Geçen seneyi hatırlarsınız. Piyasalarda büyük çöküntünün yaşandığı dönemde ABD bankaları tek tek "stress test"e tabi tutulmuştu. Stres testin baz senaryosunda ABD ekonomisinin 2009 yılında yüzde 3.3 daralacağı 2010 yılında iseyüzde 0.5 büyüyeceği varsayılmıştı. Varsayımlar oldukça makuldu. Ayrıca 21-sayfalık "white-paper"adı verilen raporla stress test öncesi/sırası/sonrasına ilişkin hemen hemen her detay kamuoyuna büyük şeffaflıkla bildirilmişti. 19 banka stress teste girdi, 10 banka stress test'ten kaldı. Testi geçemeyenler ya ABD Hükümeti'nin oluşturduğu TARP fonundan faydalandı ya da kendi başına özel kanallardan sermaye artırımı yoluna gittiler. TARP fonundan faydalananları başka dert bekliyordu.ABD Hazinesi biranda sermayeder oluvermiş, bonusların belirlenmesinden stratejik kararlara herşeye karışır hale gelmişti. Bankalarda bu sefer TARP fonundan aldıklarını geri ödeme telaşına düştüler. Malum nedenlerden dolayı geri ödemeler beklenenden çok erken oldu. Ama stres test amacına ulaştı. Piyasalar rahatladı. Bankaların "beklenenden olumsuz senaryo"da dahi sermaye açığı yaşamayacaklarına ikna olundu. Piyasalara güven geldi. "Güven" kavramının ekonomik faaliyetlerin en büyük belirleyicisi olduğunu düşünenlerdeniz. Ekonomik toparlanmaya kuşkusuz büyük katkısı oldu. Şimdi benzer süreç "borç krizi" ile sallanan Avrupa'da yaşanıyor. Avrupa ne yapıyor? Piyasalar Avrupa stress testi ile çalkalanıyor. Rahatsızlık var. Yeteri kadar şeffaflık henüz yok. Bilinenler ne? ’· 91 banka teste tabi tutuluyor. Yeterince geniş mi? Geniş. ’· Baz senaryoda Avrupa'nın 2010 yılında yüzde 2, 2011 yılında ise 1.25 daralacağı varsayılıyor. Makul mu? Makul. Ancak 2 sayfaya sıkıştırılmaya çalışılan stres test detayları ile ilgili onlarca belirsizlik var. Bilinmeyenler ne? ’· Stres testi geçemeyenler nereden kaynak bulacak? Belli mi? Hayır. Oluşturulmuş fon var mı? Yok. ’· Stres test yeteri kadar "stres faktörleri" içeriyor mu? Belli değil. Mesela Avrupa'da Yunanistan gibi bir ülkenin borç geri ödeyememe durumuna düşmesi hesaplara dahil ediliyor mu? Belli değil. Üstelik bakkal hesabı dahi yapsanız borç/gdp oranı, reel faiz, büyüme, faizdışı denge ilişkisi Avrupa'da bir ya da birkaç ülkenin "borç geri ödeyememe" durumuna düşme ihtimalinin "bazsenaryo"ya dahil edilmesini gerektirecek kadar yüksek olduğunu gösterirken. Bu bilinmeyenler netleşecek mi netleşmeyecek mi henüz bilemiyoruz. Ancak sürecin yeteri kadar "şeffaf" çalıştırılmış olmayışı bize şunu sorgulatıyor: Yapılan "stress test"mi yoksa "conforttest"mi? Stres test yapılırken belli dengeler elbette gözetilmeli. Stres test "piyasalara güven vemeyecek kadar" gevşekte olmamalı "piyasaları panikletecek kadar" katı da…. Piyasaların stres test sonuçlarına tepkisi ibrenin hangi tarafa daha yakın olduğuna göre değişecek. Yukarıdaki dengede belirttiğimiz orta nokta bulursa piyasalar rahatlar. İbrenin yukarıdaki dengede iki taraftan birine kayması "negative" etki yaratır. Sonuçlar 23 Temmuz'da açıklanacak. Bekleyip göreceğiz. Sokrates Kafe: Akşama karşı gitme, tana karşı yatma (turkanonimi) ERKİN ŞAHİNÖZ / DÜNYA