Geçen hafta AB liderler zirvesinin ana gündemi buydu ve zirveden, sorunun derinleşmesi halinde Euro Bölgesi ile IMF’den koordineli kredi alınabileceği mesajı çıktı. Asıl sorun ise 300 milyar Euro’yu aşan borcu olmasına karşın, 350 milyar dolar büyüklüğe sahip Yunanistan ekonomisinden sonra krizin 1.5 trilyon dolarlık İspanya ve 2 trilyon dolarlık İtalya’yı da tehdit ediyor olması… Murat Öğütcan / Ekonomist 300 milyar Euro’yu aşan borcu ve yüzde 12.7’yi bulan bütçe açığı ile Yunanistan, Avrupa’nın bir numaralı gündem maddesi olmayı sürdürüyor. Yunanistan’ın borç sorununun İspanya, İrlanda ve İtalya’yı da kapsayacak şekilde Avrupa kıtasına yayılabileceği endişeleri Euro’ya yönelik uluslararası piyasalardaki baskıyı daha da artıracak gibi. Yunanistan’ın Gayri Safi Yurt İçi Hasılası (GSYİH) 2009 yılı tahmini verilerine göre 338 milyar dolar düzeyinde bulunurken, İspanya’nın GSYİH’sının 1 trilyon 466 milyar dolar, İtalya’nın GSYİH’sının ise 2 trilyon dolar seviyesinde olduğu biliniyor. Dolayısı ile Yunanistan’ın borç sorununun İspanya ve İtalya’yı da içine alacak şekilde genişlemesi halinde bu durumdan bölge ekonomilerinin etkilenmesi kaçınılmaz gözüküyor. Avrupa’nın bütçe açığı ve borç sorunlarının kontrol edilememesi durumunda Euro’nun geleceğinin tehdit altında olduğu dahi konuşuluyor. Zirveden koruma çıktı Bu koşullar altında 25-26 Mart tarihlerinde Brüksel’de yapılan Avrupa Birliği liderler zirvesinde Yunanistan’a yapılacak yardım konusunda genel çerçeve belli oldu. Anlaşmaya göre, Euro Bölgesi ülkeleri Yunanistan için ortak bir güvenlik ağı oluşturacak. Yunanistan, sorunlarının daha da derinleşmesi halinde Euro Bölgesi ve IMF’den koordineli olarak kredi alabilecek. ABD’li yatırım bankası Goldman Sachs ise IMF’nin Yunanistan’a 20 milyar dolar acil kredi desteği sağlayabileceğini belirtiyor. Uluslar arası piyasalar hafta içinde Yunanistan’ın borç problemine odaklanmışken, kredi derecelendirme kuruluşu Fitch’in Portekiz’in kredi notunu bütçe performansını gerekçe göstererek düşürmesi Euro üzerindeki kara bulutları artırdı. Zaten baskı altında bulunan Euro’nun uluslar arası piyasalardaki değer kaybı daha da hızlandı. Euro-dolar paritesi 2009 yılını 1.4320’den kapatırken, o tarihten sonra Euro aleyhine seyrini sürdürerek hafta içinde 1.33’e kadar geriledi. Yananistan’ın acil borcu Avrupa kıtasında yaşanan borç probleminin merkezinde bulunan AB ülkesi Yunanistan’ın mart ve nisan ayında yaklaşık 20 milyar Euroluk borç geri ödemesi bulunuyor. Borç geri ödeme tarihleri yaklaştıkça da Euro üzerinde baskı artıyor. Öte yandan, yılın geneline bakıldığında ise Yunanistan’ın borçlarını geri ödeyebiliyor. Fakat Yunanistan, Avrupa Birliğinin en büyük ekonomisi olan Almanya’nın ödediği faize göre iki kat yüksek oran olan yüzde 6 ile borçlanabiliyor. Almanya bu durumda Yunanistan’a Avrupa kaynaklı bir yardımın ancak ülkenin borçlarını geri ödeyemeyecek hale geldiği takdirde yapılabileceğini düşünüyor. Almanya, ayrıca bugünlerde Avrupa’nın Yunanistan benzeri bir borç problemi ile karşılaşılmaması için mali kuralların sıkılaştırılması gerektiğini düşünüyor. Peki Euro Bölgesi’ne odaklandığımızda bu ülkelerin makroekonomik performansları nasıl değerlendirilmeli? Euro bölgesi ekonomileri için şartların ne kadar ciddi olduğu söylenebilir? Aşağıda bu soruların yanıtlarını bulmaya çalıştık. Almanya toparlanıyor Yunanistan borç probleminin yayılabileceği endişelerine karşın 3 trilyon 235 milyar dolarlık ekonomik hacmiyle Avrupa kıtasının bir numaralı ekonomisi olan Almanya’da işler kademeli de olsa düzelmeye başlıyor. Alman Merkez Bankası’nın (Bundesbank) son raporuna göre küresel krizin etkisiyle geçen yıl yüzde 5’e yakın daralan Almanya’nın bu yıl yüzde 1.6 büyümesi bekleniyor. Almanya’nın ekonomik performansının gelecek yıl yavaşlayacağı ve büyümenin yüzde 1.2 olarak gerçekleşeceği tahmini yapılıyor. Almanya’nın eski Başbakanı Gerhard Schröder döneminde kritik önlemler aldığı ve istihdam piyasasını reforme ettiği biliniyor. The Economist dergisinin verdiği habere göre, Almanya’nın 2000 ile 2008 yılları arasında birim işgücü maliyeti yıllık bazda yüzde 1.4 gerilerken, aynı dönemde ABD’de ki düşüş yüzde 0.7 olarak gerçekleşti. Yine aynı dönem içinde Fransa ve İngiltere’de ise işgücü maliyetleri sırası ile yüzde 0.8 ve 0.7 artış gösterdi. Bu veriler, Alman ekonomisinin işgücü maliyetlerindeki gerilemeye işaret ederken, ülkenin uluslar arası ölçekte rekabet gücünün arttığını gösteriyor. Bu gelişmeler ortak para birimi Euro olan bölgenin lider ülkesinin geçmiş yıllara nazaran daha sağlam bir yapıya kavuştuğunu gösteriyor. Sarkozy zor durumda Euro Bölgesi’nin ikinci büyük ekonomisi olan 2 trilyon 635 milyar dolarlık Fransa’da da küresel krizin etkileri azalmaya başlıyor. OECD’nin projeksiyonuna göre Fransa’nın içinde bulunduğumuz yıl yüzde 1.4, gelecek yıl ise yüzde 1.7 büyümesi bekleniyor. Büyümenin kaynağının yatırım ve ihracat kalemlerinden geleceği düşünülüyor. Öte yandan Fransa’nın tekrar büyüme patikasına dönmesi, tıpkı Almanya’da olduğu gibi işsizlik oranlarında bir gerilemeye sebep olması beklenmiyor. Büyüme rakamlarının ancak 2011 yılının başından itibaren işsizlik verileri üzerinde olumlu etki yaratabileceği tahmini yapılıyor. Fransa’da ekonomik toparlanmanın istihdam piyasasına yansımaması Başkan Nicolas Sarkozy’nin popülaritesini olumsuz yönde etkiliyor. İşsizliği yüzde 5’e indireceği sözünü veren Sarkozy, Fransa’da küresel krizin de etkisiyle yüzde 10’u bulan işsizliğin önüne geçemedi. ABD hızlı yol alıyor Euro’nun dolar karşısındaki değer kaybı incelendiğinde ABD ekonomisine de dikkatle bakmak gerekiyor. Dünya ekonomik krizinin merkez üssü olmasına karşın ABD’nin Avrupa’ya nazaran daha hızlı büyüyeceği tahmin ediliyor. Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) tahminine göre ABD, 2010’da yüzde 2.7, 2011’de ise yüzde 2.4 büyüyecek. Euro Bölgesi’nin ise aynı dönemde yüzde 1 ve 1.6 büyüyeceği düşünülüyor. Bir ülkenin ekonomisi daha güçlüyse o ekonominin para biriminin güçlenmesi normal karşılanır. Dolayısı ise euronun dolara karşı zayıf seyrinin bir diğer nedeni de Euro Bölgesi’nin, ABD ekonominse göre daha zayıf performans beklentilerinden de kaynaklanıyor. Tüketici harcamaları ABD’nin ekonomik toparlanmasında genişlemeci para ve maliye politikalarının etkisiyle tüketici harcamalarındaki artışta etkili oluyor. ABD’nin GSYİH’sının yüzde 70’inin tüketici harcamalarından oluşması sebebiyle bu kanaldan gelen toparlama işaretleri ekonomik faaliyetleri hızlandırıyor. Fakat ABD’de tüketici harcamaları halen resesyon öncesine göre hala zayıf seyrediyor. ABD ekonomisinin büyüme beklentilerinin yüksek olmasına karşın, ülke de Avrupa’dan daha fazla bütçe açığı bulunuyor. The Economist dergisi tahminine göre Euro Bölgesindeki bütçe açığının Gayri Safi Yurt İç Hasılasına oranının 2010 yılında yüzde 7.2 olması beklenirken, ABD’de bu oranının yüzde 10.5 olması bekleniyor. ABD’de bütçe açığı 1.4 trilyon dolar düzeyinde bulunuyor. Bu bilgilerin ışığında Yunanistan’ın kamu borcu ve bütçe açığı sorunlarına karşın ABD ile Euro Bölgesi arasında bütçe açığı arasında aslında ABD lehine bir durum yok. Hatta Euro Bölgesinin bütçe açığı daha sınırlı ölçüde gözüküyor. Fakat Yunanistan’ın borçlarını geri ödeme kabiliyetini yitirebilir endişelerine paralel olarak problemin Avrupa’ya yayılır endişeleri Euro’nun değer yitirmesine neden oluyor. ABD ekonomisinin Avrupa’ya göre daha hızlı büyüyecek olması da Euro’nun dolar karşısındaki değer kaybının bir diğer nedenini oluşturuyor.