İş Yatırım Uluslararası Piyasalar Müdür Yardımcısı Şant Manukyan, dünya piyasaları için beklentilerini anlattı. Euronun dolara karşı zayıflamaya devam edeceğini, doların da TL'ye karşı yıl içinde değer kaybedeceğini anlatan Manukyan, 'Önümüzdeki dönemin yıldızı altın' dedi Yunanistan'daki kriz, euro krizine dönüşürken geçen hafta Almanya'nın devlet tahvili ve bazı hisselerde çıplak açığa satışı yasaklaması (elinde hisse olmamasına rağmen satış yapılması) dünya borsalarında sert düşüşlere yol açtı. Euro dolar karşısında 1.21'lere kadar gerilerken, yılbaşından bu yana kaybı ise yüzde 15'i buldu. Peki, önümüzdeki süreçte uluslararası piyasalarda neler yaşanacak? Euro emekli mi olacak? Türkiye nasıl etkilenecek? Hangi piyasalarda yükseliş potansiyeli var? Bütün bu akılları kurcalayan soruları İş Yatırım Uluslararası Piyasalar Müdür Yardımcısı Şant Manukyan'a sorduk. İşte cevapları... l Euronun geleceğine ilişkin endişeler arttı. Sizce gerçekten bu parasal birlik dağılır mı? Dünya ekonomisi iyiyken Avrupa'nın Almanya gibi ülkelerinden veya yurtdışından İspanya'ya yüksek seviyede para giriyordu. Euro çok yüksek seviyelerde 1.60 larda dolaşıyordu. Varlık fiyatları şişmiş ve işgücü maliyetleri artmıştı. Sanal bir zenginlik balonu oluşmuştu. ABD'de kriz çıkınca para İspanya gibi biraz daha az gelişmiş ülkelerden Almanya, ABD gibi ülkelere gitmeye başladı. Varlık fiyatları, konut ve hisse fiyatları düştü. Ama euro hala 1.55 civarlarında kalmaya devam etti. l Bu noktada ne yapılması gerekiyordu, birileri geç mi kaldı? Normalde İspanya kendi para birimini kullanıyor olsa balon patladığı anda paranın da değer kaybetmesi gerekirdi ama olmadı. İşçilik maliyetlerini çok hızlı bir şekilde aşağı çekemezsiniz. Bunlar sendikalaşmış sosyal ülkeler. Bir anda Almanya ile İspanya arasında işgücü ve verimlilik açısından çok büyük farklar oluştu. Bütçe dengeleri bozuldu. Yunanistan'da hem bu var, hem kötü yönetilen bir ülke. Ortaya çıkan dengesizlik eğer bir şekilde çözülmezse, Almanya daha fazla harcamaya, biraz daha enflasyon yaratmaya yönelemezse euro problemi şimdi aşılsa bile önümüzdeki aylarda, yine ortaya çıkar. Dağılabilir mi? Evet. Eğer bir merkezi otorite kurulmazsa, bu ülkeler arasındaki farklılıklar kalıcı bir şekilde ortadan kaldırılmazsa teorik olarak dağılabilir. Aşırı hareketler düşüşleri getirir l 1 euro, 1 dolar olur tartışması sürüyor, bunun için ne dersiniz? Mümkün ama o tip hedefler genelde slogan hedefler. Dolar/TL'de de aynı hedefler vardı. İki ay sonra dolar 1.70 liraya zıpladı, kriz başladı. Önümüzdeki aylarda yukarı doğru sert ara tepkiler olacak. Ama euro/dolar paritesi 1.15-1.18 aralığında bir yere gelecek. Ama kurlar aşırı hareket ederse 0.85'lere kadar da gerilememiz mümkün. Ama şunu unutmamak lazım. Geçen sene nasıl ki, Amerikan para birimi berbat bir para birimiydi. Rezerv olup olmayacağı tartışılıyordu. Şimdi de benzer bir hava oluştu. Bu genelde yatırımcıların bir uçtan bir uca savrulmasıdır. Şu an için dağılmasının söz konusu olduğunu düşünmüyorum. Dağılacaksa bile ilk çıkacak ülke Yunanistan değil, Almanya olacaktır. Euronun dağılmasını ekonomi olarak tek kaldıracak ülke Avrupa'da Almanya. Onların işine gelir, diğerlerinin çıkmak işine gelmez. Petrol 55 dolara kadar gerileyecek l Eurodaki kriz emtia piyasalarını da etkiledi. Bu piyasalara ilişkin beklentileriniz nelerdir? Endüstriyel metaller ve emtialarda (petrol, bakır vs.) de şu fiyatlanmaya başladı. Herkes bu kriz sona erdi diyordu. Görüyoruz ki, sona ermedi. Ciddi ölçüde yavaşlamalar söz konusu. Dolayısıyla endüstriyel metallere olan talep de azalacak. Hem spekülatif hem reel. Endüstriyel metaller büyük ihtimalle petrolle beraber daha aşağı seviyeleri görecek. Petrolde bu sene 55 dolarları göreceğimizi düşünüyorum. Altın % 100 daha artıp 2.100 dolar seviyelerine çıkar l Altın fiyatları da çok konuşuluyor. Artık 1.200 dolarda doyuma ulaştı mı, önümüzdeki dönem nasıl bir seyir bekliyorsunuz? Dünya altın Konseyi'nin rakamlarına baktığınız zaman çok net bir şekilde hem altın bazındaki borsa yatırım fonlarına, hem de Çin, Japonya gibi ülkelerin taleplerinde artış gözüküyor. İkincisi; 20 sene sonra ilk kez merkez bankaları altın satmıyor, altın almaya başladı. Bu da uzun vadeli trendin yukarı olduğunu gösteriyor. Altın fiyatlarının birkaç yıl için konuşuyorum değerinin yarısında olduğunu düşünüyorum. Altın onsunun 2 bin 100'lere kadar yükselmesini bekliyorum. Altında henüz bir balon oluşmadı. Çok konuşuluyor, ama ne Amerikalı ne Asyalı yatırımcının koşarak altına saldırdığını görmedik. Hisse senedinde Nasdaq'da fiyat ne olursa olsun alınıyordu. Konutta nasıl olsa hiçbir şey olmaz diye saçma sapan yerlere çıkabilmişti. Altın da henüz o aşamaya gelmedik. Orada ciddi bir talep patlaması ve çok hızlı bir yükseliş olacak. Altının önümüzdeki birkaç yıla yayılmış en az yüzde 100'lük daha artış potansiyeli var. 'Kral çıplak' dendiğinde dolar düşer l Peki doların yıl içerisindeki seyri sizce nasıl olacak? Dolar tarafında temel problemlerin sürdüğüne inanıyorum. Yani bu sene FED faiz artıramayacak. Hatta 2011 yılının ikinci yarısında bile zor artıracak. Büyümede de problemler var. Ama her şey sabit kaldığında dolar değer kazanmaya devam edecek. Taa ki, birisi tıpkı Avrupa'da olduğu gibi ABD'ye de 'Kral çıplak' desin. Orada muhakkak birisi diyecek: Sizin de yüzde 10'a yakın bütçe açığınız var. Borç/Gayri Safi Yurtiçi Hasıla oranınız yüzde 90'a ulaştı. Dolayısıyla orada da problem çıkacak. Yıl içerisinde TL/dolar paritesinin 1.15'leri göreceğini düşünüyorum. Avrupa soğursa bu bizi de vurur l Bu kadar kargaşa içinde AB nasıl toparlanacak? Avrupa bölgesinde IMF tarzı bir yapının kurulması daha yüksek sesle tartışılacak. İkincisi Mastrich kriterlerinin daha da ağırlaştırılacağını ve bu kriterlere uymayan ülkelere sert cezalar verileceğini düşünüyorum. Üçüncüsü; mali konuları yukarıdan gözeten bir merkezi otorite büyük ihtimalle kurulacak. Bunlar yapılmazsa euro uzun vadede çalışmaz. l Avrupa Birliği ekonomilerinde yaşanan sorunlar Türkiye'yi nasıl etkileyecek? Bizim pek çok ülkeye göre durumumuz daha iyi olduğu için negatif bir yansıması olmayacak. Pek çok ülkeye göre daha iyi gözüküyoruz. Bu kriz çok büyük hasar bırakırsa yeni üye ülke alması konusunda nasıl bir tavırları olur? Onu bilemeyiz tabii. Avrupa bizim en büyük pazarlarımızdan birisi. Oradaki ekonomi çok soğursa birebir bize de yansıyabilir. Büyümenin yavaşlaması şeklinde bir etkisi olacak. Ayfer ARSLAN / Akşam