Forex piyasalarındaki ‘mayın’lar temizlenecek Dünyada günlük 3 trilyon doları bulan işlem hacmiyle önemli bir yere sahip olan Forex pisasası Türkiye’de de gelişmeye başladı. Günlük hacim 3 milyar dolarla İMKB’nin ve VOB’un üzerine çıktı. Ancak kaldıraçlı bir yapıya sahip bu piyasada denetim ciddi bir sorun. SPK, denetimsiz mayınlarla dolu Forex piyasasını yasal çerçeve altına almak için çalışıyor. Burada en önemli konu, aracıların lisans sahibi olmadan işlem yapamayacak olması. Mine zeybekoğulları / Murat Öğütcan / Ekonomist Dünyada günlük işlem hacmi 3 trilyon dolara ulaşan Forex piyasası, Türkiye’nin daha yeni yeni tanıdığı bir yatırım enstrümanı. Türkiye’de İMKB ve VOB’un da üzerine çıkarak günlük işlem hacmi 3 milyar dolara ulaşan Forex piyasasında, sadece döviz pariteleri değil son dönemde petrol ve altın da işlem görüyor. Binlerce insanın kazançlarını değerlendirdiği Forex piyasası, kaldıraçlı bir yapıya sahip. Hesaptaki miktarın çok üzerinde bu piyasada işlem yapılabiliyor. Ancak çoğu zaman birikimlerin kaybedilmesiyle yada ciddi zararlarla sonuçlanan denetimsiz bir yapı var ortada. Çoğu internet üzerinden gerçekleştirilen ve denetimsiz olarak yapılan işlemlerde yatırımcılar, ciddi risk altında. Piyasanın denetim altına alınması yönünde ise SPK’nın yaptığı çalışmalar var. Yapılacak düzenlemelerin başında da lisanslama geliyor. SPK Başkanı Prof. Dr. Vedat Akgiray, lisans olmadan denetimsiz şekilde piyasada işlem yapılamayacağını söylüyor. Aracı kurumlar olmalı Forex piyasasında düzenleme yapılmasının önemi üzerinde duran Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği (TSPAKB) Yönetim Kurulu Başkanı Nevzat Öztangut, da “Bu iş yapılacaksa, mutlaka düzenleme altında olmalı. Tasarruf sahiplerinin haklarının korunması ve gözetilmesi, Sermaye Piyasaları’nın geneli açısından büyük önem taşıyor. Buradan zarar gören bir yatırımcı, hiç alakası olmadığı halde dönüp bizimle ilgili başka bir piyasaya küsebiliyor” şeklinde konuşuyor. Öztangut, SPK’nın bu konuya ilişkin düzenleme yaparken aracı kurumlara da bu yetkiyi (işlem yapabilme) vermeyi düşündüğüne ilişkin bir duyum aldıklarını ve bundan da memnuniyet duyduklarını ifade ediyor. Öztangut, SPK’nın bu yaklaşımının doğru olduğunu, çünkü aracı kurumların tıpkı bankalar gibi çok yakından denetlendiğini ifade ediyor. Piyasayı derinleştirir Sermaye piyasasındaki her türlü ürün artışının piyasayı derinleştireceğini önemle vurgulayan Nevzat Öztangut, “Normal bankacılık faaliyetleri kapsamında denetim altında bu işi yapan bankalarda bir sorun yok. Ve böyle bir ürün de bizim piyasamızın daha da derinleşmesine yardımcı olur” diyor. Para ve sermaye piyasası ürünlerinin birbirlerinin içine geçtiğini söyleyen Öztangut, Forex’in bir para piyasası ürünü gibi gözükmekle birlikte, aynı zamanda türev yani kaldıraçlı ürün niteliği de taşıdığını kaydediyor. SPK’nın da ‘bunu aracı kurumlar yapsın’ demesindeki sebeplerden bir tanesinin bu olduğunun altını çizen Öztangut, “Dolayısıyla sermaye piyasasında işlem yapmaya yetkili kuruluşlar bankalar ve aracı kurumlar olduğuna göre, bu da sermaye piyasası içeriği olduğu için, bu nedenle aracı kurumlar yapmalı” şeklinde konuşuyor. 3 trilyon dolarlık piyasa Destek Türev Genel Müdür yardımcısı Bahar Şar ise Spot Fx’in küresel boyutuna ilişkin değerlendirmelerde bulunuyor. Şar, Forex piyasasının 3 trilyon dolar günlük işlem hacmiyle dünyanın en büyük ve likit uluslararası piyasa olduğunu söylüyor. Şar, bu işlem hacminin yaklaşık yüzde 7’sinin organize borsalarda, geri kalan kısmının ise tezgah üstü piyasalarda gerçekleştirildiğini ifade ediyor. Bahar Şar, bundan 10 yıl öncesine kadar ağırlıklı olarak merkezi ve ticari bankaların hedge amaçlı işlemler gerçekleştirdiğini söylüyor. Şar, “Geçtiğimiz yıllarda ise piyasaya yeni oyuncu olarak kurumsal yatırımcılar, hedge fon yöneticileri ve küçük bireysel yatırımcılar da katılarak yatırım amaçlı işlemler gerçekleştirmeye başladı. Başka hiçbir piyasada bulunmayan yüksek kaldıraç oranları bu piyasada var” diyor. Kaldıraç, çarpabilir Yani yatırımcı hesabında tuttuğu teminatın yüksek katları kadar işlem yapabilme olanağına sahip. Fakat doğru kullanılmayan kaldıraç oranı ve ‘stop loss’ seviyesi bulunmayan işlemler nedeniyle, hesaptaki paranın tamamının yok olması hatta eksi bakiyeye geçilmesi ihtimali var. Bugün Spot Fx işlemleri için 1:1 den 1: 500’e varan kaldıraç oranları sunan kurumlarların olduğu bildiriliyor. Bu, yatırılan paranın 500 katı büyüklüğünde işlem yapabilme olanağı anlamına geliyor. Burada yatırımcıların öncelikle bilmesi gereken konu hesapta oluşacak kar yada zararın işlem büyüklüğü üzerinden gerçekleştiği Yani, 1:10 kaldıraç kullanılarak yapılan bir işlemde hesapta tuttulan 100 bin dolarla, 1 milyon doların üzerinden kar ya da zarar oluşabiliyor. NY borsasının 40 katı Forex piyasasının küresel ölçekte büyüklüğü ile ilgili detaylı bilgiler veren Teletrate CEO’su Alexander Antonov, Forex piyasasının işlem hacmi bakımından dünyanın en büyük finansal piyasası haline geldiğini söylüyor. Antonow, Forex’te ortalama günlük işlem hacminin yaklaşık 3.21 trilyon dolar olduğunu belirtiyor. Antonow, Forex’in devasa günlük işlem hacmiyle ile New York borsasının tamamından 40 kat daha büyük ölçekte olduğunu ifade ediyor. Antonow, bu sebeple Forex piyasasının dünyanın en zengin işadamları tarafından dahi manüple edilemeyeceğini vurguluyor. Antonov Forex piyasasını basit bir anlatım tarzı ile şöyle izah ediyor: “Forex, İngilizce FOReign EXchange kelimelerinin kısaltılması. Yani bir ülkenin para birimi karşılığında diğer ülke biriminin alındığı ya da satıldığı piyasa. Forex piyasası döviz alım ve satım işlemlerinden ve belli kurallar (miktar, parite fiyatları ve faiz oranı) çerçevesinde verilen kredi/depozit işlemlerinden oluşuyor. Bütün dünyada döviz parite fiyatları serbest piyasa (dalgalı piyasa) kurallarınca arz ve talep ile bu piyasada belirlenir. Forex, borsa dışı piyasaların özelliklerini taşır. En büyük bankalar arasındaki ilişki şeklinde faaliyet gösterir.” Foreks işlemleri’nde yetki şart Prof. Dr Vedat Akgiray / SPK Başkanı, “Forex işlemlerine yönelik ikincil düzenlemeler taslak halinde hazırlandı. Hukuki dayanağa oturtabilmek amacıyla Kanun değişikliği, ilgili mercilere iletildi. Söz konusu yasal düzenlemenin kabulünü müteakip alt düzenlemeler ve uygulama ile yetkilendirme esaslarına yönelik hazırlanan taslak, kamuoyu ile paylaşılarak uygulamaya alınacak. Forex işlemlerinin hangi kurumlar tarafından yapılabileceğine yönelik olarak bir öngörüde bulunmak şu aşamada doğru olmaz. Ancak söz konusu işlemlerin yetkilendirilmiş kurumlar tarafından yapılması gerekliliği açık. Ayrı bir lisans olarak düzenlenmesi, uygulamanın yönlendirilmesi amacıyla daha doğru bir yaklaşım olacak. İşlemlerin nerdeyse tamamının internet üzerinden gerçekleştiği dikkate alındığında düzenlemelerin özellikle teknik anlamda bazı hususları içermemesi düşünülemez. Forex işlemleri, sadece döviz pariteleri üzerine işlemler olarak değerlendirilmemeli. Söz konusu işlemler son dönemde petrol ve altın üzerine de yapılıyor. Yapacağımız düzenlemeler sadece dövize değil aynı zamanda petrol, altın gibi farklı enstrümanlara yönelik de olacak.”