeni ürünlerle ilgili FİNANSGUNDEM’e açıklamalar yapan Deutsche Securities Türev Ürünleri Satış Direktörü Albert Krespin, “Varantlar hem aşağı hem de yukarı yönde kaldıraç sağlayarak yatırım yapma imkanı tanır” dedi. Varantların menkul kıymetleştirilmiş opsiyonlar olduğunu söyleyen Krespin, açıklamalarına şöyle devam etti: “Dayanak varlığı belirli bir fiyattan belirli bir tarihte alma ya da satma hakkını temli eder. Menkul kıymetler borsada işlem görüyor ve yatırım yapmak da çok kolay. Şu anda borsada İMKB-30, Garanti Bankası, İş Bankası ve Koç Holding varantları işlem görüyor. Bu sayıyı önümüzdeki dönemde artırmayı planlıyoruz.” ARABA KASKOSU GİBİ… Son dönemde Türkiye’de yatırımcılara sunulan anapara korumalı fonların da varantları kullandığını belirten Albert Krespin, “Şimdi 100 liranız var ve bunun 92 lirasını mevduata yatırıyorsunuz. Kalan 8 liraya da hisse ya da endeks varantı alırsınız. 92 liranın mevduat getirisi yıl sonunda ana parayı tamamlar. Varantlar dan sağlanan getiri de kar olarak yazılır. Yani hiç kaybetme riski yok. Yani araba kaskosu gibi düşünün. Bir miktar parayla portföyünüzü sigortalıyorsunuz.” TÜRKİYE’DE KARMA MODEL UYGULANIYOR Varantlarda vadenin de çok önemli olduğunu söyleyen Albert Krespin, kaldıraç oranı arttıkça getirinin ya da kayıpların artacağını belirti. Krespin, vade uzadıkça da risk priminin artacağını da sözlerine ekledi. Türkiye’de varantların Avrupa ve Hong Kong modeline göre tasarlandığını dile getiren Albert Krespin, “Avrupa varantlarında vade sonuna kadar beklemek zorundasınız. ABD’de ise böyle bir zorunluluk yok. Biz dünyada uygulana modellerin karmasını Türkiye’de uyguluyoruz. Yani varanta yatırım yapanların vade sonuna kadar beklemesine gerek yok. Garanti Bankası’nın kısa vadede değer kazanacağını düşünen yatırımcı diyelim ki 6 liradan spot piyasadan alacağı hissenin varantını 0.75 liradan alır. Kalan 5.25 lirayı da faize yatırır. 6 aylık vade sonunda Garanti Bankası hissesi 8 lira olduğunda varant da 2 liraya yükselir. Varanta yatırım yaparsanız kazancınız yüzde 166 olur. Sadece Garanti Bankası hissesi almış olsanız karınız yüzde 33 olur. Diyelim ki Garanti Bankası hissesi 4 liraya düşerse kaybınız sadece 0.75 lira” şeklinde konuştu. ÜÇ TEMEL SAC AYAĞI VAR Günlük işlem hacmi 2.5 milyar liraya ulaştığı iddia edilen foreks piyasaları ile kıyaslandığında varant işlemlerinin daha güvenilir olduğunu söyleyen Krespin, şöyle konuştu: “Organize ve güvenilir piyasada riski seven ya da mevcut yatırımlarını hedge etmek isteyen yatırımcılar için varantlar önemli enstürmanlar. Yatırımcılar henüz çok iyi tanımıyor ama yakında oldukça yüksek hacme ulaşacağına inanıyorum. Bu piyasanın üç önemli sac ayağı var. Birincisi ürün çeşitliliği ki biz şu anda bu alanda yoğunlaşmış durumdayız. Her ihtiyaca, risk profiline ve yatırım stratejisine uygun ürünler. Buna ‘Süpermartek yaklaşım’ deniliyor. Raflar her zaman taze ürünlerle tutulmalı. Diğer sac ayağı ise piyasa yapıcılığı. Burada da yatırımcılar gerçekçi fiyatlardan kolaylıkla alım satım yapabilmeli. Bir diğeri de eğitim faaliyetleri. Cem Yılmaz’ın deyimiyle ‘eğitim şart.’ İnsanlar bu ürünler hakkında bilgilendirilmeli.” ALIM VARANTI NEDİR? Alım varantı, yatırımcısına belirli bir tarihte ilgili dayanak varlığı belirli bir fiyattan alma hakkı verir. Yatırımcının alım yükümlülüğü yoktur. (Avrupa Tipi) Örnek: Garanti Bankası (GARAN) üzerine bir alım varantı, 6-ay vadeli (vade sonu 31 Ağustos), 6.00 TL kullanım fiyatlı, dönüşüm oranı 1:1 (1 varantın 1 GARAN hisse alma hakkı var) Bu varantın 22 şubat tarihinde 0,75 TL olduğunu varsayalım Varant sahibinin 31 Ağustos tarihinde 6.00 TL’den 1 GARAN hissesi alma hakkı vardır Vade sonunda GARAN spot fiyatı 6.00 TL’nin üzerindeyse, ihraççı varant sahibine spot ve kullanım fiyatı arasındaki farkı öder. Eğer vade sonunda GARAN spot fiyatı 6.00 TL ve altında ise, varant değersiz olarak son bulur Yatırımcının sermaye riski 0.75 TL’lik varant pirimiyle sınırlıdır. yatırımcının başa baş noktası 6.75 TL’dir SATIM VARANTI NEDİR? Satım varantı, yatırımcısına belirli bir tarihte ilgili dayanak varlığı belirli bir fiyattan satma hakkı verir. Yatırımcının satım yükümlülüğü yoktur (Avrupa Tipi) Örnek: Garanti Bankası (GARAN) üzerine bir satım varantı, 6-ay vadeli (vade sonu 31-Ağustos), 6.00 TL kullanım fiyatlı, dönüşüm oranı 1:1 (1 varantın 1GARAN) hissesi satma hakkı var) Bu varantın 22 şubat tarihinde 0.61 TL olduğunu varsayalım Varant sahibinin 31 Ağustos tarihinde 6.00 TL’den 1 GARAN hissesi satma hakkı vardır. Vade sonunda GARAN spot fiyatı 6.00 TL’nin altındaysa, ihraççı varant sahibine spot ve kullanım fiyatı arasındaki farkı öder Eğer 31 Ağustos’ta GARAN 4.00 TL ise, ihraççı varant başına 2.00 Tl öder. Yatırımcının net kazancı 1.39 TL’dir Eğer vade sonunda GARAN spot fiyatı 6.00 TL ve üstünde ise, varant değersiz olarak son bulur Yatırımcının sermaye riski 0.61 TL’lik varant primiyle sınırlıdır Yatırımcının başa baş noktası 5.39 TL’dir